🌸СОЛИХА АЁЛ🌸

Мана кўрасан, мен уни албатта бахтли қиламан. Тўғри, балки кўнглимни ҳозир билмас. Аммо бу ҳозирча холос. Тилга кириб, тик оёқда тура оладиган бўлгач, дардлари аригач, қандайдир йўлини топиб белги бераман…
Хуллас, шу йигитга кўнглим тушди. Худойим, бизгаям раҳм қил, орзуларимизни рўёбга чиқар, юзимизни дўст-душман олдида ёруғ қил!..”
Шуларни хаёлимдан ўтказарканман, ўзгача меҳр ва худди уни заҳарлаб ё бирор нима қиладигандек умримда биринчи марта қўрқа-қўрқа томирига осма уколнинг игнасини санчдим.

Бешинчи фасл
Мана ҳаш-паш дегунча бир ой ҳам ўтди-кетди…
Ҳаяжондан ўлай деяпман.
Бахтиёр акам овқат, укол, бер деган гапларни тилига кўчира оляпти. Ўзганинг кўмагисиз қаддини кўтариб мустақил ўтиришни ҳам ўрганди. Дам олиб, тиниқиб уйқудан уйғонган кезлари фақат менга тикилади, жилмаяди. Кўрсаткич бармоғини олдинга чўзиб нималардир дея ғўлдирайди. Ҳойнаҳой “Мени ташлаб кетсанг кўрасан кўрадиганингни!”, деган маънода ҳазиллашса керак-да!..
Эҳ, қандай бахт! Менга Заҳро холанинг ҳам меҳри тушибди. Буни ўтган куни пуллари қолмаганда ўзим дорихонадан укол сотиб олиб берган куни сездим. Бошимни узоқ вақт силаб дуо қилди. Гап орасида “Қанийди сиздай келиним бўлса” деганча чуқур хўрсиниб қўйди…
Эҳ, холажон-эй, қанийди ўша кунлар тезроқ келса! Ўтингиздан кириб сувингиздан чиқардим. Ҳурматингизни жойига қўярдим. Бахтиёр акам ўқишидан келгунча мазали овқатлар пишириб қўярдим. Башарти бундай бўлмаса-чи?.. Йўқ, врач аниқ айтди. Яна бир ой вақт керак бўларкан. Бахтиёр акам албатта оёққа тураркан. Сал иккилангандай, ваҳимага тушгандай бўлиб савол бергандим, уришиб ташлади. Хола, ишонинг, у дўхтир жудаям кучли. Билмаса гапирмайди. Демак, насиб бўлса, ўғлингиз соғаяди, бахтли қилишни эса ўзимга қўйиб беринг!..

Олтинчи фасл
Ярим тун эди. Ниҳоят охирги осма уколни қилиш пайти етиб, мен ҳамма нарсани тайёрлаб олдим-да, Бахтиёр акамнинг тепасига яқинлашдим. Ухламаган экан.
— Қани, ўртоқ бемор, чап билагингизни берворинг-чи, — дея одатдагидек ҳазиллашиб билагига қўл чўздим. У эса ҳе йўқ, бе йўқ ўзимнинг билагимдан ушлаб олса бўладими!..
Биламан, қўл-оёқлари ҳали деярли жонсиз. Куч йиғиб улгурмаган. Шунда ҳам аёллигимга бориб ғалати аҳволга тушдим.
— Вой, нима бўлди сизга? — беихтиёр қизаринқираб қўлимни тортиб олишга уриндим. — Қўйвора қолинг энди! Сизга укол қилишим керак!
Бахтиёр акам ҳарқалай билагимни қўйиб юборди. Лекин бўйнимдаги тумор осилган ингичка кумуш занжирга ёпишиб, нуқул “бер, бер” лай бошлади. Очиғи, бу ишидан бир қўрқсам, бир қувонардим.
— Шуни берсам қутуламанми? — ҳазил аралаш занжирни бўйнимдан ечиб олиб Бахтиёр акамнинг қўлига тутқаздим. — Эсдаликка олиб қўймоқчимисиз? Сизга шу занжир ёқиб қолдими?
Беморим занжирни аранг бош буриб ёстиғи орасига беркитди ва чап билагини узатди…
Оҳ, бу лаҳзаларни тасвирдашга тилим ожиз эди. Ахир, биз тиллашмасак-да, бир-биримизни тушуна, қадрлай бошлагандик! Худойим, бошимга қандай муҳаббатни ташладинг? Мени аросатда қўйдинг-ку! Гарчи қалбим Бахтиёр акам ҳам менга беэътиборлигини ҳис этиб турса-да, барибир иккиланяпман, хавотирланяпман, қўрқяпман. Ҳа, мен уни йўқотиб қўйишдан қўрқяпман. Эрта-индин тузалиб, хайр-маъзурни нася қилса-ю, жўнаб қолса-чи? Нима қиламан? Нима дейман? Дардимни қандай ошкор қиламан? Кимга арз қилиб бораман?.. Йўқ, у унақанги номардлардан эмас. Қанча кунларни бир палатада кечирдик, дардни биргаликда енгдик, курашдик. Бахтиёр акам менсиз, мен билан хайрлашмай ҳеч қаерга кетмайди…

Еттинчи фасл
Кеча Заҳро опа ниҳоят ёрилди.
— Сенсиз ўғлим адо бўлади, бошлиқларингдан бир ойга таътил сўра, ўғлимга ўзинг қара, жон қизим, сенга жуда боғланиб қолди, кўзидан йўқолсанг, безовталанадиган бўлди. Жон қизим, йўқ дема! Боламга баннисадан жавоб беришаркан, — деб қолди…
Бу гапларни эшитганимданоқ кўзларим ҳеч нарсани кўрмай қолди. Негаки, Бахтиёр акамни эрта-индин уйига жўнатишлари лозим эди. Бош врач: “Ҳозирча ногиронлар аравачасида юра туради, дориларни вақтида ичиб турса, икки-уч ойда оёққа туради”, деганди. Учганча бош врач ҳузурига ариза кўтариб кирдим. Кўзларим дунёни борлигича кўришга, қулоқларим ортиқча насиҳат-у, рад жавобларини эшитишга ожиз эди.

Чиқиб кетаётганимда, Бахтиёр аканинг кўзларида яна ёш ғилтиллаганини кўрдим. Бу Бахтиёр ака ҳам менга эътиборсиз эмаслигидан далолат эди.
Юрагим эзилиб, ёруғ дунёга сиғмай кетгандек бўлдим. Аммо на илож? Кўнглим суйиб қолган бу йигитга ўз сменамдагина меҳр беришга мажбурман.

Учинчи фасл
Одамзоднинг табиати ғалати. Хурсандлигини, ҳасратини дўппи тор келганда кимгадир тўкиб солгиси келади. Мен ҳам маҳалламга қайтгач, ишдан сўнг дам олишни-да унутиб, кўчага йўл олдим. Маҳалламизда Феруза деган яқин дугонам бор. Қанақа гапим, қандай маслаҳат зарур бўлса, ўшаникига чопаман. Негадир Феруза билангина гапим қовушади.
— Мен тамом бўлдим, Феруз, — дедим ҳали арзирли сўрашиб улгурмай. — Маслаҳат бер! Нима қилай?
— Нима бўлди ўзи? — босиқлик билан сўради Феруза. — Катта ҳамшира бўлдингми?
— Э, йў-ўқ, бошқа нарса, — дедим ер чизиб. — Унданам зўр! Фақат… Қандай айтишни билмайман.
— Айтавер, мендан яширадиган сиринг борми ё? Намунча чўзмасанг? Ай-йт!..
— Палатамга зў-ўр келишган йигитни олиб келишди, — мақсадга ўтдим мен. — Бечора инсульт бўп қопти!
— Ҳа-а, — беихтиёр кулиб юборди Феруза. — Гап буёқдами ҳали? Инсультни севиб қолдим дегин?
— Бу нима деганинг? Инсульт одаммасми? Ё атайин касал бўлай дебдими? Ғалати гапларни гапирасан-а!..
Феруза ўйламай айтган гапидан астойдил хафа бўлганимни сезиб икки елкамни қучди.
— Кечирасан-у, — деди у кўзларимга тик боқиб. — Касал одамни севиш… Барибир ғалати-да!.. Қолаверса, у юрагингдан нима кечаётганини қаердан билсин? Ўзи билан ўзи овора бўлса…
— Сезган, — дея орзули нигоҳларимни шифтга тикдим. — Сменани топшириб уйга қайтаётганимда, йиғлади. Ўзи-чи, ёнида ўтирсам бас, йиғлайверади. Гапира олмайди-да, афсус! Балки гапира олганда уям ичидагини айтармиди?!.
— Ҳа-а, осонмас, осонмас, — дея бош ирғаб қўйди Феруза. — Тузалиб кетсин ишқилиб ўша йигитинг!.. Менга қара, худо асрасин-у, тўсатдан ўлиб қолса-чи?.. Вой, туф-туф-туф!..
— Э, нафасинг қурсин! — дугонамни ростакамига уришиб ташладим. — Инсульт бўлса, ўлавермайди-ку одам! Ана, қанчаси замбилда келиб, ўз оёғи билан юриб чиқиб кетган! Тузалади Бахтиёр акам, ўзим тузатаман. Мана кўрасан!..
— Бахтингни берсин, ўртоқжон, — деди икки қўлимдан тутиб Феруза. — Илойим катта тўйингда ўзим қамишдан бел бойлаб хизмат қилай!
— Айтганинг келсин!..
Мен дугонамнинг тилакларини эшитгач, теримга сиғмас даражада севиниб ортга қайтдим.

