𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕🫀

#top100termins
#tibbiy_terminalogiya

➡️ ATROFIYA – TO‘QIMALARNING KICHRAYISHI

✅ Ta’rifi:

⏺Atrofiya – bu organ yoki to‘qimalarning hajmi va funksional faoliyatining kamayishi bilan tavsiflanadigan patologik yoki fiziologik jarayondir. Bu jarayon hujayralarning soni yoki hajmining kamayishi natijasida yuzaga keladi.

✅ Kelib chiqishi:

⏺ “Atrofiya” atamasi yunoncha “a-” (yo‘qlik) va “trophe” (ovqatlanish) so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, u to‘qimalarning oziqlanish yetishmovchiligi sababli kichrayishini anglatadi.

✅ Qanday sohalarda ishlatiladi?

⏺Atrofiya patologiya, nevrologiya, endokrinologiya va ortopediya sohalarida keng o‘rganiladi. U mushaklar, asab tizimi, ichki organlar va suyak to‘qimalarida uchrashi mumkin.

✅ Turlari:

⏺ Fiziologik atrofiya – normal hayotiy jarayonlarda yuzaga keladi (masalan, yosh o‘tishi bilan timus bezining kichrayishi).
⏺ Patologik atrofiya – tashqi yoki ichki omillar ta’sirida yuzaga keladi:
⏺Disfunksional atrofiya – organ yoki to‘qima uzoq vaqt ishlatilmasa (masalan, uzoq muddatli yotoq rejimida mushaklarning kichrayishi).
⏺Ishemik atrofiya – qon ta’minotining yetishmovchiligi natijasida yuzaga keladi (masalan, miya ishemik atrofiyasi).
⏺Endokrin atrofiya – gormonal buzilishlar sababli (masalan, gormon yetishmovchiligi natijasida tuxumdonlarning kichrayishi).
⏺Bosim atrofiya – o‘sayotgan o‘simta yoki suyuqlikning uzoq vaqt bosimi natijasida yuzaga keladi.

✅ Muhim jihatlar:

⏺ Atrofiya qaytalanuvchan bo‘lishi mumkin, agar uning sababi erta aniqlanib bartaraf etilsa.
⏺ Uzoq davom etsa, hujayralar nobud bo‘lishi va organlarning doimiy disfunksiyasi yuzaga kelishi mumkin.
⏺ Raqamli texnologiyalar rivojlanishi bilan kognitiv atrofiya (miyada funksional pasayish) haqida ko‘proq tadqiqotlar o‘tkazilmoqda.

✅ Qiziqarli faktlar:

⏺ Ba’zi hayvonlarda fiziologik atrofiya kuzatiladi: misol uchun, qishda qish uyqusiga ketadigan hayvonlarda mushaklar atrofiya bo‘ladi, ammo ular uyg‘ongandan keyin tezda tiklanadi.
⏺ Kosmonavtlarda uzoq muddat tortish kuchisiz muhitda bo‘lish natijasida suyak va mushaklarning atrofiya jarayoni tezlashadi.

✅ Xulosa:

⏺Atrofiya – bu organizmning moslashish jarayonlaridan biri bo‘lib, ba’zan normal, ba’zan esa patologik holat sifatida namoyon bo‘ladi. Uning oldini olish uchun muntazam jismoniy faollik, to‘g‘ri ovqatlanish va sog‘lom turmush tarziga rioya qilish muhim ahamiyatga ega.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 Angiotenzin II retseptor blokatorlari (ARB / Sartanlar)

💊 Asosiy preparatlar:

Losartan, Valsartan, Irbesartan, Candesartan, Telmisartan, Olmesartan, Eprosartan

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• Yurak yetishmovchiligi
• Diabetik nefropatiya
• Miokard infarktidan keyingi davr
• Surunkali buyrak kasalliklari bilan kechuvchi gipertenziya

💊 Ta’sir mexanizmi:

Angiotenzin II ning AT1-retseptorlariga bog‘lanishini bloklaydi → tomirlar kengayadi → aldosteron sekretsiyasi kamayadi → natijada qon bosimi pasayadi, yurakka tushadigan yuk kamayadi

💊 Effektlari:

• Antigipertenziv ta’sir
• Yurakka himoya (kardio-protektiv) ta’siri
• Buyrakni himoya qiluvchi (nefro-protektiv) ta’sir
• Yallig‘lanishga qarshi va antifibrotik xususiyat
• Aldosteron sekretsiyasini kamaytiradi

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Homiladorlik (xususan II–III trimestr)
• Emizish davri
• Gipotoniyа
• Og‘ir buyrak arteriyasi stenozida
• Giperkaliemiya (qonda kaliyning ko‘pligi)

💊 Yon ta’sirlari:

• Bosh og‘rig‘i
• Holsizlik
• Giperkaliemiya
• Quruq yo‘tal (kamroq bo‘ladi)
• To‘sh sohasida og‘riq
• Nefrotoksik ta’sir (kam hollarda)

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 APF ingibitorlari (angiotenzin aylantiruvchi ferment ingibitorlari)

💊 Asosiy preparatlar:

Kaptopril, Enalapril, Ramipril, Lizinopril, Tsilazapril

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• O‘tkir miokard infarkti
• Yurak yetishmovchiligi (YY)
• Diabetik nefropatiya

