🌸СОЛИХА АЁЛ🌸

– Нега қўяман?.. Нима учун?.. Сизга барибир бўлиши мумкин, лекин мен адойи тамом бўлаяпман,— аёл оловланиб кетди бирдан. — Тенгқурларимни кўрсам ичимни ит тимдалайди… Бугун бозорга чиққандим, қишлоқда бирга ўқиган синфдошимнинг синглисини кўриб қолдим. Шу ерда ўқиркан. Опасининг ўғли мактабни битирибди. Кичикларининг ҳам бўйлари чўзилиб қолибди, ўзим сўраб билдим. Зийраккина қиз экан, акам яхши юрибдими, деб кўзини ерга олди. Шугина қизлар ҳам…
Изтиробдан юзи тундлашиб безовталанган эр аёлининг қўлини маҳкам ушлади ва иккиланиб қолди:
– Барибир фойдаси бўлмаса-чи? Бу сафар ҳам яна ўша гап бўлса сен ҳам, мен ҳам кўтаролмаймиз…
– Майли, мен чидайман. Насиб бўлса, ҳаммаси яхши бўлиб кетар. Сиз рози бўлсангиз, бас….
Сўнги умид. Шу илинжда улар бу гал хусусий врач ҳузурига йўл олишди. Аёл қаттиқ ишонарди: бу сафар ҳаммаси кўнгилдагидек бўлади… Аёлнинг чеҳраси очилганидан эри ҳам хушнуд эди. Дўхтирнинг тавсияси бўйича барча муолажалару дори-дармонлар олинди.
– Ҳар уч ой ичида даволанишлар такрорланади, кейин албатта ўз натижасини беради, – дея ишонч билан гапирди дўхтир. У профессор экан.
Саккиз ой ўтди, икки марта муолажага боришди. Афсуски, ҳеч бир ўзгариш сезилмади.
Уларнинг умиди яна барбод бўлди. Аёл бир неча кун эрининг юзига тик қарай олмай қолди. Эр ҳам.
Эрининг индамаслиги, дардини ичига ютиб юравериши эса баттар бағрини эзарди. Қани энди, эр-хотин ўтириб ҳасратлашишса, аёл тўйгунча йиғлаб олса. Нима қипти шундай бўлса? Ахир, иккисининг ҳам юраги зардобга тўлган-ку, иложсиз-ку иккисиям. Кейин ҳеч нима кўрмагандай бир-бирига қараб кулиб ўтиришса. Ана, дунёнинг ярим одами бефарзанд ўтиб кетяпти. Бундай куюнмайдиям. Лекин бу гаплар жуда бегонада бу ўзбек деганига…
Эри аёлига қанчалиқ вафодор, қанчалар меҳрибон-а? Бирон марта “болам йўқ” деб нолимади. Аёлни кесатиб ёки ҳақорат қилиб, хўрлагани йўқ. Фарзандсиз ҳам шунча йилдан бери тотув яшашяпти. Агар унинг ўрнида бошқа бир номард бўлганида…
Аёл шуларни ўйлар экан, қатъий қарорга келди. Ҳаммасига нуқта қўяди. Эрининг ҳам бошқа аёлга уйланиб фарзандли бўлишга ҳаққи бор. Ахир, умри шундай ўтиб кетавермайди-ку. Агар эрига қўйиб берса, аёлини ҳеч қачон ташлаб кетмайди. Шунинг учун…
Аввалига аёл буни айтолмай анча ўйланиб юрди.
– Тинчликми, нега паришонхотир бўлиб ўтирибсан? – дея кечқурун гап бошлаб қолди эр.
Барча гапни айтишнинг айни пайти келганини сезган аёл мақсадга кўчди:
– Сиз билан ортиқ яшолмайман! Илтимос, менинг жавобимни беринг ёки… – аёл шундай деркан бўғинлари бўшашиб, тутилиб қолди. Кўзларини дастурхон четига тикди. Нималар деяпти ўзи?
Аслида эса… ундан ажралишни умуман истамайди-ку. Лекин қачонлардир, кимдир бу ҳукмни ўқиши мумкин, мумкин эмас, аниқ. Шундай экан… аёл бунинг узоққа чўзилишини хоҳламади. Хўжайни балки бошқа аёл билан турмуш қурганида бахтли бўлар? Балки, ҳалиям кеч эмас…
Шунинг учун ҳам аёл ўзи истамаса-да, гўёки ўзини енгди. Эр худди унинг гапларини эшитмаётгандай, қимир этмади.
– Гапиринг, нима дейсиз, мен кетаман ёки сиз кетинг, бахтингизни синаб кўринг сиз ҳам… – деб юборди аёл бўғзигача бостириб келган йиғини тўхтатишга тиришиб.
– Ҳозир анча толиққансан. Асабларинг ҳам ўйнаб турибди. Шунга…
Эрнинг гапи чала қолди.