Тўртинчи фасл
Орадан ўн беш кун ўтди. Лофга йўйманг-у, Бахтиёр акам анча қимирлаб қолди. Тилга киргиси келиб, нималардир дея ғудраб қўядиган бўлди. Айниқса, мени мамнун этган нарса кўз қарашларига ўт киргани эди. Ҳар укол қилганимда, овқат едирганимда менга шу қадар ўтли боқарди-ки, ўзим сезмаган ҳолда ундан кўзимни олиб қочардим.
“Билармикан-а? Севармикан уям мени? Севмаса нега унақа қайноқ тикилади? Тузалиб кетгандан кейин терс ўгирилиб кетвормасмикан? Унутиб юбормасмикан? Унинг меҳрига, муҳаббатига зорлигимни илғармикан? Онаси нима деркин? Худо кўрсатмасин, “Болам тузалди, сизгаям раҳмат” деганча Бахтиёр акамни опкетиб қолса-я? Унда нима қиламан? Ё ҳозироқ ичимдагини айтсаммикан ўзига? Анча жонланиб қолди-ку! Балки зиён қилмас?.. Йўғ-э, қиз бола севги изҳор қилса, уят-ку! Керак бўлса, ўзи билволсин! Йўқса, пешонамдан кўраман… Шўрлик, нуқул йўл қарайди. Кимларнингдир кириб келишини кутади. Ойисини кўради-ю, қовоқ уйиб олади. Нимага бундай қиларкин деб, Заҳро холадан сўрасам, айтиб берди. Бахтиёр акамнинг отаси болалигидаёқ машинада ҳалокатга учраб ўлиб кетган экан. Заҳро хола ёлғиз ўғлини бир ўзи катта қилибди. Жуда камбағал яшашаркан. Қариндош-уруғлар эса бадавлатмиш-у, умуман қарашмасмиш. Айниқса, Бахтиёр ака тиббиёт институтига қабул қилинганини эшитиб, роса энсалари қотибди. Бахтсизликни қарангки, биринчи курсга, илк дарсига бориб келган куни зинадан туртиниб йиқилибди-ю, миясига қон қуйилиб, манавинақанги ҳолга тушибди. Худойим, шунчалар шафқатсиз бўласанми? Ҳеч қурса бир ой таҳсил олишгаям имкон бермабсан-а!.. Ишқилиб, буёғига дардини енгиллатгин! Оёққа турсин, гапирсин, нимадир десин!

📝ЖОНЛАНТИРИШ БЎЛИМИ ҲАМШИРАСИ… (Воқеа реал ҳаётдан олинган)
Муаллиф Olimjon Hayit

Биринчи фасл
Уни палатага олиб киришгандаёқ вужудим алғов-далғов бўлиб кетганди. Қош-кўзлари худди кавказлик йигитларники каби қалин ва катта-катта эди. Шундай йигитнинг инсультга учраши менга жуда алам қилди. Билмадим… Палатамда ҳар хил касал ётиб кетади. Ҳар бирига қўлимдан келганча меҳр бераман, эътибор кўрсатаман. Шу ерни дардддан фориғ бўлиб, кулиб тарк этишларини хоҳлайман. Бахтиёр эса менга худди эски қадрдонимдек туюлиб кетди. Ҳатто, тунги муоалажалар  тугаб, касалхонанинг жонлантириш бўлимини сукунат эгаллагандан кейин ҳам Бахтиёрга тикилганча ўтирар, унинг кутилмаган мўъжиза туфайли гапириб юборишини, ўрнидан туриб кетишини орзу қилардим…
— Наҳотки, манави кучли дорилар ҳам сизга таъсир қилмаётган бўлса? — дердим Бахтиёрнинг сўлғин юзларига алам аралаш боқиб. — Бир кеча-кундуздан бери уколлар қиляпман-у, қимир этиб қўймайсиз-а! Нега? Шундай норғул, мард, келишган йигитнинг нима ҳақи бор касал бўлишга? Кўзларингизни оча қолинг энди! Нимадир денг! Майли, танангизга игна санчиб оғритганим учун уришиб ташласангиз ҳам майли…
Эҳ, кошкийди шундай қила олсангиз! Ҳозирги аҳволингизда тошдан фарқингиз йўқ. Гапирмайсиз, қимир этмайсиз, уйғонган тақдирингиздаям атрофга ҳиссиз тикиласиз, холос…
Вой, уйғондингизми? Хайрият-эй! Ўтакамни ёрвордингиз-а! Одам ҳам шунча узоқ ухлайдими, Бахтиёр ака? Нима қилай? Овқатингиздан едириб қўяйми? Ойижонингиз товуқ шўрва пишириб келиб эди. Ухлаётганингизни кўриб аста чиқиб кета қолди. Бир қошиқ ичасизми ўша шўрвадан?..
Индамайсиз. Ҳойнаҳой, гапираверишим жонингизга теккандир-а? Хафа бўлманг, сизга азбаройи ачинганимдан, бетоблигингизга чидай олмаганимдан нима десам деяпман-да!.. Билмайман, нимага сизга бунчалик боғланиб қолдим экан. Умрим бино бўлиб йигит кишига ҳозиргичалик яқинлик қилмагандим, меҳр бермагандим. Ким билсин? Сиз бошқача экансиз! Ихтиёримни жиловлаш қўлимдан келмаяпти…
Шундай дедим-у, шоша-пиша ўрнимдан туриб, шўрвани иситдим ва Бахтиёр акага икки қошиқ мажбуран ичирдим. Норози бош чайқаб, қаршилик кўрсатмади. Шукр, ичига иссиқ кирса, тезроқ оёққа туради…
Меҳрибонлигимдан таъсирландими, Бахтиёр ака кўзлари жиққа ёшга тўлиб маъюс жилмайиб қўйди…

Иккинчи фасл
Бошқасини билмадим-у, жонлантириш бўлимида смена топширишнинг ўзи бўлмайди. Сменадошлар ҳамма нарсани майда-чуйдасигача эринмасдан текшириб чиқишади. Шприцми, бир марталик қўлқопми, дори-дармонми, барча-барчаси ҳисоб-китоб қилинади.
Шу тонг чап ёним билан турмадим чоғи, сменадошим — хўппа семиздан келган Хайриниса кеннойи кира солиб шкафларни ковлаштирган бўлди-ю, жаврашга тушди.
— Ие, манави дорининг ампуласи йўқ-ку! — дея менга шубҳали тикилиб сўради Хайриниса кеннойи лаб бурган кўйи. — Менда қасдингиз борми, ўргилай? Бошимиз кетади-ку топиб жойига қўймасак? Ё билмасмидингиз?
— Вой, шу ерда турганди-ку, — дедим ҳеч нарсани тушунмай темир шкаф ичини қайта-қайта текширирканман. — Кечаси нариги палатага оғир касал кеп қолувди. Моҳира шахсан мендан сўраб битта укол олган. Ўшандан сўранг!
— Менинг Моҳирадан сўраб-суриштиришга вақтим йўқ, — бобиллаб берди Хайриниса кеннойи. — Сиз қўлингиз билан бердингизми, ўзингиз суриштириб топинг! “Лишний проблема”га сира тоқатим йўқ. Бўлинг тез!..
Қолган сменаларим бир-у, шуниси бир бўлди. Моҳира атайин ўзини овсарга солгиси келдими, тимирскилана-тимирскилана, дори қидирди. Тополмади. Адо бўлаёздим. Ахир, бу укол алоҳида рўйхатда туради. Ампуласи жойида турмаса, менам, навбатчи врач ҳам тамом бўламиз. Аксига олгандек, умрида бировга қаттиқ гапирмаган навбатчи врач Беҳзод ака ҳар ўтганда мени чақиб-чақиб олар, гўё ёвуз душманга тикилгандек совуқ қараш қиларди…
Худога айтганим бор экан. Ампула топилди. Моҳира хаёл билан ахлат идишга ташлаб юборган экан. Яхшики, идишни ҳовлига олиб чиқишга улгуришмабди.
Ёруғ юз билан сменани топширгач, палатага қайтиб Бахтиёр ака билан сўзсиз хайрлашдим. Нигоҳларим ёрдамида бўлса-да, унга соғинишим, индинга келишим, албатта мана шу қўлларим билан овқат едириш, дардига малҳам бўладиган уколлардан қилишимни тайинлаб ортга қайтдим.