💊 Ta’sir mexanizmi:

• Angiotenzinni aylantiruvchi fermentni (APF) kompetitiv tarzda bloklaydi
• Simpatik tonusni pasaytiradi
• Aldosteron darajasini tushiradi

💊 Effektlari:

• Periferik tomir qarshiligini kamaytiradi
• Arterial bosimni pasaytiradi
• Yurakning sistolik hajmini oshiradi
• Post-yuklamani kamaytiradi

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Homiladorlik
• Buyrak arteriyasi stenozlari
• Giperkaltsiyemiya

💊 Yon ta’sirlari:

• Quruq yo‘tal
• Angionevrotik shish
• Buyrak yetishmovchiligi
• Qichishish
• Leykopeniya
• Giperkaliemiya

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 Beta-blokatorlar

💊 Asosiy preparatlar:

Propranolol, Metoprolol, Atenolol, Betaksolol, Bisoprolol, Nebivolol

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• Ishemik yurak kasalligi (IYuK)
• Sinus taxikardiyasi
• Qorincha ekstrasistoliya

💊 Ta’sir mexanizmi:

• β1-adrenoretseptorlarni selektiv bloklaydi
• Simpatik asab tizimi stimulyatsiyasini kamaytiradi
• Periferik tomirlar qarshiligini pasaytiradi
• Renin-angiotenzin tizimi faolligini bostiradi

💊 Effektlari:

• Antianginal (yurak og‘rig‘ini kamaytiradi)
• Gipotenziv (qon bosimini tushiradi)
• Antiaritmik (yurak ritmini normallashtiradi)

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Bronxial astma
• Feoxromotsitoma
• Surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi (XOBL)
• Jigar faoliyatining buzilishi
• Metabolik asidoz

💊 Yon ta’sirlari:

• Bradikardiya (yurak urishining sekinlashuvi)
• Gipotoniya
• Uyquchanlik, bosh aylanishi
• Qusish, diareya
• Bronxospazm

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 Alfa-1 blokatorlar

💊 Asosiy preparatlar:

Alfuzozin, Prazosin, Doksazozin, Tamsulozin, Terazozin

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• Yurak yetishmovchiligi (YY)
• Buyrak yetishmovchiligi
• Homiladorlardagi gipertenziya

💊 Ta’sir mexanizmi:

Alfa-1 adrenoretseptorlarni selektiv bloklaydi → tomir devoridagi retseptorlar bloklanadi → pre- va postkapillyar darajada qon tomir kengayadi

💊 Effektlari:

• Umumiy periferik qarshilikni pasaytiradi (OPSS)
• Venoz qaytishni kamaytiradi
• Arterial bosimni tushiradi
• Yurakning chap qorinchasiga yuklamani kamaytiradi
• Silliq mushaklarga mo‘’tadil miotropik (bo‘shashtiruvchi) ta’sir ko‘rsatadi

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Gipersensitivlik (allergik holatlar)
• Gipotoniyа
• Homiladorlik (C toifa)
• Emizish davri
• Bolalar yoshi

💊 Yon ta’sirlari:

• Bosh og‘rig‘i
• Yuz va bo‘yinda teri qizarishi (giperemiya)
• Qabziyat, diareya
• Terida toshmalar
• Poliuriya (tez-tez siyish)
• Poliartrit

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 Kalsiy antagonistlari (Kalsiy kanal blokatorlari)

💊 Asosiy preparatlar:

Verapamil, Diltiazem, Nifedipin, Nitredipin, Amlodipin, Felodipin

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• Stenokardiya
• Vazospastik kasalliklar
• Taxiaritmiyalar

💊 Ta’sir mexanizmi:

• Yurak mushaklarida (kardiomiyotsitlarda) sekin kalsiy kanallarini bloklaydi → yurak impulslarini o‘tkazish sekinlashadi → kardiodepressiv effekt
• Tomir devorlaridagi silliq mushaklarda esa periferal vazodilatatsiyaga olib keladi (qon tomirlar kengayadi)

💊 Effektlari:

• Ishemiyaga qarshi ta’sir
• Aritmiyaga qarshi va bosimni tushiruvchi ta’sir
• O‘pka arteriyasida bosimni pasaytirish
• Bronxlarni kengaytirish
• Trombositlar agregatsiyasini kamaytirish
• Organoprotektiv ta’sir

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Arterial gipotoniyа (past qon bosimi)
• Yurak infarkti
• Bradikardiya (sekin yurak urishi)

💊 Yon ta’sirlari:

• Bosh og‘rig‘i
• Yuz va bo‘yinda teri qizarishi (giperemiya)
• A-V blokada
• Qabziyat, diareya
• Stenokardiya sindromi

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

💊 Diuetiklar (Tiazid guruhiga mansub)

💊 Asosiy preparatlar:

Indapamid, Xlortalidon, Klopamid, Gidroxlortiazid

💊 Qo‘llaniladi:

• Arterial gipertenziya
• Shishlar
• Glaukoma
• Qandsiz diabet

💊 Ta’sir mexanizmi:

• Natriy va xloridlarning buyrak kanallarida qayta so‘rilishini to‘xtatadi → ular siydik bilan chiqib ketadi
• Karboangidraza fermenti faolligini pasaytiradi → bikarbonatlar chiqarilishi kuchayadi