– Нима, телбасан демоқчимисиз? Ҳа, шундай. Мен телбаман! Шунинг учун кетинг! Ҳозироқ! Мен кунимни кўриб тураман, бирор маънили фикрга келсам, сўнг қишлоққа қайтаман. Сазойи бўлган мўлтонидай бўп…калит ўз жойида бўлади.
Эр яна индамади. Хотин унинг чиндан ҳам кетиб қолишига кўнглининг туб-тубидан ишонмас, аммо бу ҳис айни дамда бўй кўрсатмас ҳам эди.
– Сизга турмушга чиққан мен аҳмоқ… – деди аёл охири.
Бу чиндан ҳам аҳмоқнинг гапи эди. Эрнинг ранги ўзгариб кетди. Аммо ҳеч нима демади. Бир зум таёқдек жим қолди ва ўрнидан турди-ю, индамай чиқди-кетди.
У қайтмади.
Изиллаб йиғлаётган аёл юзини ёстиққа босди. У ўзича тўғри иш қилганди. Эри балки энди бахтини топар… бахтини топгандир ҳам. Бўлмаса, бундай, сувга тушган тошдай йўқоладими бус-бутун одам ҳам.

📝КЎНГИЛ

Бу — иккиси учун ҳам оғир бўлган мавзуда улар кўп гаплашишган, фикрлашишган… қайғуришган аммо, начора! Бир гал аёл юрагини ғижимлаб ётган бу саволларни айтиб юборишига бир баҳя қолганини ҳозир ҳам ўшандай дардли кечинма билан эслаб қўяркан, тағин кўкси симиллаб кетди.
Одатда ҳеч ким айбдор бўлмаган ана шундай жумбоқлар кишиларни кўпроқ эзади. Кимга айтсин, нима деб айтсин? Бироқ ичидаги гапдан, сўздан фақатгина айтиб қутулар эканда одам болалари!
Жимжит хона. Стол устида безатилган дастурхон, мевалар, ичимлигу ширинликлар…ҳеч бирига қўл тегмаган. Ҳаммаси шу жимлик ва аёлнинг тилсиз фарёдидан карахт ва маъюс. Бугун байрам куни, мавсум байрами. Аммо байрам бу манзилга етиб келмаган гўё. Катта пешгир мис соат юргиси келмаётган вақтни ҳайдаб унинг ғашига тега бошлади.
Аёл бошини секин кўтариб соатга қаради. Тун яримлай деб қолибди. Ойнинг хийра гардиши булутдан гоҳ озод бўлса, гоҳ яна унинг бағрига сингиб кетади. Шу олисдаги самовий жисм ҳам аёлга яна ўзини эслатди.
У деворга суянганча ўрнидан турди ва аллақачон совуб улгурган чойнакдан пиёлага чой қуйди-да, оғриқ қолдирувчи дори билан қўшиб ичди. Сўнгра яна жойига—креслога қайтди. Бадани ловуллаб ёнаяпти, иситмаси баланд. Балки ундай эмасдир, аёлга шундай туюлаётгандир. Бўлса бордир. У бошини кафтлари орасига олиб чангаллаганча қаттиқ сиқди. Кўзидан оқаётган шашқатор ёшларни шундагина сезгандек ёноғини силаб қўйди.
Ўзи унга нима бўлаяпти? Бу ҳолга уни ким солди, ким сабабчи бунга? Наҳотки барчасига ўзи айбдор бўлса…
У ҳеч бўлмаса бугун эрининг қайтишига ишонганди. Байрам бўлса-да, ундан совға ё бирор-бир ортиқча нарса кутгани йўқ, фақат ўзи келса, бас… Дастурхон тузади, тансиқ таомлар пиширди. Бу кунни қачонлардан бери кутаётганди, неча кундан бери тараддуд кўради бу кунга. Негадир унинг шу бугун келишига ишонганди. Барчаси бефойда кетди—у келмади. Бу кутиш шу ҳолида бутун ҳайбати билан юзага қалқиб чиқди ва бошида яна бир ёқимсиз, бетийиқ оғриқ турди.
У яна мижжаларини артди. “Ҳали вақт бор, балки келиб қолар”, ўйланди аёл умид билан. Сўнгра ўзини овутиш учун хаёл оғушига чўмди. Бу ўйи ўзини овутгандек, бир зумга енгил тортди.