Жамшид ваъдасида турди. У Мафтунанинг ишончини қозона олди. Уларни кўрган одам севишганлар, деб ўйлаши аниқ эди. Мен ҳам уларга ўзимни ҳавас қилгандек тутардим. Баъзида юрагим томондан қандайдир исён бош кўтаргандек бўлар... аммо бу ҳолатга парво қилмасликка уринардим. Чиндан ҳам Мафтуна илгариги ҳолатига қайтганди. Шўх ва шодон, самимий... Ота-онвси ҳам қизидаги ўзгаришни кўриб ҳайратда эдилар. У яна ҳаётга қайтаётганди. Бироқ... мен дугонамга ачинардим. Агар у ҳақиқатни билиб қолса нима бўлади? Мана шу савол жавобидан чўчирдим ҳам.
- Дилноз, - деди бир куни Мафтуна. - Жамшид менга уйланмоқчилигини айтди. Нима дейишини билмай қолдим. Касаллигим ҳақида айтсаммикан?
- Йўқ, айтмаганинг маъқул, - деб ўзимча маслаҳат бердим.
- Лекин турмушимизни алдов билан бошлашни истамайман.
- Унда айт, агар севгиси чин бўлса сенга уйланади, - дедим қатъият билан.
- Агар ёлғон бўлса у мендан кечади. Мен эса буни кўтаролмасам керак, - деди ўйчан тарзда дугонам.
Майнинг гўзал оқшомларидан бирида Мафтуна ва Жамшиднинг никоҳ тўйлари бўлди. Даврон ака билан Марҳабо опанинг қувончи чексиз. Оқ либосда оққуш сингари гўзал қиёфадаги қизига юзларида табассум, кўзларида ёш билан боқишарди. У ҳақиқатан ҳам жуда чиройли келин бўлди. нақ фариштанинг ўзгинаси эди. Мен ҳам унга боқиб юм юм йиғлардим. Дугонамнинг орзулари ушалганидан, севганига ёр бўлганидан, қувончдан ва яқин кунларда дарак бераётган айрилиқ сабаб кўз ёш тўкардим. “Э, воҳ, Оллоҳим, шугинага ўзинг шифо бер”, деб тиланардим.
Мафтуна ўйлаганидек бўлмади. У ҳам келин бўлди, қайнона қайнотасига эгилиб салом берди. Тонгда туриб, ҳовли супурди. Ял ял ёниб ўқишга келар, Жамшид билан бир дақиқа бўлсин айрилишни истамасди. Дугонамнинг кўзларидан бахтидан масрур эканлигини билиш қийин эмасди. Жамшид ҳам чинакам ошиқдек тутарди ўзини. Улар институтга бирга келишар, бахтиёр жуфтликка боқиб, ҳаммамизнинг ҳавасимиз келарди.
Орадан икки ой ўтди. Таътил бўлгани боис, институтга деярли бормасдик. Асосан амалиёт ўтаганимиз боис, кўп вақтимни шифохонада ўтказардим. Мафтуна билан эса фақат телефон орқали сўзлашардик.
Августнинг сўнгги кунларида иккимиз кўришдик. Тўғрироғи, Мафтуна мени излаб амалиёт ўтаётган шифохонага келди. Озгина тўлишган дугонамни кўриб: “Ҳо, келин бўлиш ёқибдими?” деб ҳазил қилдим. У эса майин кулимсиради.
– Ажаб эмас, яқинда хола бўлсанг... – деди сирли тарзда. Бу хушхабардан бошим кўкка етаёзди. Лекин унинг хасталиги...
- Мумкинмикан? – сўрадим бироз хавотир билан.
- Шифокорлар айтаверишади. Мен эса ўзим ҳал қилиб бўлдим, деди яна жилмайиб.
- Нега ахир? Ўзингни баттар қийнаб нима қиласан, ўртоқ, - куйиниб гапирдим. У эса ҳамон юзидаги табассумни йўқотмай жавоб қилди.
- Жиннивой, мендан бирор зурриёд қолишини истамайсанми?
- Гапингни қара. Соғлигинг кўтарса, ўнта туғмайсанми? – унинг гапидан азбаройи аччиқландим. – Мен фақат...
- Биламан, Дилноз, биламан. Бола қондан озиқланишини... менда эса қон ... лекин нима қилай болали бўлишни шу қадар истаяпман. Жамшид менга шунақанги меҳрибон... унга оталик бахтини улашмай дунёдан кўз юмгим келмаяпти. Майли, ҳеч бўлмаса шу бахтни озроқ ҳис қилай... сенга ҳам бир омонат гапим борийди... – ҳайратланиб унга қарадим. – Агар мен ўлсам, Жамшидни ёлғизлатиб қўйма. Балки унга турмушга чиқарсан, - деди самимий оҳангда. Менинг ичимдан эса оғриқли нимадир ўтди. “Шундоғам сендан сўнг унга турмушга чиқишга мажбурман!” деди ичимда қандайдир овоз.
- Эринг ўзингга сийлов, - ҳазил оҳангида жавоб қайтардим ичимдаги оғриқни сездирмаслик учун. - Нима сендан қолганига тегаманми?
- Вой манави қизни. Жамшиддек эринг бўлса раҳмат дегин...
- Мафтуна, илтимос иккинчи бунадй ҳазил қилма, - дедим жиддий оҳангда.
- Бу ҳазил эмас, омонат гап, - деганча қўлларимни сиқди дугонам.
Бир бирини қуваётган капалаклардек кунлар, ҳафталар, ойлар ўтиб борарди. Мафтунанинг ҳомиласи катта бўла бошлагани сари унинг соғлигида муаммолар юзага келарди. Шу боис аксарият ҳолларда шифокорлар назоратида бўлар, ўкишга кам келарди.

