ILM IZLAB

Hozirda yozilayotgan tweetlarning 20 foizidan ortig‘i sun’iy intellekt tomonidan ya’ni robotlar tomonidan yozilayotgani aytilmoqda. Bu o‘n millionlab soxta profillar borligi, ular boshqalarni inson ekanligiga ishontirib, insondek kontent yaratayotganini anglatadi. Instagramdagi go‘zal qizlarning necha milliontasi hozirda amalda sun’iy intellekt orqali yaratilayotganini hatto bilmaymiz ham.

Buni nimasi yomon dersiz. Bu o‘ta xavfli jarayon. Deylik, siz ijtimoiy tarmoqda kim bilandir bahsga kirishdingiz. Siz argumentlaringiz kuchli bo‘lsa, narigi tomonning fikrini o‘zgartirishingiz, kamida ta’sir o‘tkazishingiz, o‘z fikringizni himoya qilishingiz mumkin. Endi, fikrini o‘zgartirmaydigan sun’iy intellekt bilan bahsga kirishdingiz. U hech qanaqasiga sizning fikringizni qabul qilmaydi, o‘zinikini o‘zgartirmaydi. Uning vazifasi o‘z algoritmlaridan foydalanib sizning fikringizni o‘zgartirish bo‘lishi mumkin. Bu vaziyatga unga sizga qarshi millionlab botlar yordamga kelishi mumkin. Siz qancha bahsga kirishsangiz, u sizni shunchalik tahlil qiladi va shunchalik yaxshiroq biladi. Bu unga sizga ta’sir qilish uchun yangi imkoniyatlar ochadi. Tarixda birinchi marta insoniyatni ommaviy manipulyatsiya qilish, xohlagan yo‘nalishga burib yuborish imkoniyati paydo bo‘lmoqda.

Bunga qarshi Daniel Dennetning maqolasini o‘qib qoldim. Bu manga juda qiziqarli tuyuldi. Daniel Dennit sun’iy intellektga qarshi xuddi soxta pulga qarshi kurashgandek kurashadigan qonun taklif qilmoqda. Pul paydo bo‘lgandan beri uni soxtalashtirish imkoniyati texnik tomondan doim mavjud bo‘lgan. Agar bu imkoniyat erkin bo‘lganda, butun boshli moliya tizimi savol ostiga qo‘yilar, insoniyat taraqqiyoti bu kunga yetib kelmagan bo‘lardi. Soxta pullarni taqiqlash va qat’iy jazo evaziga, butun dunyo moliya tizimi ming yillar davomida yashab qoldi. Hozirda bor naqd pul massasining faqatgina bir foizi soxta ekanligi taxmin qilinadi. Shu uchun ham odamlar pulga va moliyaga ishonadi.

Pulni soxtalashtirishga qarshi beayov kurashilganidek, Daniel Dennet insonni soxtalashtirishga qarshi ham beayov kurashish kerakligini aytmoqda. Pulga ishonchni saqlab qolishdi hukumatlar qat’iy bo‘lganidek, insonlarga ishonchni saqlab qolishda ham hukumatlar qat’iy bo‘lishi kerak. Sun’iy intellektdan oldin bir kishi o‘zini boshqa kishining o‘rniga davo qilsa, u qonunan qattiq jazolangan. Endi shu ishni sun’iy intellekt qilsa, hozircha jazo mexanizmi mavjuda emas. Endi sun’iy intellekt o‘zini odam o‘rniga ko‘rsatish imkoni paydo bo‘lgach, u insonlar o‘rtasida ishonchga, shuningdek ijtimoiy tartibga putur yetkazishi mumkin.

Dennerga ko‘ra, hukumatlar soxta insonlarni soxta pulni taqiqlagandek qat’iyat bilan taqiqlashlari kerak. Gap faqat alohida shaxsning deepfake videosini yaratish va tarqatish haqida ketmayapti. Umuman, xohlagan bot yoki robotni o‘zini inson o‘rnida tanitishga taqiq qo‘yish haqida ketmoqda. Qonun qabul qilinsa, texnik tomondan platformalarni bunga majburlash imkoniyati nazariy tomondan mavjud va amalga oshirsa bo‘ladi.

Yangi zamon bizga yangi muammolar taqdim etmoqda.