💊 Effektlari:

• Kaliy yo‘qotilishiga olib keladi
• Tomir devorida natriy kamayadi → arteriyalar kengayadi
• Qandli bo‘lmagan diabetda osmotik bosimni tartibga soladi

💊 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Siydik ajralmasligi
• Buyrak yetishmovchiligi
• Homiladorlik (1-trimestr)
• Podagra

💊 Yon ta’sirlari:

• Bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi
• Ko‘rish buzilishi
• Trombositopeniya, leykotsitopeniya

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#antigipertenziv_dorilar

🤗 ANTIGIPERTENZIV PREPARATLAR:

1. TIAZID DIURETIKLAR
2. KALSIY-KANAL BLOKATORLARI
3. ALFA-1 ADRENOBLOKATORLAR
4. BETTA ADRENOBLOKATORLAR
5. APF INGIBITORLARI
6. ANGIOTENZIN II RETSEPTOR BLOKATORLARI

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

Eng ko'p ishlatiladigan TOP-100 dorilar

💊 Levotiroksin – Qalqonsimon bez gormoni (tirеoid gormon) o‘rnini bosuvchi preparat. Organizmda tabiiy tiroksin (T4) gormonining sintetik shakli. Tiroksin yetishmovchiligida qo‘llaniladi. Moddalar almashinuvini faollashtiradi.

🍻 Farmakologik guruhi:

• Tireoid gormoni
• Gormonal o‘rnini bosuvchi preparat
• Metabolizm faollashtiruvchi vosita

🤩 Ta’sir mexanizmi:

• Tabiiy tiroksin (T4) ga o‘xshash ta’sir qiladi → T3 ga aylanadi → hujayra yadrosidagi retseptorlarga ta’sir etib, oqsillar sintezi va metabolik faollikni oshiradi.
• Uglevod, oqsil va yog‘ almashinuvini tezlashtiradi.
• Yurak faoliyati, tana harorati, miya faoliyati va o‘sish jarayonlarini rag‘batlantiradi.

🌕 Chiqarilish shakllari va dozalari:

• Tabletkalar: 25 mkg, 50 mkg, 75 mkg, 100 mkg, 150 mkg, 200 mkg

🌫 Dozalash:

• Gipotireozda: 25–100 mkg/kun, so‘ng dozani asta-sekin 100–200 mkg/kun gacha oshirish mumkin
• Tireoidal karsinomadan keyingi supressiv davolashda: 150–300 mkg/kun
• Yosh bolalar va keksa bemorlarda dozani ehtiyotkorlik bilan oshirish kerak
• Har doim ertalab och qoringa, ovqatlanishdan 30–60 daqiqa oldin qabul qilinadi

🩺 Qo‘llanilishi:

• Gipotireoz (qalqonsimon bez yetishmovchiligi)
• Kretinizm (chaqaloqlikdagi gipotireoz)
• Miksedema
• Qalqonsimon bez o‘rnini bosuvchi davolash (operatsiyadan so‘ng)
• Tireoidal o‘sma holatida supressiv terapiya sifatida
• Eutiroid strumani oldini olish

🩺 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Tirotoksikoz (bevosita davolashsiz)
• Yaqinda o‘tkazilgan miokard infarkti
• Bosh miya yoki buyrak usti bezi faoliyati buzilishi
• Nazoratsiz gipertenziya yoki yurak ritmi buzilishi
• Jigar yoki buyrak faoliyatining og‘ir buzilishi

🩺 Nojo‘ya ta’sirlari:

• Doza oshib ketganda gipertireoz simptomlari: yurak urishi, terlash, nervozlik, vazn yo‘qotish, uyqusizlik
• Yurak aritmiyalari, angina pektoris kuchayishi
• Allergik reaksiyalar (kam hollarda)
• Doimiy yuqori doza suyak massasining kamayishiga olib kelishi mumkin (osteoporoz xavfi)

🩺Muhim eslatmalar:

• Doza individual belgilanadi – tireotrop gormon darajasiga qarab nazorat qilinadi
• Bir xil vaqtda, har kuni och qoringa qabul qilish muhim
• Antasidlar, temir, kaltsiy preparatlari bilan birga qabul qilinmasin (qabul orasida kamida 4 soat bo‘lishi kerak)
• Homiladorlikda ehtiyotkorlik bilan, lekin ko‘pincha davom ettiriladi
• Doza hech qachon to‘satdan o‘zgartirilmaydi – shifokor nazorati ostida

❗️Bu ma’lumotlar faqat tibbiyot xodimlari uchun! Davolanishni boshlashdan oldin shifokor bilan maslahat qiling.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

❌ Bir vaqtda qabul qilinmasligi kerak bo‘lgan dori vositalari

💊Temir preparatlari + Antatsidlar / Kaltsiy / Sut

❓ Nega?
Kaltsiy, magniy va alyuminiy temirning so‘rilishini kamaytiradi.
⌛️ Tavsiya:
Qabul orasida kamida 2 soatlik tanaffus.

💊 Antibiotiklar (tetrasiklinlar, ftorxinolonlar) + Sut / Kaltsiy / Magniy / Temir

❓ Nega?
Erimaydigan komplekslar hosil bo‘ladi, antibiotik yomon so‘riladi.
⌛️ Tavsiya:
Kamida 2 soat farq bilan ichish.