Улар бир-бирини ёқтириб турмуш қуришди. Турмуш қурганларидан сўнг эса бир-бирига жуда ўрганиб қолишди. Айниқса аёл, ҳамма оилада ҳам шундай бўлса керак: кимнингдир меҳри кимнингдир меҳрига эргашгандай, суянгандай бўлади. Эри кўнгли кенг, босиқ, кулгуси ҳам, изтироби ҳам ўзидай тайинли, ростгўй одам эди. Топиш-тутиши яхшигина эрнинг иши шаҳарда бўлганлиги учун уй олиб шаҳарга кўчиб ҳам келишди. Гўё ҳаммаси рисоладагидек, аммо… Фақат фарзанд бўлавермади. Кўп кутишди… Ўн бир йил бўлибди. Эҳ-ҳе… Шифо излаб бормаган дўхтирлари қолмади. Қишлоққа ҳам йилда бир борадиган бўлиб қолишди. Нима қилсин, элчилик, биров бўлмаса бировнинг оғзидан лоп этиб бир гап чиқиб кетади. Аёл ич-этини ерди: айб ўзида эди. Иккаловининг ҳам орзу умидлари ҳар гал пучга айланяпти. Эри унга ҳеч нимани сездирмаса-да, аёл ҳаммасини билиб юради. Унга бир нима деб таьна қилаётгани йўқ. Аёл шунинг учун ҳам куйиб кетарди. Ахир, улар тенгиларнинг фарзандларининг олди бўй кўрсатиб қолди. Кўча-кўйда бирга юришганида болаларини етаклаб юрганларни кўрса, эрининг улар ортидан бир зумга бўлса-да, тикилиб қолганига кўп марталаб гувоҳ бўлди. Шундай пайтлари аёлнинг бўғзини нимадир куйдириб ўтгандай бўларди.
Ноумид шайтон экан… Бир куни газета ўқиб ўтириб, бир эълонга кўзи тушган аёл жонланиб қолди. Эълонда ёзилишича, бепуштликни табиий дорилар билан даволаш мумкин экан. Сўнгги умид унга ҳаёт бахшида этди гўё. Эрининг ишдан келишини интиқ кутган аёл, дарров мақсадга ўтишга ҳаракат қилди:
– Бугун газетада яна….
У гапини бошлашга бошлади-ю, аммо нима деб давом эттиришни билмай қолди. Бир неча дақиқалик жимликдан сўнг эр гап нимадалигини сезди чоғи:
– Қўйсанг-чи энди бу гапларни! Худо бераман демаса, бандасининг қўлидан ҳеч иш келмас экан, кўряпмиз-ку, – дея гапга нуқта қўймоқчи бўлди.

📝Ҳордиқ

Бугун дам олиш куни. Марҳабо ёстиғи тагидан телефонини олиб, бир кўзини очиб соатга қаради беш ярим. Қани, ҳеч ким индамаса, тўйгунича ухласа. Шу ўй хаёлидан ўтди ҳамки, ҳовлининг у бурчагидаги эшик ғийқиллаб очилгани, обдаста қопқоғининг шақиллагани эшитилди. Қайнонаси бомдодга турган, демак, у ҳам тезроқ қимирламаса бўлмайди. Баҳорнинг ўрталари бўлгани учунми эрталабки салқинда ухлаш ҳузурбахш эди. У бир амаллаб , гўё ўзини енггандай қўзғалди-ю, сочларини йиғиштириб, хаёлга берилиб ўтирди.
Мана, шу хонадонга келин бўлиб тушганига ҳам қарийиб 26 йил тўлибди. Бу орада кетма кет учта қиз узатди. Учинчи қизини турмушга берганига ҳам бир йилдан ошибди. Авваллари елиб югуриб қиладиган уй ишларига энди мадори етмаётгандек эди. Балки қизларининг ёрдами биланми, бир пайтлар, ҳам мактаб, ҳам уй ишларини битириб, қўшимча тикиш ҳам олар эди. Ҳозир қаёқда, бу уйнинг ишларини кечгача ҳам тугатолмайди.
Қайнонаси аллақачон газга чой қўйиб ошхонада бир қўлида тасбеҳ, бир қўлида тонгги зикрлар битилган китоб билан ўтирарди. Зикрларни тугатиб, саломига алик олди.
Марҳабо ҳар кунги одатича ёрмадан бўтқа қилишга уннади. Якшанба бўлгани боис, турмуш ўртоғи ва ўғлини турғизмади. Тайёр бўтқани доимгидек ҳадик билан дастурхонга қўйди ва одатича қайнонасини оғзига тикилди.
Собура опа бир қошиқ оғзига оборар обормас: "Қаттиқ қайнатиб юборипсиз-а" -деди.
Марҳабо ҳам доимгидек секингина: "Билмасам"-деб, қўйди. Жимгина нонушта қилар эканлар, қайнонаси чой ҳўплай туриб:" Кеча бозордан лаҳм гўшт олиб келдим, бугун қийма қилиб қўйинг, эртага ишдан эртароқ келинг, Машҳура эртага қизига бешик берар экан, юпқасини ўзимиз қиламиз, чиройли қилиб". Марҳабо боши билан хўп ишорасини қилди-ю, ичида бошқа Марҳабо ғалаён қиларди, "Осонми, юпқа пишириш, кичкина тоғорани ўзига камида саксонта кетади. Машҳура холажон ҳам жуда устада, текин мардикори бордай энг қийинини доим бизга юклайди, бўлмаса бир эмас учта келини бор. Ўзи қачондан бери кечаси билан оёғи қақшаб оғриб чиқади. Қайнонасига айтса қўй ёғи суринг деди, эри эшитмаганга олди. Мана ҳозир ҳам бели билан қўшиб оғриб азоб бераяпти" .Ошхонадаги ишларини битириб кир ювишга уннаётган ҳам эди, қайнисингиллари болалари билан кириб келишди. Кир кечқурун ювилар, дея сомса ва овқатга уннади.