#mulohaza
@allaevuzb

#Yangi_nashr

2024-yilda oʻzbek tiliga tarjima qilinib nashr etilgan eng yaxshi kitoblar

📓 “Taxtlar oʻyini”, Jorj Martin

Nihoyat oʻzbek tiliga fentezi janridagi asarlar ham tarjima qilina boshlandi. Albatta, oʻzbek tilidagi kitoblar bozorida Garri Potter haqidagi asarlar, “Uzuklar hukmdori” kitoblarini koʻrish mumkin edi. Ammo gap shundaki, yuqoridagi kitoblarga mualliflik huquqi sotib olinmagan. Va tarjima sifatida ham kitobxonni xafa qiladigan darajada edi.
Demak, “Taxtlar oʻyini” mualliflik huquqi sotib olingan fentezi janridagi ilk asar boʻlmoqda. Koʻpchiligimiz bu kitob bilan shu nomdagi serial orqali tanishmiz. Bu Jorj Martinning “Muz va olov qoʻshigʻi” epopeyasining 1-qismi hisoblanadi. Bu oʻzbek kitob bozori, umuman tarjimashunosligida alohida bir sahifa. Chunki fentezi olami juda qiziqarli va bu olamni endilikda oʻzbek kitobxonlari ham oʻzi uchun kashf qilishi mumkinligi, albatta quvontiradi.
• Chop ettirgan nashriyot: Zabarjad Media
• Tarjimon: Mirzohid Muzaffar

📓 “Ishgʻol qilingan uy”, Xulio Kortasar

Jahonning nufuzli tanqidchilari “Argentinaning birinchi raqamli adibi” deya ta’rif bergan mashhur yozuvchi Xulio Kortasarning hikoyalar to‘plami oʻzbek tilida nashr ettirildi. Kitobdan Kortasarning 20 ga yaqin eng sara hikoyalari o‘rin egallagan.
• Chop ettirgan nashriyot: Akademnashr
• Tarjimon: Sharifjon Ahmad

📓 “Rejali ayol”, Mey Mask

Ushbu kitobda mashhur milliarder Ilon Maskning onasi Mey Mask oʻzining murakkab, lekin mazmunli hayoti toʻgʻrisida soʻzlaydi. Asarni oʻqib, Mey Mask naqadar mustaqil va jasur ayol ekanidan hayratlanasiz. U oʻzining boy hayotiy tajribasidan kelib chiqib, goʻzallik, sogʻlik, baxt va farzand tarbiyasi sirlarini biz bilan baham koʻradi.
• Chop ettirgan nashriyot: Asaxiy Books
• Tarjimon: Madina Ahmedova

📓 “Mantiqiy xato”, Bo Bennett

Kitob mantiqiy mulohaza yuritishning asosiy tamoyillari bilan tanishtiradi. Unda kundalik hayotda, bahslarda ko‘p uchraydigan xatolar va ularning turlari tahlil qilingan. Shu bilan birga, argumentlash bo‘yicha misol va foydali tavsiyalar keltirilgan.
Xatoning nima uchun xato ekanini bilsangiz, unga yo‘l qo‘ymaysiz. Bu xislat sizni oqil, vazmin va mulohazakor insonga aylantiradi.
• Chop ettirgan nashriyot: Asaxiy Books
• Tarjimon: Rahimjon Qudratov

📓 “Parij Bibi Maryam ibodatxonasi”, Viktor Gyugo

Gyugoning 1831-yilda yozilgan ushbu mashhur tarixiy romani endi oʻzbek tilida. “Parij Bibi Maryam ibodatxonasi” u asarida tarixiy voqealar orqali keskin va oʻzgaruvchan davr manzarasini aks ettirgan.
• Chop ettirgan nashriyot: Yangi Asr Avlodi
• Tarjimon: Bahodir Umarov

📓 “Turkiston Rossiya va Xitoy oraligʻida”, Boymirza Xayit

Turkistonning XV-XX asrlardagi hayoti yoritilgan ushbu kitob jamoatchilik uchun mo‘ljallangan bo‘lib, 42 yillik urushda jon bergan qurbonlar buning guvohidir (1853 — 1895). Undan keyin yana o‘nlab yillar qarshilik harakati davom etdi.
Ushbu kitobda bu davrlardagi haqiqatlar keltirilgan va bir qancha miflar inkor etilgan.
• Chop ettirgan nashriyot: Yangi Asr Avlodi
• Tarjimon: Baxtiyor Isabek-Oʻrdabekli