Ошхона томонда куймаланиб юрган Марҳабо опа билан саломлашдим.
- Мафтуна қани?
- Хонасида расм чизаяпти. Ҳали овқатлангани йўқ. Бирга тушлик қила қолинглар...
- Майли, ҳозир олиб тушаман, - деганча зинадан тепага кўтарилдим.
Хонадан мунгли куй эшитиларди. Қўшиқчининг хониши қулоғимга чалинди.
Мен ҳали баҳорни кўрмаган чечак,
Тилсимлаб қўйилган дард тўла эртак.
Икки дунё аро бўлганим эрмак,
Сенга ҳам айтмасам, кимга айтаман.
Айтмасам айтолмасам,
Дардим бўлишолмасам,
Сенга ҳам айтмасам,
Кимга айтаман.
Мафтуна бу қўшиқни жўр бўлиб куйларди. “Ўзининг дардини куйлаяптими”, деган ўй ўтди кўнглимдан. Нега ахир бу қиз ўзини ўзи адо қилиб боряпти-я. Наҳот ҳозирдан ўлимга тайёргарлик кўраётган бўлса. Худди ўзини ўзи жазолаётган маҳбусга ўхшайди. Унга берилган жазо камдек, яна ва яна ўзини абгор қилишни истайдиган маҳбусдек...
- Мафтун, - дедим қувноқлик билан унинг хонасига кириб.
- Вой, Дилноз, келдингми - дея ўрнидан туриб қучоқ очиб сўрашди. - Ҳа, ҳол аҳвол сўрамай қўйдинг. Касал дугонани энди менга кераги йўқ дедингми?
- Мафтуна, илтимос, ҳазил бўлса ҳам бундай гапларни иккинчи гапирмагин. – гапларидан ранжиганимни билдириш учун қовоғимни солдим.
- Хўп-хўп, эшитгин қандай қўшиқ. Интернетдан топдим. Худди менинг тақдирим ҳақида айтилган, - жаҳл билан телефон тугмасини босдим.
- Юр пастга, ойинг тушлик тайёрлабдилар. Бирга овқатланамиз.
- Менинг иштаҳам йўқ, - деди у қайта ўрнига ўтириб.
- Менинг эса қорним оч, - қўлидан тортқилаш учун ёнига яқинлашдим. Чизаётган суратига кўзим тушди.
- Нима бу?
- Тушунмаяпсанми? - У маъюс кулимсиради. Бош чайқадим. - Бу менинг руҳим. Руҳлар оппоқ рангда бўлади-ку..
- Мафтуна, бас қил энди. Кетишимни истаяпсанми. Бундай гапларинг менга ёқмайди.
- Бўпти, бошқа гапирмайман, - қўлидаги мўйқаламни жойига қўйди. Қўлларини артди. - Ўртоқжон, ахир сенга айтмасам кимга айтаман. Мени тинглайдиган фақат сенку...
- Мафтуна, пастга тушинглар, - деган овоз эшитилди.
- Юр, ойим чақиряптилар, - деганча хонадан чиқди. Мен эса унга эргашдим.
Эртаси куни Жамшид билан учрашдик. Бу гал аудиторияда эмас, институт боғида.
- Дилноза, мен ўйлаб кўрдим. Майли, Мафтунага уйланишга розиман. Аммо... - унинг гапларидан севиниб кетдим.
- Нима аммо? - Дея юзига тикилдим. Унинг юзлари аллақандай тушунарсиз қиёфада эди. Нима дейишини тушунолмай ҳалак эдим.
- Аммо у бу дунёдан ўтгандан сўнг мен уйланган, деган номни оламан. Кейин менга ким турмушга чиқади? - Жим бўлиб қолдим. - Мафтунадан сўнг менга турмушга чиқишга розимисиз?
Қалтираб кетдим. Назаримда дугонамга ўлим тилаётгандек туюлди. Ғазаб билан сўрадим:
- Бу нима деганингиз?
- Саволимга жавоб беринг. Айтинг, уйланганимни била туриб ҳам менга турмушга чиқасизми?
Жавоб беришга ожиз эдим. Бу ерда мен ўзимча қарор чиқаришим керак. Ота-онам, опа-сингил, ака-укалар, қариндошларимсиз. Лекин шу тобда кўзимга Мафтунадан бошқаси кўринмасди. Дугонамнинг умри балки узаяр. Айрим касалликлар турмушга чиққанидан сўнг йўқолиб кетиши ҳам мумкин... Балки у ҳам соғайиб кетар. Индамай бош силкидим.
- Ё ҳа, денг, ё йўқ...
- Хўп, - дедим бошимни кўтариб. - Фақат орамизда бўлиб ўтган суҳбатни ҳеч ким билмасин.
Ўша куни кечқурун Мафтуна шодон кайфиятда қўнғироқ қилди.
- Дилноза, эртага уйимизга кел. Йўқ, яхшиси ўқишга бораман. Шунда ҳаммасини гапириб бераман, - деди қувончи ичига сиғмай.
- Нима бўлди тинчликми? - Дедим ўзимни билмаганга солиб.
- Ҳозиргина Жамшид қўнғироқ қилди. Нега кўринмаётганимни сўради. Сизни ҳамма соғинган, ўқишга келинг, деди. Ўзимда йўқ хурсандман.
- Мен ҳам хурсандман, - дедим дугонамнинг яна аввалгидек қувноқ овозини эшитганимдан шодланиб.
- Бўпти, эртагача, - деб гўшакни жойига қўйди. Аёл зоти учун муҳаббатнинг қай даражада улуғ куч эканлигини Мафтунанинг мисоли орқали тушунгандим. Агар қиз бола севиб қолса, ҳамма нарса ёдидан чиқаркан. Севги унга қувват бағишларкан. Айниқса, ўзи кўнгил қўйган инсон томонидан “севилиш”... хуллас, “томоша” бошланган эди. Мен ва Жамшид бош ролларда, ўз ролимизни маромига етказиб ўйнай олсак бас..

Апрелнинг ёмғирли кунлари бошланди. Ҳиндларда бу ойни “Ёмғирлар мавсуми” дейишаркан. Ёғаётган томчиларни кузатиш инсон қалбига сокинлик бахш этарди, гўё. Илгари Мафтуна билан ёмғир остида сайр қилишни ёқтирардик. Битта соябон остида бир-биримизга суянганча қиқирлашиб кетардик. Афсуски, дугонамга бу ёмғирлар ҳам завқ улашмай қўйганди. Уни на табиат ҳодисалари, на ўқишдаги ҳолатлар ўйлантирмасди. Уззукун хонасига қамалиб олиб расм чизишдан ортмасди. Суратларда ҳам негадир учиб кетаётган қанотли қизларни тасвирларди.
Дугонамнинг аламли изҳори мени баттар ўйлантириб қўйганди. Нима қилиб бўлса ҳам унга ёрдам беришни, умид бағишлашни истардим. Ҳар гал саволларимниг охири бир нуқтага жам бўлаваерарди. Бу Жамшид эди. Ўзим билан ўзим “курашиб” бир қарорга келдим. У билан очиқчасига гаплашаман.
Дугонамда ҳаётга нисбатан умид уйғота оладиган ягона кимса у эди. Унга бор гапни айтаман. Балки шу йўл билан Мафтунанинг ҳаёти бироз бўлсада қувончга тўлар... Шу мақсадда курсдошимнинг телефон рақамини тердим.
- Эшитаман, - деган овоз келди нариги томондан.
- Салом Жамшид.
- Салом, ким бу?
- Мен курсдошингиз Дилнозаман.
- Эй, Дилноза қалайсиз? Яхшимисиз?
- Жамшид, сизда ишим бор эди. Илтимос, эртага дарсдан кейин аудиториядан чиқиб кетманг. Холи гаплашадиган гапим борийди, - дедим базўр...Сўзлашга бошқа сўз ҳам тополмадим. Билмадим, у нима деб тушунди. Бироқ қувноқ оҳангда:
- Хўп бўлади, - дея жавоб қайтарди.
Гўшакни жойига қўйгач, унга нима дейиш ҳақида ўйлай бошладим. Туни билан кўзимга уйқу инмади. Бир кўнглим айтишимни истаса, бир кўнглим Жамшид устимдан кулишидан чўчирдим. Таваккал, бошқа иложим йўқ. Мафтунанинг ўзини ўзи адо қилишига чидолмайман...
Ва ниҳоят яна бир тонг отди. Туни билан ёғиб чиққан ёмғирдан сўнг табиат янада чирой очганди. Ҳаво ҳам бирам тоза. Ғуборлари ювилган табиат ҳам шодланаётгандек эди, гўё. Бу эса кайфиятимга таъсир қилмай қўймади. Ўзимча мовий осмон узра сузиб бораётган оқ булутларни кўриб яхшиликка йўйдим. Бу гал қисмат нималарни ваъда қилаётганидан бехабар йўлга тушдим.
Тўрт пара дарсда қандай ўтирганимни билмайман. Жамшид ҳам нуқул менга қараб қўярди. Ёнимдаги ўриндиқ бўш эди. Яна Мафтуна ўқишга келмаганди.
Ва ниҳоят сўнгги дарс якунланганини билдириб қўнғироқ чалинди. Мен эса ўрниман турмадим. Бошқа курсдошларим хонани тарк этишларини пойлай бошладим. Номига дафтар вароқлаб ўтирдим. Хаёлан Мафтунадан узр сўрардим. Унинг розилигисиз пинҳона иш қилаётганимдан хафа бўлишини билардим. Лекин менимча бу ишим энг мақбул чора эди.
- Дилноза, нима ишингиз бор эди? - Деди Жамшид менга яқинроқ келиб. Атрофга қарадим. Биздан бўлак ҳеч ким йўқ эди хонада. Секин унинг кўзларига боқдим. У менга шунақанги меҳр билан тикилардики, шу заҳоти нигоҳимни олиб қочдим.
- Қўлингиздан яхшилик қилиш келадими? - деб сўрадим юзига қарамай.
- Албатта. Аммо қандай яхшилик? - сўради у ҳам ажабланиб.
- Дугонам Мафтунани яхши биласиз. У... у сизни яхши кўради. Илтимос унга уйланинг... – аранг фикримни тушунтирдим. Сўзлагунимча вужудимни муздек тер босди, гўё.
- Уйланинг, - у кулиб юборди. - Тушунмадим Дилноза, сиз мени ким деб ўйлайяпсиз?
- Сизни яхши йигит деб ўйлаганим учун шу гапни айтаяпман.
- Нега Мафтунага? Сизга эмас, - савол қалтис берилганди.
- Чунки... чунки у сизни яхши кўради. – овозим ҳам титраб кетгандек туюлди ўзимга. Саволларига тез тез жавоб беришни истардим.
- Сизчи? Сизга ёқмайманми?
- Йўқ.
- Сиз эса менга ёқасиз! - Унинг сўзларини эшитиб беихтиёр кўзларига тикилдим.
Ўқишдан қайтаётиб, дугонамдан хабар олиш учун, унинг уйи томон бурилдим. Ҳашаматли иморат ёнида тўхтадим. Жигарранг ҳашамдор дарвоза очиқ. Остонада Мафтунанинг дадаси Даврон ака турарди.
- Ассалому алайкум, - дея салом бердим.
- Ваалайкум ассалом. Яхшимисан қизим, Мафтунани кўргани келяпсанми? – бош ирғадим.
- Тузукми ўзи?
- Ҳа, анча яхши. Билмадим нима қилди унга. На шифокорга кўрингиси келади, на ўқишга боради. Сабабини сўрасам, ўзимни ўзим даволаяпман, бўлажак докторманку, дейди. Киравер, ичкарида эди. - Сўзсизгина ҳовлига қадам ташладим. Икки қаватли уй ичига кирдим.