Марҳабо дарсини ўтиб уйга қайтаркан ёнидан салом бериб ўтиб бораётган ўқувчи қизларга қараб бир пайтлар у ҳам шу йўллардан дарсга қатнаганини хотирлаб кетди.
Унинг ўқишлари ўрта эди.Кўпинча онасига тикиш -бичиш ишларида ёрдам берар, дарсларини қолдирмай қилар, айниқса, ўқув қуролларини саришта тутарди. Онаси сарамжон аёл бўлгани боис, жудаям озода кийинарди. Собура опа кимё фанидан дарс берар, бу фанни яхши билмаганиданми ёки ўта қаттиққўл устоз бўлгани учунми , опадан жудаям қўрқарди. Айнан шу устози совчи бўлиб келганда нимагадир қалтираб кетганди. Дадаси ва ойисига ҳам дарс берган Собура опа улар билан анча самимий ва узоқ гаплашиб қолганди ўша куни.
Ўн етти ёшда турмушга чиққан Марҳабо қайнонасининг қистови билан тикувчилик билим юртига ўқишга кирди. Бу орада кетма кет қизлари туғилди. Қизалоқларини қайнисингиллари катта қилишди десаям бўлади. Ўқишни битирган келинини ишга жойлаш Собура опа учун қийин кечмади. Меҳнат фанидан қизларга дарс берадиган Марҳабо мактабдагилар учун ҳам турли тадбирларда тайёр дастёр эди. Мактабдаги байрам оқшомларида ҳам қайнонасидан истиҳола қилибми, умуман қатнашмас эди. Тўй -ҳашамларда ҳам ҳанузгача фақат жигарлариникида бўладиган тадбирларда иштирок этади. Ҳаммадан эрта уйига отланади. Қизларининг совчиси кўп бўлди. Бувисининг тарбиясини олган қизлар, деб сўраб келувчиларнинг кети узилмасди.Марҳабо эса келган совчиларга дастурхон тузаб, чой дамлашдан нарига ўтмас. Келганлар Собура опа билан гаплашишарди. Қарорни ҳам эри билан онаси қабул қилар, унинг фикри билан ҳатто қизиқишмасди ҳам. Тан олиш керак қизлари бир -биридан яхши жойларга келин бўлишди. Хаёл суриб кетаётган Марҳабони арғамчи бўлиб учаётган турналарнинг овози ўзига келтирди.

📝 Келининг ёмон бўлса, ўғлингдан...

Ушбу мактубни ўқиб изтиробга тушдик. Номани ёзган онахонга ачиндик. “Қарс икки қўлдан”, дейишади. “Балки, онахоннинг ҳам айби бордир?” деган хаёлга ҳам бордик. Аммо нима бўлганида ҳам ота-она олдида биз фарзандларининг қарзимиз узилмасдир. Ўйлаймизки, бу нома барча ўқувчини сергак торттиради...

Албатта, бу дунё бири кам. Бунга ушбу саҳифани ҳар доим кузатиб, амин бўляпман. Ана шундай дили кемтик бўлганлардан, юраги дардга тўлганлардан бири ўзимман. Мен ҳам қалбимда сақлаб юрганларимни сиз билан бўлишиб, енгил тортмоқчиман...
Биласизки, ҳар бир ота-она фарзандининг камол топишини, яхши инсон билан оила қуриб, бахтли-саодатли яшашини истайди. Менинг ҳам орзум шу эди. Аммо ўғлимни уйлантираётганда “Яшайдиган у бўлса, нима қиламан кўриб?” дебман.
Аслида ота-она фарзанди тақдирига асло бефарқ бўлмаслиги лозим экан. Бир кун келиб бу бепарволигингиз ўзингизга бало бўларкан.
Афсуски, мен ўшанда эътиборсиз бўлдим. Ўғлимга ишондим. Шунинг учун келинимни илк бор тўй куни кўрдим. Ичим узилди: келинимнинг ўнг оёғи калта, нуқсонли, туғма сколиоз касаллиги билан туғилган экан.
Ўғлим эса ҳарбий. Биласизки, ҳарбийликка етти мучаси соғ, алпқомат, паҳлавон йигитларни олишади. Мақтаниш эмас, ўғлим ўктам йигит. Келиним эса қизлик давридан оғир меҳнатдан ва жисмоний тарбия фанидан озод этилган экан. Шаҳодатномасида ҳам шу фандан баҳо қўйилмаган.
У турмушга чиқаётганда ўз хастагини ўғлимдан яширган.