📓 “Xandaq”, Andrey Platonov

Andrey Platonovning ushbu asari falsafiy hamda antiutopik roman hisoblanadi. Antiutopik asarlar “fanati” sifatida, bu asarni oʻqib koʻrishni tavsiya qilaman.
• Chop ettirgan nashriyot: Akademnashr
• Tarjimon: Sharifjon Ahmad

📓 “Daho”, Vilyam Saroyan

Kelib chiqishi arman millatiga mansub taniqli amerikalik yozuvchi Uilyam Saroyanning hikoyalari nihoyat endi oʻzbek tilida. U oʻtkir hikoyanavis sifatida dunyoga tanilgan. Hikoyalarining tili achchiq, uslubi quruq, qisqa, biroq hayotga oʻziga xos rakursdan qaraydi.
• Chop ettirgan nashriyot: Yangi Asr Avlodi
• Tarjimon: Alisher Fayzullayev

Manba

📚 @e_kutubxona

#Mundarija

💽 "Shifo" kitobining sharhi
✍ Muallif: Qozi Iyoz rohmatullhi alayhi
🎙 Husayn Buxoriy

Qozi Iyoz rohmatullhi alayhining qalamlariga mansub «Shifo» asarining ustoz Husayn Buxoriy tomonidan qilingan sharhi.

«Shifo» — Muhammad sollallohu alayhi vasallamning haqlarini tanitish

Ushbu asar Paygʻambarimiz sollallohu alayhi vasallamning barcha jihatlari bilan tanitgan kitob hisoblanadi. Kitob orqali Alloh azza va jallaning feʼl va soʻz ila Nabiy alayhissalomning qadrini buyuk qilgani, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning insonlar zimmasidagi haqlari, Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam haqlarida mahol va joiz boʻlgan ishlar hamda U zot alayhissalomga nisbat berish joiz boʻladigan va mumkin boʻlmagan bashariy ishlar haqida kerakli maʼlumotlar olasiz, inshaalloh.

📖 1-dars: Kirish
📖 2-dars. Zikri oliy qilingan Zot ﷺ
📖 3-dars: Mavlid haqida oʻylar
📖 4-dars: «Allohni yaxshi ko'rsangiz, menga ergashing»
📖 5-dars: Muhammadning ﷺ sifatlari
📖 6-dars: Rasululloh vasflari (sollallohu alayhi vasallam)
📖 7-dars: Alloh taoloning Rasulullohga ﷺ lutfi
📖 8-dars: Allohning nazdida Rasulullohning ﷺ martabalari
📖 9-dars: Zuho surasi tafsiri
📖 10-dars: Alloh taoloning Payg'ambarimiz ﷺ uchun qasami
📖 11-dars: Alloh taoloning Nabiyga ﷺ tasallisi
📖 12-dars: Rasulullohning ﷺ boshqa paygʻambarlardan afzalliklari
📖 13-dars: Allohning Nabiyni ﷺ oʻziga doʻst tutgani haqida
📖 14-dars: Fath surasining bayoni
📖 15-dars: Rasululloh alayhissalomning kamolot va ulug'lik sifatlari
📖 16-dars: Rasulullohning ﷺ xilqatlari vasfi
📖 17-dars: Nabiyimizning ﷺ muattar iforlari
📖 18-dars: Nabiyimizning ﷺ aql, zehn, jismoniy quvvatlarining komilligi haqida
📖 19-dars: Nabiyimizning ﷺ balog'at va fasohatlari haqida
📖 20-dars: Nabiyimizning ﷺ balog'at va fasohatlari haqida (davomi)
📖 21-dars: Nabiyimizning ﷺ sharafli nasablari va muborak vatanlari haqida
📖 22-dars: Oz bo'lishi maqtovga sazovor ishlar haqida
📖 23-dars: Qancha koʻp boʻlsa, shuncha fazilat boʻladigan ishlar haqida
📖 24-dars: Qancha koʻp boʻlsa, shuncha fazilat boʻladigan ishlar (davomi)
📖 25-dars: Nabiyimizning ﷺ husni xulqlari haqida
📖 26-dars: «Toʻpiqdan pastga tushgan izor (ishton) olovda»mi?

🎯 @ilm_duri

#Nazmiy

Hammamiz quyoshda kuygan jizzamiz,
qachon tiz cho‘kuvdik,
hamon izzamiz,
sirqirab og‘riydi shishgan tizzamiz,
o‘rindan ozgina tursak maylimu?