- Йўқ, ундай дема. Яратганнинг карами кенг.
- Биласанми, бу дунёда менга нима армон бўлади? - Савол назари билан қараганимни пайқаб гапида давом этди. - Жамшидга турмушга чиқолмаслигим. Биласан-ку, уни жуда яхши кўраман. Аммо у менга уйланиш тугул, ҳатто қайрилиб ҳам қарамайди.
- Балки у ҳам сени пинҳона ёқтирар, – тилимга келган гап шу бўлди.
- Йўқ, ёқтирган одам қаттиқ гапирмайди. У билан эса гапимиз турлича, дарров тортишиб қоламиз. Агар касаллигимни билса-ку, мендан юз ўгириб кетса ҳам керак ёки ачинганидан мулойим гапирармикан... - деди Мафтуна ўйчан қиёфада.
Жамшид деганимиз биз билан бир курсда ўқирди. Ўзига анчайин бино қўйган бу йигитнинг гап-сўзларидан бадавлат оила фарзанди эканлигини пайқаш қийин эмасди. Ҳақиқатан ҳам Жамшид билан дугонам чиқишолмасди. Мафтуна чиройли муомала қилса ҳам, у терс жавоб қайтарарди. Шўрлик дугонам эса унга пинҳона кўнгил боғлаганди. Жамшиднинг қўпол муносабати ҳам Мафтунанинг кўнглидаги муҳаббатни сўндиролмасди. Дугонамга қилган ҳурматсизлиги сабаб мен ҳам бу йигит билан гаплашишни истамасдим. Ҳар бир қизнинг орзусидаги шаҳзодаси бўлгани каби, Мафтуна ҳам хаёлан унга турмушга чиқишни орзуларди. Унинг бу орзуси хомхаёл эканлигини айтолмасдим, шунчаки кўнглини оғритишдан, умидсизликка туширишдан чўчиганим боис, индамадим.
Ўша кундан бошлаб Мафтунанинг ҳаёти мени ташвишга сола бошлади. Қандай қилиб бўлса ҳам уни орзуларига эришишига ёрдам беришни ўйлардим. Аслида дунёда энг ёмон ҳолат ўлимга маҳкум инсон эканлигингни билиб яшаш бўлса керак. Бошқалардек яйраб юролмайсан. Дилингни мудом бир дард эгаллаб тураверади. Оғир тош каби эзиб-янчиб ташлайди сени. Мафтунанинг ҳолатини ўзимча тахмин қилардим. Бироқ унга кўмак беришга ожизлигим мени баттар қийнарди.
Мафтуна эса кундан кунга шам мисоли ўзини тугатарди. Руҳан ўзини ўлимга тайёрлаб борарди, гўё. Ҳеч нарсага қизиқмас, ўқишга келарди-кетарди. Шўх шандон, самимий қиз тобора ўзини ғам ботқоғи томон етаклаб борарди. Ота- онаси билан кўришиб қолсам ўзимни айбдордек ҳис қилардим. Ҳақиқатни улардан беркитганим учун ҳам гуноҳкордек эдим, назаримда. Гоҳида уйларига ҳам боргим келмасди. Яқинларининг кўзидан пана бўлишга интилардим. Онаси Марҳабо опа мени ҳам ўз қизидек ардоқларди. Уларга “Бир йилдан сўнг қизингиз орамизда бўлмайди”, дейишдан аранг тийилардим.
Ўтган бир ой ичида Мафтуна ўзини анча олдириб қўйди. Дарсларга кам қатнашадиган, ўқишга кам келадиган одат чиқарди.
- Мафтуна, сенга нима бўляпти? Нега бундай қиляпсан, - деб сўрадим тоқатим тоқ бўлиб.
- Нима қилибман? - Деди у менга қараб. Ранглари оқариб, озиб кетаётган дугонамнинг аҳволини кўриб юрак бағрим эзилди.
- Илтимос қиламан, шу касалликни ўйлайвермагин. Агар шу кетишда бўлса, ўзингни ҳам, бошқаларни ҳам тамом қиласан-ку,
- Мен тамом бўлганман!
- Ҳозир чиқиб даданг билан ойингга ҳаммасини айтиб бераман, - дедим жаҳл билан ўрнимдан туриб.
- Йўқ, Дилноз ундай қилма, - деб бақириб юбораёзди. - Улар дош беришолмайди. Илтимос, яна озгина сабр қилгин. Кейин сенинг айтишинга ҳам ҳожат қолмайди.
- Кўз олдимда сўлиб бораётганингни кўриб қандай чидаб туришим мумкин ахир? Нима, мени виждон азобида қолдириб кетмоқчимисан?! – бақириб бердим дугонамга
- Жинни бўлиб қолибсан, - деди у юзини ўгириб. – Айт, ўқишда нима қиламан?
- Курсдошлар орасида дардингни ҳам унутасан...
- Йўқ, улар орасида мен дардимни унутмайман. Аксинча ўйлайвераман? Айт-чи, мен кимдан камман? Нега худойим менга бу дардни раво кўрди. Қайси гуноҳим учун? Улар орасида бўлсам мени шу саволлар қийнаб ташлайверади. Уларнинг режалари ҳақида эшитсам, ичим ёнади. Уларга ҳасад қилмайман. Лекин ўз дардим ёдимга тушаверади. Мен ҳам сизлардек соғ юрсам нима қиларди? - У йиғлаганча мени қучоқлаб олди. Сўзсиз сочларини силадим. У ўзича ҳақ эди. Миттигина жуссасида залворли юкни кўтараётган дугонамга нима деб юпанч беришни билмасдим. Таскин тасалли учун сўз тополмасдим, ҳатто.