Нима ҳам дердик? Тақдир деймиз-да! Пешанасига шу битилган экан, дедик, бахт тиладик. Шукрки, икки фарзандли бўлишди.
Аммо тўнғичини туққанидан сўнг келинимнинг мушак-бўғинлари ўнг томонга қийшайиб, лапанглаб, юрадиган бўлиб қолди.
Иккинчи фарзандига ҳомиладорлик пайтида тос суяги боланинг бошини қисиб қўйиб, натижада неварам носоғлом туғилди.
Ҳозир шу неварам тутқаноқ дардига гирифтор бўлиб, кўкариб, беҳуш бўлиб оғзидан сафро келади. Кейин тез-тез тили ичига тушиб кетиб, ўзини билмай қолади.
— Бошқа туғманг энди. Нима қиласиз, ўзингизни ҳам болани ҳам қийнаб, — дейишга мажбур бўлдим келинимга.
Рости, неварамга қараб эзиламан-да. Ахир соғлом онадан соғлом бола туғилади. Шундай эмасми? Балки шу гапларим келинимни менга душман қилгандир?
Ўғлим ва келиним икки йилгина биз билан бирга туришди. Тўққиз йилдан буён ҳарбий шаҳарчада, “дом”да яшади. Келиним ўзига хон, ўзига бек бўлиб хоҳлаганча турмуш кечиради. Бизникига бир ҳафтада ёки икки ҳафтада келишар эди. Табиийки, ҳовли уйда домга қараганда иш кўп бўлади. Келиним эса енгил ҳаётни орзу қилади. Шу боис бир-биримизни тушунмай қоламиз. Бир куни иккимиз айтишиб қолдик.
Сал ўтмай ўғлим ишдан келди. Келиним унга нима деганини билмайман. Кутилмаганда ўғлим важоҳат билан бақирди:
— Бу уйда тинчлик борми, ўзи?
Бу ҳам етмагандек, чойнак ва тувакни отиб юборди. Чил-чил синди улар. Келин бу аҳволни кўрди. Аммо вазиятни эрига тушунтирмади.
Ҳатто ўғлим мени, отасини бўлмағур сўзлар билан ҳақорат қилганида ҳам миқ этмади. Агар у ақлли, мулоҳазали келин бўлганида эрига “Нега ота-онангизга бақирасиз?” демасмиди?!
Аксинча, шундан сўнг келиним мен билан тез-тез уришадиган одат чиқарди. Уришганда ҳам беҳурмат қилиб, сенлаб муомала қиларди. Оғзидан боди кириб, шоди чиқади.
Чидолмадим.
— Боринглар, “дом”да яшайверинглар! Бизни бўри емайди! — дея кўч-кўронини юклаб бердим.
Мана шунга ҳам тўрт йил бўлаяпти. Афсус, бу ҳам уларни ўзгартирмади.
“Келининг ёмон бўлса ўғлингдан кўр”, дейишгани бежизга эмаскан. Бундай дейишимга сабаб...
Нафақадаги ўқитувчиман. Турмуш ўртоғим қирқ йил ҳайдовчилик қилган. Аммо ҳозир инсульт, тўшакка михланиб қолган. Топганимизни болаларимизга дедик, уларни ўқитдик. Икки қизимни турмушга ҳам бердик. Иккимиз ҳам фарзандларимизнинг барчасига ўта меҳрли бўлганмиз. Айтганини, муҳайё қилдик...
Балки шунинг учун ҳамма истаклари сўзсиз бажарилгани учун ўғлим бемеҳр бўлгандир? У буткул, таниб бўлмас даражада ўзгарган.
Бир куни шамоллаб қолдим.
— Ўғлим келгунга қадар қайнотангизга қараб туринг, — дея илтимос қилдим. Ўзимнинг ҳолим йўқ эди.

Яна бир марта турмуш ўртоғимни йўқотишни истамасдим. Чунки буниси севимли инсоним, қанча курашсанг арзийдиган эркак эди. Эрим келиш у ёқда турсин, қўнғироқ ҳам қилмай қўйган кезлари аввалига йиғлаб-сиқтадим. Кейин бир дугонамга дардимни айтдим.
- Аҳмоқ экансан, - унинг биринчи айтган гапи шу бўлди.
- Эркак киши муаммодан қочади. Эринг севиб сени хотин устига олган бўлса, бу бир умрга ўзини сенга топширди, дегани эмас. Иккинчи хотин бўлиб яшаш учун маҳорат, меҳнат ва улкан ирода керак. Сен ҳар лаҳзада янгиланиб туришинг, уни мунтазам ўзингга ром этиб боришинг керак. Кўз ёшларинг билан эса уни фақат ўзингдан совитасан. Кундошинг нақадар ақлли аёл эканки, эри устига хотин олса ҳам ғинг демабди. Аксинча, ана-мана дегунча, эрини сендан қайтариб олади. У сени севган бўлса, севгандир. Ҳозир бу севги олови қай аҳволда?