O‘tganlar bari bek,
qolgan javdirar,
gardanda ko‘rinmas g‘ullar shaldirar,
mehnatdan yorilgan qo‘llar qaltirar,
o‘z bekim yerida yursak maylimu?

Nasimlar gullamish ozod tog‘larda,
ozodlik mujdasi so‘lu sog‘larda,
bobolar qiynalib tikkan bog‘larda
ag‘anab bir xayol sursak maylimu?

Necha ming alloma, jo‘mardlar o‘lgan,
tafakkur sasigan,
ruhlari so‘lgan,
urug‘lar aynigan tap-taqir cho‘lda
o‘z bekim davlatin qursak maylimu?

Yuz ellik yildirki mana shu holat,
hanuz davom etar makkor tijorat,
bilmadim, qayerdan ushbu jaholat,
nega siz bo‘lmaysiz sira xijolat?
Nega men so‘rayman sizdan ijozat?!

- Shavkat Rahmon

📚 @e_kutubxona

Firdavs jannatiga yoʻl

«Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam dedilar: «...agar Allohdan biror narsa soʻrasangiz, Firdavs jannatini so'rang, zero, bu jannatning eng oxirgi va eng yuksak qismidir. Uning choʻqqisida eng mehribon Zotning Arshi boʻlib, undan jannat anhorlari oqib turadi».

(«Sahihul Buxoriy», 7423.)

Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam bizlarni har narsaning eng yaxshisini so'rashga oʻrgatganlar. O'sha yerga yetib borish uchun eng yuqori choʻqqini moʻljalga olishimiz kerak. Ya'ni dinning cho'qqisi boʻlmish ehson bizning maqsadimiz boʻlmogʻi lozim. Aslida, eng yaxshi mukofot eng yaxshi urinish uchun beriladi.

Qiyomat kunida ushbu Xudo yorlaqagan odamlardan biri bo'lishni tasavvur qiling.

" Din va dunyo saodati sari 7 qadam " kitobidan

@jkamolovv

‼️Hozirgi davrda dunyoda kitoblar, ilm-fan va boshqa foydali ma'lumotlarni o'zida jamlagan ko'plab qidiruv tizimlari mavjud.
Siz ilm-fan bilan shug'ullanish jarayonida asqotadigan qidiruv tizimlarini o'zingizga saqlab qo'ying va ulardan unumli foydalaning.

👨‍🎓Do‘stlarga yuborishni unutmang

www.refseek.com -akademik resurslar bo'yicha qidiruv tizimi.Ushbu sayt bir milliarddan ortiq manbalar: ensiklopediyalar, monografiyalar, jurnallarni o'ziga jamlagan.

www.worldcat.org - jahon kutubxonalarida mavjud bo'lgan 20 ming kerakli kitobning elektron variantdagi jamlanmasi. Sizga kerak bo'lgan eng noyob kitoblar aynan shu yerda.

https://link.springer.com - 10 milliondan ortiq ilmiy adabiyotlar: kitoblar, maqolalar, tadqiqot natijalari joylashtirilgan sayt.

www.bioline.org.br - rivojlanayotgan mamlakatlarda chop etilgan biologiya faniga oid ilmiy jurnallar kutubxonasi.

http://repec.org -102 ta turli mamlakatdan kelgan ko'ngillilar tomonidan iqtisodiyot va tegishli fanlar bo'yicha to'plagan 4 million qimmatli kitoblar manbasi.

www.science.gov -2200+ ilmiy saytlar bo'yicha Amerika davlat qidiruv tizimi, unda 200 milliondan ortiq maqolalarni o'qishingiz mumkin.

www.pdfdrive.com -PDF formatidagi 225 milliondan ortiq kitoblarni bepul yuklab olish uchun eng yirik sayt.

www.base-search.net - ilmiy tadqiqotlar matnlari bo'yicha eng yaxshi qidiruv tizimlaridan biri. 100 milliondan ortiq ilmiy hujjatlar ushbu saytda mavjud bo'lib, ularning 70 foizini bepul yuklab olishingiz mumkin.

Kanalga ulanish 👇
@ILM_NUR_2020

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:
«Жаннатда бир хона бор, унинг устки томони ичидан, ички томони устидан кўринади. У хонани Аллоҳ таоло таом улашган, сўзини мулойим қилган, рўзани (Рамазондан кейин ҳам) давом эттирган ва одамлар ухлаганда намоз ўқиганлар учун тайёрлаб қўйган», дедилар».
Имом Аҳмад ва Байҳақий ривоят қилишган.

@mehrob_uz