💊 Qalqonsimon bez gormonlari (L-tiroksin) + Kaltsiy / Temir / Soya mahsulotlari

❓ Nega?
Kaltsiy va temir tiroksinning so‘rilishini kamaytiradi.
⌛️ Tavsiya:
Orada 4 soatlik tanaffus.

💊Antatsidlar + Boshqa dorilar

❓ Nega?
Antatsidlar ko‘plab dorilarning so‘rilishini pasaytiradi.
⌛️ Tavsiya:
1–2 soatlik tanaffus bilan qabul qilish.

✅ Umumiy tavsiyalar

– Dori vositalarini suv bilan iching (sharbat, choy, qahva yoki sut emas).
– Gormonlar, antibiotiklar, tiroksin – ertalab och qoringa.
– Temir, kaltsiy, magniy – kechqurun, alohida holda.
– Antatsidlar, probiotiklar – ovqatdan 1 soat oldin yoki 2 soatdan keyin.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#mediatorlar #neyromediatorlar

🧠 Glitsin (Glycine)

🫥 Tavsifi:

🔴Glitsin – oddiy tuzilishga ega bo‘lgan aminokislota bo‘lib, markaziy asab tizimida tormozlovchi (ingibitor) neyrotransmitter sifatida faoliyat yuritadi. U ayniqsa orqa miya va miya po‘stlog‘i atrofidagi neyronlar orasida muhim signal uzatuvchidir.

🫥 Sintez jarayoni:

🟢Glitsin serin aminokislotasidan serin gidroksimetiltransferaza fermenti yordamida sintezlanadi. U organizmda mustaqil ravishda hosil bo‘lishi mumkin.

🍴 Reseptorlar:

🟠Glitsin ionotrop glitsin reseptorlari orqali ta’sir ko‘rsatadi. Bu reseptorlar xlor ionlarining neyron ichiga kirishini ta’minlaydi, natijada neyronlar giperpolarizatsiyaga uchrab, tormozlanadi.

🫥 Funktsiyalari:

🔵 Tormozlovchi neyrotransmitter sifatida: Orqa miyada reflekslar va impulslarni boshqarishda muhim rol o‘ynaydi.
🔵 Mushaklarning harakatini boshqarish: Glitsin harakatni tormozlovchi signallarni uzatadi, bu esa mushaklarning muvozanatli ishlashini ta’minlaydi.
🔵 Stress va asabiylikni kamaytiradi: Glitsin markaziy asab tizimiga tinchlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadi.
🔵 Uyquni yaxshilash: Uyqu sifatini oshirishda ishtirok etadi.

🔴 Patologiyadagi roli:

🔴 Glitsin darajasi pasayganda: Spastik mushaklar holatlari, tortishishlar (konvulsiyalar) va asabiylik holatlari paydo bo‘lishi mumkin.
🔴 Glitsin ensefalopatiyasi (non-ketotik giperglitsinemiya): Kam uchraydigan irsiy kasallik bo‘lib, glitsin almashinuvi buziladi va markaziy asab tizimiga toksik ta’sir ko‘rsatadi.

🩸 Tibbiy qo‘llanilishi:

🟢 Glitsin tabletkalari stress, tashvish, uyqusizlik, miya shikastlanishlari (shu jumladan insult) va aqliy zo‘riqishlarda yordamchi vosita sifatida qo‘llaniladi.
🟢 Epilepsiyada, ayniqsa, glitsin reseptorlariga bog‘liq shakllarda tadqiqot obyektiga aylangan.

🫥 Qiziqarli fakt:

🟠 Glitsin o‘zining kichik molekulyar o‘lchamlari sababli suyaklar, mushaklar, teri va biriktiruvchi to‘qimalarda ham ko‘p uchraydi. Kollagen oqsilining asosiy tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

🫀 FALLO PENTADASI

📃 Asosiy komponentlari:

1️⃣ O‘pka arteriyasi klapanining stenozi

- O‘pka arteriyasi klapanining torayishi
- O‘ng qorinchadan o‘pkaga qon chiqishi qiyinlashadi
- O‘ng qorincha bosimi ortadi

2️⃣ Qorinchalararo to‘siq defekti (DMTQ)

- Yurakning ikki qorinchasi orasidagi devorda teshik mavjud
- Qonning chapdan o‘ngga yoki aksincha o‘tishi kuzatiladi

3️⃣ Aorta dekstrapozitsiyasi

- Aorta yurakning ikkala qorinchasidan qon olib ketadigan holatda joylashadi
- Chap va o‘ng qorincha bosimlari tenglashadi

4️⃣ O‘ng qorincha gipertrofiyasi

- O‘ng qorincha devorining qalinlashishi
- Yurakning o‘ng qismining kengayishi
- Kompensator mexanizm sifatida yuzaga keladi

5️⃣ Bo‘lmachalararo to‘siq defekti (DMPP)

- Yurakning chap va o‘ng bo‘lmachalari orasidagi devorda teshik mavjud
- Qonning chap bo‘lmachadan o‘ng bo‘lmachaga o‘tishi kuzatiladi