Йўлимиздаги сокин қаҳвахонага кирдик. Дераза ёнидаги ўриндиқлардан бирига жойлашдик. Бир финжондан қаҳва буюрдик. Индамай кута бошладим. Мафтуна эса деразадан кўчага боқар, негадир чуқур хўрсинарди. Ва ниҳоят тилга кирди:
- Дилноз, агар сен ёқтирган йигит касал эканлигини билсанг, унга турмушга чиқармидинг, - деб сўради Мафтуна.
- Агар чин дилдан севсам, турмушга чиқардим, - Берилган саволдан ҳайратланиб жавоб қилдим.
- Нега? У бир йил, балки бир неча ойдан кейин ўлишини билсанг ҳам-а...
- Албатта. Бир йил ҳеч бўлмаса бахтли яшайман. Қолаверса, ундан ёдгорлик - фарзанд ҳам қолиши мумкин-ку... - Жавобимни эшитиб, Мафтуна яна чуқур хўрсинди.
- Тўғри, аммо йигитлар сенинг касал эканингни, оғир касаллигингни билишса уйланиш тугул, умуман қайрилиб ҳам қарашмайди, - деди маҳзун оҳангда. Унинг сўнгги жумласидан титраб кетдим. Очиғи бу мавҳумликдан ёрилай дегандим.
- Мафтун, нега бундай гапларни гапиряпсан? Тинчликми? Нима бўлди айтсангчи. Юрагим қон бўлиб кетди-ку... – асабийлашиб кўзларига тикилдим. Ҳамиша нур порлаб турган кўзлар бугун жуда ғамгин эди. – Гапир, нима бўлди? - дедим яна саволимни такрорлаб. У эса кўзини олиб қочди. Йиғлаб юбормаслик учун лабларини қаттиқ тишлади. Секин қўлидан тутдим.
- Мафтуна...
- Дилноз, мен... мен касал эканман, - дея у яна юзини дераза томонга бурди. Сассиз, ўксиниб йиғлай бошлади. Аввалига тушунмадим.
- Қанақа касал? Бундоқ тушунтирсанг-чи, нега ваҳима қилаверасан? - Мафтуна ўзини қўлга олиб, бир муддат тин олди. Нигоҳини узоқларга қадаб босиқлик билан сўзлай бошлади.
- Охирги пайтларда сочим тез-тез тўкила бошлаганди. Аввалига парво қилмадим. Бошқаларники ҳам тўкилади-ку, деб ўзимни овутдим. Аммо бир куни қўлимга салкам бир уюм соч илашди. Бу гал ўзимда нимадир бўлаётганини сездим. Агар шифокорликка ўқимаганимизда ҳам ҳеч нарсадан гумон қилмасдим. Бироқ сен билан мен соч тўкилишини келтирадиган сабабларни яхши биламиз. Бу галгиси касалликдан бошқа нарса эмаслигини тушуниб етдим. Ҳеч кимга сездирмай докторга кўриндим. Бир ҳафтадан сўнг текширув натижалари чиқди. Мен... менда саратон белгилари кузатилди, - Мафтуна мунгли нигоҳ билан менга қаради. Юрагим ўртаниб кетди.
- Бўлмаган гап! – бақириб юборишдан аранг ўзимни тийдим. Бу хабар миямга яшин тезлигида урилганди. - Дўхтирлар адашган. Сен касал бўлишинг мумкин эмас. Соч бошқа нарсадан ҳам тўкилади. Меники ҳам тўкилади, ахир...
- Қўйсангчи, аввалига мен ҳам ўзимни шундай деб ишонтиргандим. Аммо..
- Аммо белгилари бор дегани, саратонсан деганимас-ку. Балки даволаса бўлар... – унга умид билан тикилдим. У эса умидсиз бош чайқади.
- Дўхтир анча ўтиб кетган, деди. Операциядан кейин умрим нари борса уч ойга чўзилиши мумкин экан. Қолгани эса...
- Уйингдагилар билишадими?
- Йўқ, - деди Мафтуна кўзларидан ёш томчилаб. - Уларга айтолмадим. Айтмайман ҳам. Ойим билан дадам менинг бахтимни кўриш умиди билан яшашяпти. Уларни ҳам тирик ўликка айлантириш ниятим йўқ. Фараз қил, ёлғиз қизлари бедаво дардга чалинганидан хабар топишса, нима бўлади? Йўқ, чидашолмайди. Уларнинг дардини кўриб эса, мен адо бўламан. Ундан кўра ўлган пайтимда ҳаммасини билишгани маъқул.
- Балки ота-онанг чет элда даволатишар, - дедим яна унга умид бағишлаш мақсадида. Бошқа гап тополмасдим. Очиғи, ҳамон бу нохуш хабарни миямга сиғдиролмасдим. Мафтуна синиқ жилмайди.
- Қанақа одамсан ўзи? Ҳатто домламиздан касалим тури ҳақида суриштирдим. У ҳам даволаб бўлмаслигини айтди. Илтимос қиламан, Дилноз, бу ҳақда ҳеч ким билмасин. Орамизда сир бўлиб қолсин. Билмайман, балки бир йиллик умрим қолгандир... – у яна хўрсинди. Гапираркан, кўзларидан ёшлар томчиларди: - Аммо мен бошқалардек тўй кўролмайман, бахтли бўлолмайман. Ҳатто, эрталаб туриб, ҳовли супуриш бахтидан бенасибман. - Унинг изтироб билан айтаётган сўзлари юрагимни тилка-пора қоларди. Йиғлаганча кафтимни оғзига тўсдим.

📝МАФТУНА

Мафтуна билан институтда танишгандик. Истарали, кўзлари кишига кулиб боқувчи, юзидаги дона холи ўзига ярашиб турган самимий бу қизни ҳеч ким бадавлат оиладан деб ўйламасди. У бошқа давлатмандларнинг эркатойлари сингари ўзини кибрли тутмас, ҳар қандай одам билан бирдек муносабатда бўларди. Ўқиши ҳам ҳаминқадар эмас, отасининг пулига ишониб, “билим оладиган”лар тоифасига кирмасди. Балки у билан қадрдон дугона бўлишимга ҳам унинг шу хислатлари сабаб бўлгандир. Мен эса, ўрта ҳол, фақат ота-онасининг маошига қараб кун кечирадиган оила вакиласи эдим. Астойдил ўқиганим боис, ўз билимимга таяниб олий ўқув юртига кириш насиб этганди. Гарчи Мафтуна билан оиламиз орасида осмон ва ер қадар тафоввут бўлсада, бироқ дунёқарашларимиз бир хил эди. Мафтуна ота-онасининг ёлғиз қизи. Илк марта унинг хонадонига борганимда, дадаси билан ойисидан бироз ҳайиққандим ҳам. Лекин уларнинг худди Мафтуна сингари меҳрибон ва самимий эканликлари кўнглимни бир зумда чароғон этиб юборганди. Икки талаба қизнинг ўзаро муносабати бора-бора чинакам дўстликка айланди. Уч йиллик ўқиш давомида иккимиз ҳам бир-биримизга шу қадар ўрганиб қолдикки, на у, на мен бирор кун кўришмасак туролмасдик. Назаримда, туғишган опамдан ҳам уни кўпроқ яхши кўрардим. Агар аразлашиб қолсак, орадан ўн беш дақиқа ўтар-ўтмай ярашиб олардик. Мафтуна: “Жиннивой, сенга ақл кирмади-я. Шу гапга ҳам хафа бўлдинг-а”, деб қўлимдан секингина чимдиб оларди. Орамизда ҳеч бир гап ёки сир яширилмасди. Оиламиздаги икир-чикирлардан тортиб, то ўқишдаги муаммолар-у, кимгадир мойил бўла бошлаган кўнглимиз кечинмалари ҳақида ҳам эринмасдан сўзлашардик. Бир вақтлар бир шоирнинг “Қиз болага қиз бола дўст бўлмайди, ҳеч қачон”, деган мисраларини ўқигандим. Аммо бизнинг дўстлигимиз ана шу мисраларнинг хатолигини исботлаб турарди.
Баҳор келганига қарамай, ҳамон атрофни ёқимсиз совуқ ҳаво ўз забтига олган. Кўкламни интиқиб кутаётганлар учун бу изғиринлар оғирлик қилаётган бир палла. Аудиторияга кирарканман, Мафтунанинг ўйчан аҳволда деразадан ташқарига қараб турганига кўзим тушди. Одатда, у дарсга мендан кейин кириб келарди. Хонада ҳам иккитам-учта йигит-қизлар ўзаро гурунглашиб ўтиришарди. Негадир уларнинг суҳбатига қўшилмай ажралиб турган дугонамнинг ҳолати менга ташвишли кўринди.
- Мафтуна, салом, - деганча елкасидан секин тутдим. Хаёллар оғушига чўмган дугонам эса чўчиб кетди. Шошганча кўзларини кафти билан артаркан, маҳзун жилмайиб менга ўгирилди.
- Салом, - деди кулимсираб. Кўзлари ёшга тўлиб турганини кўриб, баттар ажабландим.
- Нима бўлди? Тинчликми? – сўрадим хавотир билан.
- Тинчлик, ўзим шундай. Биласанку совуққа аллергиям бор, - унинг алдаётганини сезиб турардим. Дадасининг машинасида келишидан хабарим бор. Қанақасига совуқ унга таъсир қилади?
- Алдама...
- Кейин гаплашамиз, - деганча, секин жойига бориб ўтирди. Мен ҳам ёнига бордим. Қўнғироқ чалиниб, хонага ўқитувчи киргач, ортиқча саволга тутмадим. “Ўзи айтар. Уйида бирор гап бўлгандир”, деган ўй кечди хаёлимдан.
Тўрт пара дарсда ҳам дугонам мени ичини емириб бораётган дарддан огоҳ этмади. Бироқ кўзларининг тез-тез ёшланишга мойил бўлаётганидан, нимадир нохушлик юз берганини сездим. Ҳарқанча яширишга уринсада, аммо маҳзун нигоҳлар “қандайдир кўнгилсизлик”дан дарак бераётгандек туюларди менга. Дарслар тугагач, иккимиз кўчага чиқдик.
- Сен қаёққа борасан? – сўрадим Мафтунадан. Ҳамиша бу савол кулиб, ҳазил билан “Ола тоққа”, деб жавоб берадиган дугонам ўйчан тарзда елка қисди.
- Билмадим.
- Бўпти, мен кетдим, ойим вақтли келишимни тайинлагандилар, - деганча бекат томон юрдим. У эса ортимдан чақирди:
- Дилноз, - овозини эшитиб ўгирилдим. Унинг кўзларидан яна томчилар думалаб туша бошлади. Ёнига қайтдим.
- Тинчликми? Нима бўлди, гапирсангчи, - овозимни бир парда баланд қилиб сўрадим бу гал. – Эрталабдан бери индамайсан.
- Юр, бирор жойга бориб ўтирайлик. Холироқ жойда...