Доим гуриллатиб туриш сенинг қўлингда. Эр керак бўлса, тезроқ отни қамчила!
Дугонамнинг гапларидан кейин ўзимни қўлга олиб, ҳаракатни бошладим. Аввало, гўзаллик салонию дўконларни бир айланиб чиқиб, имижимни янгиладим. Кейин уқалаш курсларига ёзилиб, бу ҳунарни ўрганишга киришдим. Пазандалик маҳоратимни ҳам оширдим. Эрим ўзи узоқда бўлса ҳам, моддий таъминотни канда қилмай, пул юбориб турарди. Шу пулларга таяниб, етмаганига дугонамдан қарз олиб, уйнинг гулқоғозларини янгиладим, эски жиҳозларни сотиб, янгисини олдим. Хуллас, олти ойдан сўнг қайсидир баҳона билан Тошкентга келиб, бир неча соатгагина уйга кирган эрим, шу ерда қолиб кетди…
Энди мен ҳеч қачон эримга кундошимни ёмонламайдиган, аксинча, ўрни келса яхши сўзлар билан тилга оладиган бўлдим. Шу сабабли бўлса керак, унинг юрагини сиқиб юрган қўшхотинлиликдан айбдорлик ҳисси менинг олдимда анча пасаярди. Буни ўзи тан олди. Болаларимнинг муаммоларини ҳам билдирмайдиган бўлдим. Улар учун пул керак бўлиб қолса, эримдан ўзим учун, бирон либос ёки пардоз буюми сотиб олишга деб сўрардим. У жон деб берарди. Ҳар сафар Қаршига бориб-келганда уйга ва ўз ташқи кўринишимга бирон янгилик киритиб, лол қолдирардим. Эрим билан қариндош-уруғларникига тўй ёки бошқа тадбирларга бирга бора олмасдим, албатта. Аммо Тошкент - кенг имкониятлар шаҳри. Бу ерда кино, театр, концерт деган жойлар кўп. Шундай кўнгилочар томошаларга чипта топиб қўярдим. Албатта, томошадан сўнг қимматбаҳо ресторандаги кечки овқат ундан бўларди.
Бир қарашда ҳаётим меъёрга тушиб олгандек кўринса ҳам, аслида мудом хавотир ичида яшардим. Ҳатто фарзандимиз Зоҳиджон дунёга келгандан кейин ҳам бу хавотир йўқолмади. Энди мен ҳеч бўлмаса битта фарзандим ўз отаси бағрида яйраб ўсиши учун ҳаракат қилишим керак эди. Катталари-ку, эрим келган кунлари жим бўлиб, ўз қобиқларига ўралиб олардилар. Иложи борича ўгай отасининг кўзига кўринмаслик, унинг жаҳлини чиқармасликка уринишарди. Мен уларга шуни уқтиргандим.
Эрим ҳар сафар Қаршига йўл олганида "бу сафар келармикан ё қолиб кетармикан" деб кун эмас, дақиқа санаб ўтирардим. Фахриддин акам Зоҳиджонни ота-онасининг олдига олиб бориб таништириш ҳақида бир сўз очдию, кейин жим бўлиб қолди. Мен бир-икки шу ҳақда гап бошласам, қовоғи осилиб кетадиган бўлди. Тушундимки, гарчи шаръий бўлса-да, ноқонуний туғилган ўғлим ҳам энди бу юкни бутун умр кўтариб юришга маҳкум эди.
​

📝"Бировнинг бахтига шерик бўлиб адашдим…"

Фахриддин ака биздан икки синф юқорида ўқирди. Мактаб давридаёқ бир-биримизга кўнгил қўйдик. Бироқ у ҳарбийдан қайтгунича мени бошқа бировга унаштириб қўйишди. Тўйимдан бир ҳафта аввал етиб келган Фахриддин ака "юр, қочиб кетайлик", деганида унамадим. Ўшанда тўғри қилдимми, йўқми, билмайман, аммо инсон тақдиридан қочиб қутулолмас экан. Ёр-ёру ўланлар билан кириб келган хонадоним мени қучоқ очиб кутиб олган бўлса-да, тез орада бу ер мен учун дўзахга айланди. Аввалига тўй кечасиёқ куёвнинг тутқаноғи тутиб, роса қўрқитди. Эртасига эса туппа-тузук юрган қайнотам оламдан ўтди. Шу билан "шумқадам келин" номини олдиму, икки ой ўтмай ота уйимга келтириб ташландим…
Фахриддин ака дарров одам жўнатди, лекин ота-онам "қизимга эр кўрган деб таъна қилади" дея совчиларни қайтаришди ва мени қўшни қишлоқлик бир фарзанд билан хотин қўйган йигитга бериб юборишди. Бу эримнинг қўли югурдаклигию менга нисбатан бемеҳрлигига чидаб яшай бошладим. Қўни-қўшни кетимнинг аввалги хотини уни овсинимга рашк қилиб кетиб қолганини айтишганда, аввалига ишонмадим. Бир куни хизмат сафарига жўнаб кетган қайноғамнинг ётоғидан ярим тунда ички кийимда чиқиб келаётган эримни кўриб қолдиму, тамом бўлдим. У бўлса изоҳ бериш ёки ўзини оқлаш ўрнига "Овозингни ўчирмасанг, сўйиб ташлайман" деб қўрқитди. Қолаверса, иккита боламнинг келажагини ўйлаб, уларни иснодга қолдирмаслик учун жим яшайвердим. Қайноғам ҳамма сирдан воқиф бўлгач, укасини пичоқлаб қўйди. Шу билан бу турмушим ҳам битди.
