#mediatorlar #neyromediatorlar

🧠 Serotonin (Serotonin) – baxt va xotirjamlik neyromediatori

▶️ Serotonin nima?

🔴Serotonin – bu asab tizimida va boshqa organlarda faoliyat yurituvchi muhim neyromediator bo‘lib, kayfiyat, uyqu, ishtaha va ijtimoiy xulqni boshqarishda ishtirok etadi.

▶️ Sintezi va parchalanishi

🟢 Serotonin aminokislotalar orasida muhim o‘rin tutuvchi triptofandan sintezlanadi.
🟢 Triptofan gidroksilaza fermenti ta’sirida 5-HTP (5-gidroksitriptofan) ga aylanadi.
🟢 5-HTP esa dopa dekarboksilaza fermenti yordamida serotonin (5-HT) ga aylanadi.
🟠Serotonin asosan markaziy asab tizimi, enterokromaffin hujayralar va trombotsitlar tomonidan ishlab chiqariladi.
🔴 Parchalanishi: Serotonin monoaminooksidaza (MAO) fermenti tomonidan parchalanib, 5-HIAA (5-gidroksiindoluksus kislota) hosil qiladi.

▶️ Serotonin retseptorlari

Serotonin 7 asosiy retseptorlar oilasi orqali ta’sir qiladi:
🔵 5-HT1 – Kayfiyatni boshqarish va tormozlovchi ta’sir.
🔵 5-HT2 – Hissiyot va idrokni shakllantirish.
🔵 5-HT3 – Ko‘ngil aynishi va qusish refleksida ishtirok etadi.
🔵 5-HT4 – Ichak harakatlarini kuchaytiradi.
🔵 5-HT5-7 – Turli psixologik va fiziologik jarayonlarda ishtirok etadi.

▶️ Funktsiyalari

🟠 Kayfiyatni boshqarish – Past serotonin darajasi depressiya va tashvish buzilishlariga sabab bo‘lishi mumkin.
🟠 Uyquni tartibga solish – Melatonin ishlab chiqarilishiga ta’sir qilib, biologik soatni nazorat qiladi.
🟠 Oshqozon-ichak faoliyati – Serotonin ichak harakatlarini rag‘batlantiradi.
🟠 Og‘riq sezgisi – Og‘riqni boshqarishda ishtirok etadi.
🟠 Qon tomirlarini toraytirish – Serotonin trombotsitlar tomonidan ishlab chiqarilib, qon ketishini to‘xtatishda muhim rol o‘ynaydi.

▶️ Tibbiy ahamiyati

🟢 Depressiya va tashvish buzilishlari – Serotonin tanqisligi ushbu kasalliklarning rivojlanishiga olib keladi. SSRI (selektiv serotonin qayta qabul ingibitorlari) dorilari bu muammolarni bartaraf qilish uchun ishlatiladi.
🟢 Migren – Serotonin darajasining o‘zgarishi migren xurujlarini keltirib chiqarishi mumkin.
🟢 Yallig'langan ichak sindromi (IBS) – Serotonin ichak harakatlarini tartibga solib, IBS simptomlarini kamaytiradi.

🤩 𝐃𝐫. 𝐈𝐒𝐋𝐎𝐌 𝐈𝐒𝐌𝐎𝐈𝐋𝐎𝐕