вал қайнонангни «Ойижон» дейсанми, деб сўраш керак. Чунки: «Ойижон» деганида сохталик бор, келинлар ўлганининг кунидан «ойижон»лайди. Мен нимани хоҳласам, шундай чақираман. Балки, фалончи писмадончиевна, дерман дейди…
—Э, қўйсаларинг-чи! Нима унинг эси йўқми, Университетнинг аълочи талабаси, боши бор елкасида!
—Холалардан бирининг аччиғи чиқиб кетди. Шу гап сабаб бўлди-ю мавзу ўзгарди, ким сарпо-суруққа нима қўшади? Ким дастурхонга нима тайёрлайди? Шу каби икир-чикирларга ўтиб кетишди.
Роҳила опанинг тирноғидан сочигача толиқиш, бурнидан тортса, йиқилгудай аҳволда. Лекин кўзига уйқу келмайди. Қизини – шўху шаддот Ойгулини бировнинг хонадонига «ёр-ёр» билан ташлаб келганига бир ҳафта бўляпти.
—Қуда чақириқ деганингизни қўйиб туринг, бирор баҳонаи сабаб билан ўтиришармиз. Ўғлимнинг ишхонасидан йўлланма беришди тўй ҳадяси сифатида. Икки ҳафтага айланиб, дам олиб келишади, — деди Мастура опа.
Мана, етти куни ўтди. «Тиқ» этса, Роҳила опа дарвозага қарайди. Хаёлида Ойгул жамодонини кўтариб кириб келаётгандек.
—Мен ҳеч кимга бўйсунишни истамайман. Нимага у менга буйруқ беради? Ким уни менга хўжайин қили қўйибди? – деб бақир-чақир қиладигандек. Куёви Акромжон эса:
—Бунақа қайсар қиз ўстиргандан бир сиқим туз асраган афзал, — дея таъна қилаётгандек.
Чунки Ойгул тўй олди кунларида ҳам роса ўзини кўрсатди.
—Менга фақат тахмонда турадиган кўрпа-тўшакнинг умуман кераги йўқ, — деб ортиқча кўрпа-тўшак қилдирмади.
—Орзу-ҳавас деган гаплар бор. Эл тахмонга қарайди, бу нарсалар билан сенинг ишинг бўлмасин, — дейишсаям:
—Э, менга қилинаётган буюм бўлгач, ишим бўлади-да, — деб берди.
Чинниворлар, тиллаворларнинг ҳам фақат ўзига ёққанини олди.
—Молёярда уятдан ўламиз, кўрар кўзга беш-олтита идиш туриши керак, — деб жовиллаганларни ҳам силтаб ташлади.
—Ўзим жавоб бераман! Хўжакўрсинга ҳеч нарса керак эмас! Ҳамма узатиладиган қизлар кетар олди маъюс, мулойим бўлиб қолса, яқинларига «хўп-хўп» дея ҳар гапига бўйин эгса, Ойгул ҳаётида бирор ўзгариш бўлмаётгандек, худди, бу хонадан у хонага кўчаётгандек, аввал қандай бўлса, шундай эди.
—Бекорга акамнинг қазосидан сўнг сизга турмуш қуришга рухсат бермаган эканмиз. Ўгай бўлсаям ота тарбиясини олиши керак экан бу қиз. Бу тиклиги, чарслиги билан ҳаммамизни гўрга тиқади бу қиз… Ё уни отаси йўқ йигитга узатишимиз керакмиди? Аммалари Ойгул гўшангага киргунча ҳам тинчишмаган эди. Мана, энди ҳаммаси Роҳиланинг пўкиллаб турган юрагига бироз таскин-тасалли бериш ўрнига:
—Ҳай, дарак йўқми?
—Қўнғироқ қилишмадими? Нима бало қилиб юрган экан, деб баттар хавотирга солишади. Қудаси Мастура опа ўғлининг қўл телефони номерини берган.
—Улар ҳали ёш. Бунинг устига, бир-бирига боқиб тўймайдиган пайтлари. Ота-она эсларига келармиди?! Ўзингиз бемалол қилаверинг, — деб такрор-такрор тайинлаганига қарамай, Роҳила опани ваҳима босади. Худди қўнғироқ қилса, қизи:
—Менга бунақа ҳаёт даром керакмас, ойи! Сиз кўз ёши қилманг, мен уйга бораман, — деяётгандай… Куёви ҳам:
—Қизингизни бошингизга ёстиқ қилинг…га ўхшаш гап айтаётгандек…
Хуллас, онаизор қўнғироқ қилишга юраги бетламади. У укол олибми, беш-олтита хапдорини бирданига ичибми бир ҳафта қимир этмай ухлашни хоҳларди. Кўзини очса-ю… қизи билан куёви келган бўлса… Нима бўлса бўлиб, эшитадиганини эшитиб, тинчиса…
—Вой-вой-ей, бунча бўшашмасангиз? Нимага энди? Нега борамиз, деб сўрамадингизми? – Қайнэгачилари шуниггсиз ҳам безовталикдан ранги сарғайиб турган Роҳилани ўртага олишди.
—Қайдан билай? Беш-олтита яқинларингизни олиб келинг, дедилар…
—Э, Худо… Қизингиз бирорта ҳунар кўрсатган бўлса, айбини бўйнига қўйиб жўнатмоқчидир-да…
Аммаларнинг ҳужуми тўхтамасди. Аввалига ҳурмат юзасидан уларнинг гапларини сал-пал маъқуллагандай бўлиб кўринган Роҳиланинг опа-сингиллари энди унга раҳми келдими ё жигарлик ғурури уйғондими:
—Нимага ҳадеб хаёлларингга бад ўйлар келади? Нима, жиянимиз шудсизми, эпсизми? Тили ўткирроқ, эркинроқ бўлса, бу одам ярми, дегани эмас-ку, — дея унинг ёнига киришди.
Хуллас, узун-қисқа бўлишиб, қуданикига йл олишди.
—Биронтаям тоғора қилманглар, дейишига қараганда қудангиз қуда-андачилик қилмоқчиэмас. –

📝 ҚАЙСАР ҚИЗ

—Эгачижон, қизининг яхши-ёмонини бировга дастурхон қиладиган қандай она экан, деб ажабланаётгандирсиз… Лекин мол эгасига унинг феъл-атвори маълум бўлади. Ҳозир айтмасам, силаб-сийпаб узатсам, эртага мендан ранжишингиз мумкин… — Роҳила опа хижолатдан қип-қизариб, ерга қарган кўйи чойнакнинг қопқоғини очиб-ёпарди.
— Қўйинг-ей, опажон, шундай чиройли қизингиз ҳақида «мол» деб гапирманг, сўзнинг суврати бўлади. Энди сиз у, бу деб ёзғириб ўтирманг. Қиз бола эркалигини ота-онасига қилади. Менинг ўғлим икки йилдан буён қизлар билан учрашувга чиқади, ҳар гал: «Ойи, кўз билан кўрдингизми, пўстакнинг йиртиғи биланми?» деб менга таънаю дашном қилади… Бу гал тиржайиб кириб келди. Яна бир балони бошлади, десам:
«Ойи,ўзингиз биласиз…» деб турибди-ёв, чопқиллаб келавердим. -Мастура опа хонадон соҳибаси «йўқ» деб қўядигандек, шоша-пиша гапирарди.
—Билмадим, ишқилиб, бу шайтонча бирорта найранг қилмадимикин? Ўзи чиқдимикин учрашувга? -
Роҳила опа қизининг бировга ёқишига ақли етмаганидан гоҳ бошини сарак-сарак қилар, гоҳ лабини тишларди.
— Вой, ўзи бўлмай ким бўлади? «Университетда ўқиркан, иккинчи курсда, сув спортига қатнашар экан, йўлбарс буржида туғилган…» Мана, ҳамма маъулмотларни ёзиб олганман… Энди гап бундай, опажон. Удумларимизни биламан: тоға, амакилар, амма, холалари билан кенгашинг! Бизнинг ҳам бировдан кам жойимиз йўқ. Ўғлим бир касбнинг бошини тутган, бола-чақа боқа олади, Худога шукр. Бир кунни тайин қилсаларинг, биз ҳам исми-расмини қилиб келамиз. У ёғи «ёр-ёр»да, опажон…
Мастура опа бўлажак қудасининг оғзини очирмай, «Оллоҳу акбар»га қўл кўтарди.
—Ҳалигача қўнғироқларини жиринглатиб, маҳалладаги болалар билан велосипедда пойга ўйнайди, — деди онаизор гўё қизининг энг катта айби эсига келиб қолгандай…
— Ҳаммамиз ҳам қиз болалигимизда велосипедга ишқибоз бўлганмиз. Велосипед нима? Ҳозир қизлар от ҳам миняпти…
Мастура опа йўл-йўлакай гапириб чиқиб кетди.
…Орадан бир-икки кун ўтиб, қариндош-уруғлари йиғилишиб келишганида ҳам Роҳила опа шу ўтиришда мунғайиб ўтирар эди.
— Вой, манови кишимни… Қиз узатадиган она ҳам шунақа бўшашадими?! «Ҳа» деганни эшитра-эшитмас осмонга сапчийдиган қизингизни тузуккина оила келин қиламан деган экан, дўппингизни осмонга отмайсизми?
Ҳаммадан аввал амма сўзбуронни бошла берди. Шўрлик Роҳила опа улардан нимаям кутсин?! Ҳаммасига қизи Ойгулнинг ўзи сабабчи. Аммаларининг рўпарасига сочини ёзиб, шортикда кўришгани кирарди:
— Ҳой қиз, бу юришингда сени биров олмайди. Кап-катта қизсан, ўзингга ярашган иш қилсанг бўлмайдими? – Аммаси қўлини узатмасдан дийдиёсини бошларди.
— Нима, пахталик шим кияйми? Мен сиздан ёзнинг қайнаб ётган кунида ҳаво ўтказмайдиган манови матоҳдан нега кўйлак кийдингиз, деб сўрамаяпман-ку. Бу – сизнинг хоҳишингиз, чунки. Сиз – шахссиз, қандай хоҳласангиз шундай яшашга ҳаққингиз бор, — дерди Ойгул. У ўртача, кенжа аммаси, қўш-қўш холалари — ҳаммасининг гапига яраша гап топиб берарди.
—Э, сен билан қорақўнғиз баҳслашсин, одам боласи сенга тенг келолмайди, — ахийри енгилган амма-холалар шу тарзда айтишувга нуқта қўйишга интилишарди.
— Қорақўнғиз нима? Нега энди айнан «қорақўнғиз?»
Ойгулнинг кайфияти яхши бўлса, қариндошларининг жиғига тегишни давом этар, мундайроқ бўлса:
— Қани ўша қорақўнғиз! Бир адабини берай! – деб туриб кетарди. Мана шундай қиз узатиладиган бўлиб турибди. Кимда таҳлика, кимда ҳаяжон…
—Бахтини берсин-у бу туриши бўлса, икки ҳафтадаёқ изига ит солишади, деб қўрқаман. Конституцияда: «Фуқаролар, инчунин янги тушган келинлар соат 4,5да туриб ҳовли супирсин», деб ёзилмаган. Демак, келинлар хоҳласа, ҳовли супуради, хоҳламаса деса… — Кимдир шундай деб лаб тишласа, бошқаси:
—Нафасингизни иссиқ қилинг, ўғилларига ёқибди-ку. Баъзиларга шунақа шўх-шаддотлар ёқади, - дейди.
Бошқа қизларнинг қариндош-уруғлари оқлиқ беришдан аввал куёвни суриштиришса, Роҳила опанниг яқинлари нуқул Ойгулни муҳокама қилишди.
— Ўзи нима деди, ахир? Сал-пал бўлса-да, бировнинг уйида бўйин эгиб юришга розими?
—Мен қайдан билай? Нима дейсан, ўғлига ёқибсан, десам, мадомики бировга бериш ниятингиз бўлса, бериб юбораверинг-да», дейди…
—Бу – гап эмас. Ундан энг ав