🫥 Gemodinamik o‘zgarishlar:

- Qonning chapdan o‘ngga oqishi natijasida o‘ng qorincha diastolik yuklanishi ortadi
- O‘pka arteriyasiga tushadigan qon hajmi ortadi
- Qon oqimining yo‘nalishi va hajmi defektning kattaligiga, bo‘lmachalararo bosim farqiga va qorinchalar devorining cho‘ziluvchanligiga bog‘liq

❌ Klinik ahamiyati:

- Tug‘ma yurak nuqsoni hisoblanadi
- Sianoz, nafas qisilishi va jismoniy rivojlanishning orqada qolishi kuzatiladi
- Davolash usuli — jarrohlik amaliyoti

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

🫀 FALLO TETRADASI

🗒 Asosiy komponentlari:

1️⃣ O‘pka arteriyasi klapanining stenozi

- O‘pka arteriyasi klapanining torayishi
- O‘ng qorinchadan o‘pkaga qon chiqishi qiyinlashadi
- O‘ng qorincha bosimi ortadi

2️⃣ Qorinchalararo to‘siq defekti (DMTQ)

- Yurakning ikki qorinchasi orasidagi devorda teshik mavjud
- Qonning chapdan o‘ngga yoki aksincha o‘tishi kuzatiladi

3️⃣ Aorta dekstrapositsiyasi

- Aorta yurakning ikkala qorinchasidan qon olib ketadigan holatda joylashadi
- Chap va o‘ng qorincha bosimlari tenglashadi

4️⃣ O‘ng qorincha gipertrofiyasi

- O‘ng qorincha devorining qalinlashishi
- Yurakning o‘ng qismining kengayishi
- Kompensator mexanizm sifatida yuzaga keladi

🫥 Gemodinamik o‘zgarishlar:

- O‘ng qorinchadan qon chiqishi qiyinlashadi
- O‘ng qorincha kuchli zo‘riqadi
- Miyokardaro defekt orqali qon aralashadi
- Aortadagi va o‘pka arteriyasidagi bosim farqi muhim rol o‘ynaydi

❌ Klinik ahamiyati:

- Tug‘ma yurak nuqsoni hisoblanadi
- Teri ko‘karganligi (sianoz), kislorod yetishmovchiligi kuzatiladi
- Bolalarning jismoniy rivojlanishi ortda qoladi
- Davolash usuli — jarrohlik amaliyoti

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

🫀 FALLO TRIADASI

📃 Asosiy komponentlari:

1️⃣ Bo'lmachalararo to'siq defekti (DMPP)

- Bo'lmachalar orasidagi to'siqda teshik
- Qonning chapdan o'ngga o'tishi
- Yurak o'ng bo'limlarining yuklanishi

2️⃣ O'pka arteriyasi stenozi

- O'pka arteriyasi torayishi
- O'ng qorinchadan qon chiqishining qiyinlashuvi
- O'ng qorincha bosimining oshishi

3️⃣ O'ng qorincha gipertrofiyasi

- O'ng qorincha devorining qalinlashuvi
- Yurak o'ng qismining kengayishi
- Kompensator mexanizm

🫥 Gemodinamik o'zgarishlar:

- O'ng qorinchadan qon chiqishi qiyinlashadi
- O'ng qorincha zo'riqib ishlaydi
- Qorincha bo'shlig'i kengayadi
- Bo'lmachalararo defekt orqali qon o'ng bo'lmachaga o'tadi

❌ Klinik ahamiyati:

- Tug'ma yurak nuqsoni
- Kislorod tanqisligi yuzaga keladi
- Jismoniy rivojlanishning orqada qoladi
- Jarrohlik yo'li bilan davolanadi

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

Eng ko'p ishlatiladigan TOP-100 dorilar

💊 Spironolakton – Aldosteron antagonistlari guruhiga kiruvchi diuretik (siydik haydovchi) preparat. Kaliyni saqlovchi diuretik sifatida yurak yetishmovchiligi va gipertenziyada keng qo‘llaniladi.

🍻 Farmakologik guruhi:

• Diuretik vosita
• Kaliyni saqlovchi diuretik
• Aldosteron antagonisti

🥁 Ta’sir mexanizmi:

Spironolakton buyrakdagi distal naychalarda aldosteron retseptorlarini bloklaydi. Bu quyidagi natijalarga olib keladi:
• Natriy va suv chiqarilishini oshiradi → qon hajmi kamayadi → qon bosimi pasayadi
• Kaliy va vodorod ionlari chiqarilishini kamaytiradi → giperkalemiyadan saqlaydi
• Aldosteronga bog‘liq suyuqlik va natriy ushlanishini kamaytirib, yurak va buyraklarga yukni yengillashtiradi

🌕 Chiqarilish shakllari va dozalash:

• Tabletka: 25 mg, 50 mg, 100 mg
• Kundalik doza: 25-200 mg (kasallik va holatga qarab)
• Gipertenziya: 25-50 mg/kun
• Yurak yetishmovchiligi: 12.5-100 mg/kun
• Gipopotasemiya (Gipokalemiya) (qondagi kaliy yetishmovchiligi): 25-100 mg/kun

🩺 Qo‘llanilishi:

• Yurak yetishmovchiligi
• Arterial gipertenziya
• Gipopotasemiya
• Asit (qorin bo‘shlig‘ida suyuqlik to‘planishi)
• Giperaldosteronizm (birlamchi yoki ikkilamchi)
• Polikistik tuxumdon sindromi (girsutizm va akne davosida)

🩺 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Giperkalemiya (qonda ortiqcha kaliy)
• Buyrak yetishmovchiligi
• Addison kasalligi
• Homiladorlik va emizish davri

🩺 Nojo‘ya ta’sirlari:

• Giperkalemiya
• Ginekomastiya (erkaklarda ko‘krak bezi kattalashishi)
• Hayz ko‘rish siklining buzilishi
• Oshqozon-ichak muammolari (ko‘ngil aynishi, qusish)
• Bosh og‘rig‘i va holsizlik

🩺 Muhim eslatmalar:

• Spironolaktonni shifokor nazoratida qo‘llash lozim, ayniqsa, kaliy darajasini kuzatish muhim.
• Kaliy saqlovchi boshqa dorilar bilan birga ehtiyotkorlik bilan ishlatiladi.
• Yurak yetishmovchiligi va gipertenziya bemorlarida muntazam elektrolit nazorati tavsiya etiladi.

❗️Bu ma’lumotlar faqat tibbiyot xodimlari uchun! Davolanishni boshlashdan oldin shifokor bilan maslahat qiling.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#mediatorlar #neyromediatorlar

🧠 GISTAMIN

🫥 Tavsifi:

🔴Gistamin - biogen aminlarga mansub biologik faol modda bo'lib, allergik reaksiyalar va yallig'lanish jarayonlarida muhim rol o'ynaydi. U asosan mast hujayralari (to'qima bazofillari) va bazofil granulotsitlar tomonidan sintez qilinadi va saqlanadi.

🔴 Sintez jarayoni:

🟢Gistamin organizmda gidroksil guruhiga ega bo'lgan aminokislota - gistidindan hosil bo'ladi. Bu jarayon gistidin dekarboksilaza fermenti orqali amalga oshiriladi.

🍴 Reseptorlar:

🟠Gistamin H1, H2, H3 va H4 reseptorlariga ta'sir qiladi:
• H1-reseptorlar – Allergik reaksiyalar va yallig'lanish jarayonlarida ishtirok etadi.
• H2-reseptorlar – Me'da shirasi ishlab chiqarilishini kuchaytiradi.
• H3-reseptorlar – Asab tizimida neyrotransmitter sifatida ishtirok etadi.
• H4-reseptorlar – Immun hujayralar faolligini boshqaradi.

⚙️ Funktsiyalari:

🔵 Allergik reaksiyalar: Gistamin qon tomirlarini kengaytiradi, qon tomir devorlarini o'tkazuvchanligini oshiradi va qichishish, shish kabi simptomlarga sabab bo'ladi.
🔵 Me'da-ichak tizimi: Me'da shirasi ishlab chiqarilishini rag'batlantiradi.
🔵 Markaziy asab tizimi: Uyqu va uyg'oq holatni boshqarishda ishtirok etadi.

🫥 Patologiyadagi roli:

🔴 Gistamin darajasi oshganda: Allergik reaksiyalar (masalan, eshakemi, Kvinke shishi) va anafilaktik shok kuzatilishi mumkin.
🔴 Gistamin darajasi kamayganda: Immun tizimining javob reaktsiyasi susayishi mumkin.

🧊 Tibbiy qo'llanilishi:

🟢 Antigistamin preparatlar (masalan, loratadin, difengidramin) allergik simptomlarni yengillashtirish uchun ishlatiladi.
🟢 H2-reseptor antagonistlari (masalan, ranitidin, famotidin) me'da kislotaliligini kamaytirishda qo'llaniladi.

💠 Qiziqarli fakt:

🟠Gistamin saqlovchi oziq-ovqatlar (masalan, baliq, pishloq, vino) ba'zan "gistamin intoksikatsiyasi"ga sabab bo'lishi mumkin, bu bosh og'rig'i va yuz qizarishi bilan namoyon bo'ladi.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

Eng ko'p ishlatiladigan TOP-100 dorilar

💊 Varfarin – antikoagulyant, qon ivishini sekinlashtiruvchi vosita bo‘lib, tromboz va emboliya xavfini kamaytirish uchun qo‘llaniladi.

🍻 Farmakologik guruhi:

• Antikoagulyant (bilvosita ta’sir qiluvchi)
• Tromboz va emboliyani oldini oluvchi vosita

🤩 Ta’sir mexanizmi:

• Jigar hujayralarida K vitaminga bog‘liq koagulyatsiya faktorlarining (II, VII, IX, X) sintezini ingibirlaydi
• Qon ivish jarayonini sekinlashtiradi → tromb hosil bo‘lish xavfini kamaytiradi

🌕 Chiqarilish shakllari va dozalash:

• Tabletkalar: 2.5 mg, 5 mg
• Boshlang‘ich doza: 5 mg kuniga 1 marta
• Keyingi dozalar INR (xalqaro normallashtirilgan nisbat) (мно) nazorati asosida belgilanadi
• Maqsadli INR darajasi odatda 2.0 – 3.0 oralig‘ida bo‘ladi

🩺 Qo‘llanilishi:

• Venoz tromboz va o‘pka emboliyasi
• Yurak klapan protezlari va yurak aritmiyalari (ayniqsa, atrial fibrillyatsiya)
• Miokard infarktidan keyin tromboembolik asoratlarni oldini olish
• Tromboz xavfi yuqori bo‘lgan bemorlarda profilaktika

🩺 Qarshi ko‘rsatmalar:

• Homiladorlik
• Qon ketish xavfi yuqori bo‘lgan holatlar (yara, oshqozon-ichak qon ketishi)
• Og‘ir jigar va buyrak yetishmovchiligi
• Qon ivish tizimida jiddiy buzilishlar

🩺 Nojo‘ya ta’sirlari:

• Qon ketish xavfi (burun, milk qonashi, siydik yoki najasda qon paydo bo‘lishi)
• Oshqozon-ichak muammolari (ko‘ngil aynishi, qusish)
• Allergik reaksiyalar (toshma, qichishish)
• Kam holatlarda teri nekrozi va soch to‘kilishi

🩺 Muhim eslatmalar:

• INR darajasini muntazam tekshirish zarur
• K vitamini ko‘p bo‘lgan mahsulotlar (ismaloq, brokkoli, ko‘katlar)ni me’yorda iste’mol qilish kerak
• Antibiotiklar, og‘riq qoldiruvchi va boshqa dorilar bilan o‘zaro ta’sir qilish xavfi mavjud → shifokor maslahatiga binoan qabul qilinadi
• Operatsiya yoki stomatologik muolajadan avval varfarin dozasini to‘g‘rilash zarur

❗️Bu ma’lumotlar faqat tibbiyot xodimlari uchun! Davolanishni boshlashdan oldin shifokor bilan maslahat qiling.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#top100termins #tibbiy_terminologiya

➡️ NEKROZ – HUJAYRALARNING NOBUD BO‘LISHI

✅ Ta’rifi:

⏺ Nekroz – tirik to‘qimalar yoki hujayralarning patologik sabablarga ko‘ra nobud bo‘lishi jarayonidir. Bu jarayon organizm uchun jiddiy xavf tug‘dirib, sog‘lom hujayralarga ham zarar yetkazishi mumkin.

✅ Kelib chiqishi:

⏺ "Nekroz" atamasi yunoncha nekros (νεκρός) so‘zidan olingan bo‘lib, "o‘lgan", "murdaga aylangan" degan ma’noni anglatadi.

✅ Qanday sohalarda ishlatiladi?

⏺ Patologiya – Nekroz hujayra va to‘qimalardagi o‘lim jarayonlarini o‘rganishda muhim tushuncha hisoblanadi.
⏺ Xirurgiya – Nekrozli to‘qimalarni olib tashlash (nekrektomiya) jiddiy operatsiyalar tarkibiga kiradi.
⏺ Dermatologiya – Teri kasalliklari yoki kuyish natijasida nekroz rivojlanishi mumkin.

✅ Turlari:

1. Koagulyatsion nekroz – Asosan yurak, jigar va buyrak kabi organlarda uchraydi.
2. Likvifikatsion (erish) nekroz – Miya kabi yumshoq to‘qimalarda kuzatiladi.
3. Kaseoz (pishloqsimon) nekroz – Asosan sil kasalligi fonida rivojlanadi.
4. Gangrena – Nekrozning og‘ir va keng tarqalgan shakli bo‘lib, to‘qimalar qorayishi va o‘lgan hujayralarining ajralishi bilan kechadi.

✅ Muhim jihatlar:

⏺ Sabablari: Qon ta’minotining buzilishi, infeksiyalar, toksik moddalarning ta’siri, jiddiy jarohatlar va autoimmun kasalliklar.
⏺ Belgilar: Ta’sirlangan hududda ko‘karish, qorayish, og‘riq va shish kuzatilishi mumkin.
⏺ Davolash: Davolash jarayoni nekroz sababini bartaraf etish va zararlangan to‘qimalarni olib tashlashga qaratiladi. Og‘ir holatlarda jarrohlik amaliyoti talab etiladi.

✅ Qiziqarli faktlar:

⏺ Ba’zi hayvonlarda (masalan, salamandra va kaltakesak) tananing nekrozga uchragan qismlari qayta tiklana oladi.
⏺ Nekroz inson tanasida o‘rta asrlarda gangrena shaklida keng tarqalgan bo‘lgan va bu ko‘p holatlarda amputatsiyaga olib kelgan.

✅ Xulosa:

⏺ Nekroz – hujayralarning nobud bo‘lishi bilan kechadigan jiddiy holat bo‘lib, uning sabablarini o‘z vaqtida aniqlash va davolash muhimdir.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#mediatorlar #neyromediatorlar

🧠Adrenalin (Epinefrin)

🫥 Tavsifi:

🔴Adrenalin (yoki epinefrin) - katexolaminlarga mansub gormon va neyrotransmitter bo'lib, buyrak usti bezi (medulla) tomonidan ishlab chiqariladi. U asosan stress, xavf yoki zo'riqish holatlarida organizmning "ur yoki qoch" (fight or flight) reaksiyasida muhim rol o'ynaydi.