Йигирма икки ёшимда - айрим синфдошларим эндигина шаҳардан ўқишни битириб қайтиб, турмушга чиқаётган даврда мен иккита етим фарзандим билан ота уйига қайтиб келдим. Бу вақтда Фахриддин ака ҳам оилали, икки фарзандли эди.
Отам ҳаётлик вақтларида турмушим бир қадар осуда кечди. Орадан бир ярим йил ўтгач, отамни ҳам Худо пешонамизга сиғдирмади. Шундан кейин муаммолар бошланди. Онам мени, фарзандларимни акалариму келинойиларимдан ҳимоя қиламан, деб қийналиб қолди. Фахриддин ака эса ҳамон ортимдан қолмас, имкон топилди дегунча хат ёзар, одам юборар, хуллас, мен билан алоқани узмасди. Энди унинг ишлари яхши, тадбиркорлик билан шуғулланиб, анча ўзини тиклаб олганди. Бир куни учрашувга чақирди. Болаларимни онамга қолдириб чиқдим. Туман марказидаги боғда узоқ гаплашиб ўтирдик. У ҳамон мени севишини, аммо икки фарзандини ташлаб кетолмаслигини айтди ва иккинчи хотин бўлиб яшашни таклиф қилди. "Ҳеч қачон "иккинчи" эканингни сезмайсан. Мен учун ҳамиша биринчи ўринда турасан", - деди у.
Бу инсон илк ва ягона муҳаббатим эди. Мен ота-она измига бўйсуниб бир эмас икки марта оғзи куйган, вақтида ўз бахтим учун курашмаганим жабрини ёлғиз эмас, онаму фарзандларим билан бирга тортаётган аёл эдим. Ҳаётдан аламларим кўп эди. Қолаверса, энди бахтли бўлишга ҳаққим бор, деган фикр қаддимни тик тутишга ҳамда ҳаётга нисбатан қарашларимни қайта кўриб чиқишга ундамоқдайди. Хуллас, рози бўлдим. Фахриддин ака онамни ҳам кўндириб, фотиҳасини олдию, мен ва фарзандларимни олиб, Тошкентдаги уч хонали квартирасига келтириб қўйди. Шу ерда севган ёрим билан, ниҳоят, тинч-тотув яшай бошладик.
Бахциз аёл фото
Лекин бу ҳикоямнинг бахтли якуни эмас, балки бошланишидир. Севганимга етишдим, энди бахтли яшайман, ҳадемай эрим у хотинини бутунлай унутиб, буткул меникида қолиб кетади, деб чучварани хом санаган эканман. Иккинчи хотин бўлиш - мунтазам рақобатазоб дегани экан. Ҳали буни англамай, Фахриддин ака энди меники, деб қатъий ишониб юрган кезларим кўп хатоларга йўл қўйдим. Ҳатто бир сафар эрим олти ойгача қорасини кўрсатмай, Қаршидаги хотининикида қолиб кетди. Бир куни кундошим телефон қилди. Маълум бўлишича, учинчи фарзандига ҳомиладор экан.
Фахриддин ака ҳеч қачон қонуний хотини ва фарзандларидан воз кечмаслигини, учинчи фарзандлари туғилса, мен ҳақимда тамоман унутишини, мен унинг ҳаётида шунчаки оний ҳавас, вақтинчалик эрмак бўлиб қолишимни айтди. Шу куни мен ҳаётим нақадар омонатлигини, улкан муҳаббат асосига қурилди деб ҳисоблаган оилам аслида хасдан ясалган чайла эканини, қаттиқроқ шамол турса, тўзиб кетиши мумкинлигини англадим. Энди ортга йўл йўқ эди.

📝КУЛФАТ  КЕЛТИРГАН   ЖАХЛ..

Ассалому алекум гурухимиз бу   воқеаларни сизларга қанчалик тўгри тушунтироламан еки йўқми  билмадим лекин сизлар билан бўлишгим келди.
Абдуқодир ака топиш тутиши бошқаларникидан фарқли ишни кўзини биладигон одам. Ўз фойдаси йўлида анчайин кўнгилларни огритиб кетаверарди. Пул топган одам яшашни хам билиши керак деб, кўп бегона аеллар билан кўнгилхушлик қилар, бу ишини оиласидан, хотинидан яшириб ўтирмасди. Унинг назарида оиласини хеч нарсадан кам қилмай таьминлаб қўйгани учун оиласидагилар унга қуллуқ қилиши керак эди. Хотини огиз очса калтак, сўкишлар остида қоларди.