📝Шукр.

Онам раҳматли тўқсонинчи йиллар бошида Ўзбдан Қозонга кўчиб кетаётган бир татар ҳамкасбларидан кичкина ён дафтарчани ҳадя сифатида олиб қолдилар. Кейин ўша дафтарчадан кўп сураларни менга ҳам ёдлатдилар. Аввалроқ, "почемучка" бўлган пайтларимда ҳам кўп саволлар берардим, онам осонгина "ёмон бўлади" ёки "Оллони ўзи билади" деб қўяверардилар. Саволлар билан ундан у ёғига ўтиб бўлмасди...
Ўн уч ёшимда биринчи марта қадр кечасини кутдим. Ўшанда энг сирли ва жозибали кечанинг гувоҳи бўлганман. Шундан кейин ҳамма саволлар барҳам топди.
Бир куни онам билан узоқ йўлга опамни кўргани поездда йўлга чиқдик. Поезд у пайтлар Тожикистон ичидан ўтарди, бу пайтда у мамлакатда фуқаролик уруши авжига чиққан пайт эди. Отам жуда кўп йўлдан қайтармоқчи бўлдилар, лекин бормасак бўлмасди. Поездда жойлашиб олишимиз билан купе эшиги очилиб, ўша пайтлар тожик рэкети бўлганлардан бири икки аёл билан кириб келди. Ўшанда ичимда билган ҳамма сураларимни ўқий бошладим. Тепага бир аёл билан жойлашиб олган рэкетчи атайлаб пастга гугуртини отиб- олиб беришни мендан, ўн етти ёшли қиздан сўрай бошлади. Онам қимирлама деб ўзлари ўринларидан туриб олиб бердилар. Поездимиз Ўзбекистон худудига киргунча, мен ҳам онам ҳам хатто ҳожатга ҳам чиқмай ўтирдик. Дуоларим ўз натижасини бердими, аёлларни етаклаб ўша рэкетчи ҳам чегара худудида тушиб қолди. Бирдан ўз-ўзидан йўқ бўлиб қолган проводник ҳам пайдо бўлиб узр сўрашга тушиб кетди. Ўшанда горнизон бошлиғи бўган поччамнинг дўсти таклифи билан поездга чиққан эдик, унга қасдлашиб юрган ўша рэкетчи атайлаб бизни, биз орқали ўша инсонни қўрқитиб қўйиш учун купега кирганини кейинроқ билдик.
Онамнинг оёғи кесиладиган бўлди, биз фарзандлар навбатма-навбат касалхонада қарайдиган бўлдик. Ташвишлар билан жуда алламаҳал бўлганда уйга қайтадиган бўлиб қолдим, оҳирги машруткага чиқсам, ичи тўла эркак, ярмидан кўпи ичиб, тўйдан қайтаётганлардан... Эшик олдидаги ўриндиққа ўтириб ичимда дуо ўқишни бошладим "ишқилиб, мани кўришмасин, ёмонлар билан ўртамга парда тортиб қўйгин, илоҳим" деб дуо қилдим. Бир пайт бир эркак ёшроқ йигитга шилқимлик қила бошлади, уришиб кетишди... Бошқа бири эса судраб юриб машинадан тушириб олиб қолди. Аллоҳ таолога ҳамдлар айтиб, уйимга амаллаб етиб олдим...
Еттинчи этаждаги уй эшиги ичкаридан қулфланиб қолди. Битта халатда қишнинг кунида ташқарида қолиб кетдим, жияним Гўзални ўқишидан чақирдим, қўшни Таня холадан шомпур сўраб олиб, қулфга тиқиб кўрдик, очилмади. Кейин Таняхолани балконидан ўзимизнинг балконга ўтмоқчи бўлдим, иложи йўқдай туюлди. Саккизинчи этажга чиқдик, қўшни яқиндагина кўпайишган аёл эди. Йўл-йўлакай бошқа қўшнининг подъезддаги дор арқонини ечиб олдик. Саккизинчи этаждан белимга жилкадан бўлган арқонни боғлаб, иккинчи учини сейсмик устунга боғлаб, пастга тушмоқчи бўлдим. "Олдин тилхат ёзиб беринглар, тушиб кетсангиз ман айбдор бўлмай" деди. Ҳуллас пастга туша бошладим, ерда одамлар тўплана бошлади, хот-дог сотадиган болалар қўлларини чўзиб қичқира бошлашди. Арқон эса жуда тез белимни қия бошлади, оёғим эса ўз балконимизга ярим метрча етмай осилиб қолдим. Ўшанда тепага қараб арқонни оз-оздан узатишларини сўрадим. Бирдан саланглаб турган оёғимни нимадир қаттиқ ушлаганини сездим. Оёғим салангламай тинчлана бошлади. Пастга, балконнинг тўрт бармоқлик қиррасига теккис етиб бориб, пастга ўзимизнинг дор арқонимизга қўлларим билан ёпишдим ва балконимизга сакрадим. Тепада мани тушираётган янги туққан қўшнимиз ва жияним ҳам, пастдаги одамлар ҳам қичқириб хурсанд бўлганликларидан чаппак чалиб юборишди. "Аллоҳга шукр тушволдим" деб қичқирдим.

Иккинчи фарзандимда бурнимда опухол борлигини айтишди, баъзи дўхтирлар юзимга "туғолмай ўлиб кетасан" ҳам деб айтди. Бурнимга тампон тиқиб, туғруқ столида ётибман, аъзойи вужудим дағ-дағ қалтирайди, тишларим-тишларимга шақирлаб урилади. Ичимда яна Аллоҳга ялиняпман "ўлиб қолмай" деб. Хатто аксирсам ҳам бир стакан қон бурнимдан шовуллайди, қоним камайиб гемоглабиним олтмиш қолган. Бирдан елкамни, белимни нимадир силаб ўтгандек бўлди-ю, салкам беш килолик қизим дунё юз