🔴 Sintez jarayoni:

🟢Adrenalin noradrenalindan quyidagi bosqichlarda hosil bo'ladi:
• Tirozin ➔ DOPA (Dihidroksifenilalanin)
• DOPA ➔ Dopamin
• Dopamin ➔ Noradrenalin
• Noradrenalin ➔ Adrenalin (PNMT fermenti ishtirokida)

🍴Reseptorlar:

🟠Adrenalin alfa-1, alfa-2, beta-1 va beta-2 adrenergik reseptorlariga ta'sir qiladi. Har bir reseptor turli organ va to'qimalarda joylashgan bo'lib, adrenalinning ta'sirini shakllantiradi.

🌀 Funktsiyalari:

🔵 Yurak-qon tomir tizimi: Yurak qisqarishlar sonini va kuchini oshiradi, qon bosimini ko'taradi.
🔵 Nafas tizimi: Bronxlarning kengayishiga sabab bo'ladi va nafas olishni yengillashtiradi.
🔵 Metabolizm: Glyukogenoliz va lipolizni kuchaytirib, organizmga tezkor energiya yetkazib beradi.
🔵 Ko'z: Qorachiq kengayishiga yordam beradi.

🫥 Patologiyadagi roli:

⬆️ Adrenalin darajasi oshganda: Yurak urishi tezlashishi (taxikardiya), giperxavotir va qon bosimining oshishi yuzaga kelishi mumkin.
⬇️ Adrenalin darajasi kamayganda: Ortga chekinuvchi stress reaksiyasi va energiya yetishmovchiligi kuzatilishi mumkin.

🧊 Tibbiy qo'llanilishi:

🔴 Anafilaktik shok va allergik reaksiyalarda hayotni saqlab qolish uchun birinchi tanlov preparati.
🔴 Yurakni qayta ishga tushirish (CPR) jarayonida muhim dori vositasi.
🔴 Og'ir astma xurujlarida bronxlarni kengaytirish uchun ishlatiladi.

💠Qiziqarli fakt:

🟢 Adrenalin sportchilar va ekstremal vaziyatlarga duch kelgan odamlarda "kuchli energiya portlashi" yoki "super kuch" effektiga sabab bo'lishi mumkin.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕

#top100termins #tibbiy_terminologiya

➡️ FIBROZ – TO‘QIMALARNING BIRIKTIRUVCHI TO‘QIMA BILAN O‘SISHI

✅ Ta’rifi:

⏺ Fibroz – organizmdagi normal to‘qimalarning biriktiruvchi to‘qima bilan o‘rnini bosish jarayonidir. Bu ko‘pincha surunkali yallig‘lanish yoki jarohatlardan so‘ng kuzatiladi va to‘qimalarning elastikligini kamaytiradi.

✅ Kelib chiqishi:

⏺ "Fibroz" atamasi lotincha "fibra" (tolalar) va yunoncha "-osis" (kasallik jarayoni) so‘zlaridan kelib chiqqan. Bu, aslida, tananing himoya mexanizmi bo‘lib, jarohatlangan yoki shikastlangan joyni himoya qilishga harakat qiladi.

✅ Qanday sohalarda ishlatiladi?

Fibroz tibbiyotning ko‘plab sohalarida uchraydi:
⏺ Pulmonologiya: O‘pka fibrozi
⏺ Kardiologiya: Miokard fibrozi
⏺ Gastroenterologiya: Jigar fibrozi
⏺ Nefrologiya: Buyrak fibrozi
⏺ Dermatologiya: Teri fibrozi

✅ Turlari:

⏺ Mahalliy fibroz – faqat ma’lum bir sohada yuzaga keladi (masalan, jarohat joyida).
⏺ Diffuz fibroz – katta hududga tarqalgan holda yuzaga keladi (masalan, o‘pka fibrozi).

✅ Muhim jihatlar:

⏺ Belgilar: Fibrozning simptomlari joylashgan sohasiga bog‘liq. Masalan, o‘pka fibrozi nafas qisilishi va yo‘tal bilan namoyon bo‘ladi, jigar fibrozi esa holsizlik, ishtahaning pasayishi va sariqlik bilan ko‘rinadi.
⏺ Diagnostika: Ultrasonografiya, rentgen, MRT va biopsiya kabi usullar qo‘llaniladi.
⏺ Davolash: Fibrozni davolashda asosiy maqsad jarayonni to‘xtatish va simptomlarni yengillashtirishdir. Kortikosteroidlar, antifibrotik dorilar va jarrohlik usullari qo‘llanilishi mumkin.

✅ Qiziqarli faktlar:

⏺ Fibroz aksariyat surunkali kasalliklarning asorati sifatida rivojlanadi.
⏺ Ayrim hollarda, fibroz jarayoni ancha sekin kechib, yillar davomida simptom bermasligi mumkin.
⏺ O‘pka fibrozi kam uchraydigan, ammo jiddiy kasalliklardan biri bo‘lib, maxsus dori vositalari bilan jarayonning rivojlanishi sekinlashtiriladi.

✅ Xulosa:

⏺Fibroz – bu tananing shikastlangan joyni himoya qilishga urinishidir, ammo haddan tashqari ko‘payishi organlarning funksiyasini izdan chiqarishi mumkin. Shuning uchun bu jarayonni erta aniqlash va davolash juda muhimdir.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