Болалари учун сабр қилар, Эрим бир кун инсофга келиб қолар деб ўзини овутарди.
Абдуқодир ака борган сари қилиқлари кўпайиб, қишлоқдошларини менсимай ичкилик ичиб, фақат ўзига ўхшаган ўртоқлари билан маишати ортиб борарди. Хотини бу ахволда қанчагача сабр қилишини билмай боши қотиб борарди.
Ботир мактабдан синфдошлари билан бу йилги битирув оқшомини қандай қилиб ўтказишни маслахатлашиб келишаркан, синфдоши Азизани енига бориб секин сўради
Ази,сен қайси ўқишга топширмоқчисан?
Азиза чиройли кўзларини сузиб жавоб берди Албатта доктор бўлиш ниятим борку, нима санам доктор бўлмоқчимисан ?
Ботирнинг жавоби Азизани юрагини ширин энтиктирди
Ази, сендан узоқлашсам нафас хам ололмаслигимни биласанку, сен қайси ўқишга топширсанг мен хам ўшанга топшираманда
Бу иккисини бир-бирини бегуборларча севишини бутун синф биларди. Уларни биргаликда қилган орзуларини хам лекин хаетда хар доим хам  истаклар амалга ошавермайди хаетнинг ўз қонунлари бор.
Абдуқодир хамкори билан маишат қилиб ўтираркан, шеригига сўз қотди. Дўстим, биласан қишлоқни олдиман, қўлимни қаеққа узатсам етади. Насиб қилса ўглим мана мактабни битириб, ўзимга ўхшаган, бизнесимни қўлимдан олиб, ишларимни давом эттирса, сен билан қуда-анда тутинамиз.
Шериги хам унинг гапларини маъқуллаб бош силкиди Тўгри бу иккимизга обрўйимизга қуда бўлишга лойиқ инсонлар фақат иккимиз эканмиз халос, кел  қуда бўлишимиз учун ичамиз,.
Маишат охирида танага кирган ичкилик ўз кучини кўрсата бошлади. Абдуқодир ака дўстига Таниш аелларингдан чақир бир гаплашиб ўтирайлик деб илтимос қилди. Бунақа вақта аеллар хам тез  топила қоларкан.
Ботир охирги имтихонини топшириб келса, ойиси яна кўзларини таги кўкариб, йиглаб ўтирарди.
Ботир ойисини олдига бориб секин сўради
Ойи яна дадамми?:
Ойиси бош силкили ва тез гапирди,
Фақат даданга индама,жахлини чиқарма. ўглим:
-:Лекин ойи қачонгача бу азобларга чидайсиз? Нега индай олмайсиз? Нега биз фақат дадамни истаклари билан яшашимиз керак ?
-:Сабр қил ўглим, даданга хам   инсоф кириб қолар деб   ойиси секин  сўз қотди.
Бунақа жанжаллардан оиладаглар безиб боришарди. Калтак жонидан ўтса, хотини ота уйга кетар, эри жахлдан тушса, Ботир бориб олиб келар, еки ўзи қайтиб келарди.
Машинасида уйига қайтиб келган Абдуқодир ака кайфи баланд қўшиқ хиргойи қилганча ховлидан ўтиб айвонга чиқди. Хотинини чақирди.
Хотини қўлида банкада совуқ чой олиб келиб енига ўтирди.
-:Ўглинг мактабни битириши билан уйлантирамиз. Дўстим  Наримон билан қуда бўламан. Ўглим бизнесимни қўлимдан олади -деди.
-:Вой, дадаси, ахир ўглимиз хали еш кейин унингиз ўқишга кираман деб тайерланиб юрибди. Доктор бўлмоқчи -:хотини аста жавоб берди.
-:Нима қанақа ўқиш?! Ўқиб шахар оберадими? Унинг ойлигини мен бир кунда топаман. Ўгил бола ўқиши шарт эмас. Уддабурон ишни кўзини билса бўлди, ошиги олчи-:
-:Ўқишни майли тушнтирарсиз ўзиз,лекин ўглингизни кўнгил қўйгани бор чамамда ўзи айтмаса хам онаман орқаравотдан ундан бундан эшитаман, ўглингизни кўнгли нариги махалладаги Йўлдош акани қизида. Ахир иккиси бирга ўқийдику. Жуда яхши қиз деб эшитаман келин бўлса арзийди, хотини орзуларга чўмиб жилмайди.
Абдуқодир акани жахли чиқиб бақириб кетди:
Нима? Мен келиб -келиб ўша таги паст, камбагал билан қуда бўламанм? Эсинг жойидами?  Мени обрўйимга тўгри келадигани қуда бу қишлоқда йўқ. Эсингда бўлсин мен фақат дўстим билан қуда бўламан.