Elektron kutubxona

#Dorian_Grey_portreti

   Oskar Uayld, «Dorian Grey portreti» kitobidan tagiga chizib o‘qilgan satrlar

Odamzot hamma narsani boshidan kechirmog‘i mumkin-u, faqat o‘limga chap berolmaydi. Bizning o‘n to‘qqizinchi yuz yilligimizda faqat ikkita narsagina hanuz izohlanmay qolib kelyapti. Bular – o‘lim bilan bachkanalikdir. Ularning mavjudligi hech narsa bilan oqlangan ham emas...

Qaysiki ehtiroslarimizning
tabiatini biz noto‘g‘ri tushunsak, ular bizning ustimizdan shunchalik kuchliroq hukmronlik qiladi

Ayollar bizni ulug‘ ishlarga ilhomlantirishadi, lekin hamisha ularni amalga oshirishimizga xalaqit berishadi.

Ayollar qaltis ishlar qilishni juda yoqtirishadi-da.

Biror ehtirosning bandasi bo‘lgan odamning fikri tor doirada aylana boshlaydi.

Erkak kishi istagan ayoli bilan baxtli bo‘lmog‘i mumkin.

Ayollar turmushdan baxt izlaydi, erkaklarning esa bu o‘yinda o‘z tikadiganlari bor.

Erkaklar horg‘inlikdan uylanadi, ayollar qiziqqanidan erga tegadi. Ular ham, bular ham nikohdan keyin hafsalalari pir bo‘ladi.

Buzuqlik hamisha odamning qiyofasida o‘zining muhrini qoldiradi.

Qishloqda har qanday odam ham avliyo bo‘lib qolishi mumkin. U yerda sizni yo‘ldan uradigan hech qanaqa vasvasalar yo‘q. Shu sababga ko‘ra shahardan tashqarida istiqomat qiladigan odamlarni sivilizatsiya chetlab o‘tgan. Ha-ha, sivilizatsiyaga daxldor bo‘lish ancha qiyin ish. Buning uchun ikkita yo‘l bor: ularning biri – madaniyat, ikkinchisi esa buzuqlik, fahsh deb atalgan narsa. Qishloq ahli esa unisidan ham, bunisidan ham uzoq turadi. Shuning uchun ham ular ezgulik qilishga mahkumdirlar.

📚 @e_kutubxona

#Nazm

XOTIROT

Uydan ketganimga o‘n yil bo‘libdi,
O‘n yil qishlog‘imdan yuribman uzoq.
Men yurgan yo‘llarda o‘tlar unibdi,
Ko‘milib bo‘libdi men kezgan so‘qmoq.

Yoshlik chog‘im edi, sho‘xligim tutib,
Ismim o‘ygan edim bitta terakka.
U ham jarohatday ketibdi bitib,
U ham yuksalibdi mensiz yuksakka.

Buzilib bo‘libdi allaqaysi dam
Hovli ortidagi omonat ko‘prik.
Bu yerda men bilgan odamlarning ham
Ba’zisi endi yo‘q, ba’zisi tirik.

Hayratga tushmasman bu holdan sira,
Dunyo bu quvg‘indi ohuday yelar.
Dunyo bu eng oddiy hukmiga ko‘ra
Kimdir tug‘iladi va kimdir o‘lar.

Lekin qalbni bosdi nogoh bir sukut,
Nogoh bir hayajon ezdi dilimni.
Umrim yo‘llarini bosmaganmi o‘t?
Xazon ko‘mmaganmi hayot yo‘limni?

Ko‘ksidan nomimni beshafqat, battar,
O‘chirgani kabi oqbadan terak -
Bag‘riga ismimni yozgan bo‘lsa gar,
O‘chirmadimikan birorta yurak?

Yoshligim behuda o‘tmadimikin?
Go‘zal tuyg‘ularim bormikin tirik?
Nogahon buzilib ketmadimikin
Birorta yurakka men solgan ko‘prik?

Yillar umrimizga qilarmi
shafqat?
Biror ish bormikan aylagali yod?
Qayta tiklash mumkin barchasin,
faqat
Qayta tiklanmagay o‘chsa xotirot!..

- Abdulla Oripov

📚 @e_kutubxona

Qo‘llariga tushgan har qanday kitobni o‘qiyveradigan, ko‘zlari tushgan har qanday kinofilmlar va dasturlarni tomosha qilib ketaveradigan va yo‘llarida uchragan har qanday fikrdan ta’sirlanaveradiganlar taomlarda topiladigan qurtlarga o‘xshaydilar.
Qurt degani mazali toam va lazzatli mevadan ham, axlatxonayu qo‘lansa tashlandiqlardan ham ozuqalanaveradi. U uchun ovqatning sifati, turi muhim emas, unga osh ham, somsa ham, axlatu undan badtari ham baribir - koloriyalar bo‘lsa bo‘ldi.
Inson farzandi esa tomog‘idan o‘tadigan ovqatni tanlagani kabi ko‘zi tushayotgan, quloqlari eshitadigan va qalbiga kirib borayotgan har qanday narsani filterdan o‘tkazmog‘i kerak. Qalb oppoq qog‘ozga o‘xshaydi, unga ko‘z va quloqdan nima kirsa, o‘sha yoziladi.
Qalblarni o‘zgartirib turuvchi Zot qalbimizni dinida sobit qilsin!

- Mahmud Usmon

📚 @e_kutubxona

Alloh O‘zining buyuk Adlini Islomi orqali tushuntirdimi, bandasini ham shu yo‘lda yashab vafot topishini va O‘zi bilan ham shu yo‘l vakili sifatida uchrashishini istaydi. Inson adolat tushunchasini mukammal ko‘rsatgan yo‘lga sadoqat ko‘rsatmasligining o‘zi haqiqiy adolatsizlik.

Odamlar qalblari izlagan haqiqatlarni, tuyg‘ularni, xulosalarni shu yo‘ldan topdilarmi, nega endi boshqa maslak qolipida yashashlari kerak, g‘alatiku.

Ha, dunyo sinov bo‘lgani uchungina bu masala banda ixtiyoriga qoldirilgan. Aql yurgizishiga xitob qilingan.

Erkimizdan, ixtiyorimizdan foydalanishda adolatli bo‘laylik, azizlar!

- Xayrulla Hamidov

📚 @e_kutubxona

ADOLAT

E’tiqodning eng muhim jihatlaridan biri adolatdir. Inson tabiatan adolat istaydi. Dunyo adolat asosiga qurilgan, deb hisoblaydi. Qanday ko‘rinishda bo‘lmasin, nomi qanday atalmasin, bir mezon borki, uning o‘lchovida har bir yaxshilik va har bir yomonlik o‘z vaznini topadi, degan ishonchda yashaladi. Ertaklar, hikoyalar, she’ru matallar dunyoni adolat ushlab turishini kuylaydi.

Biror bir dinga yurmaydiganlar ham adl o‘lchovi borligini tasdiqlaydilar.

Adolatsiz xotimani tasavvur qilish qo‘rqinchli. Bunga dunyo ittifoq qilib bo‘lgan.

Demak, haq yo‘lni izlayotgan odam shu mezon bo‘yicha yurmog‘i zarur. Haq yo‘l o‘z-o‘zidan to‘kis adolatli bo‘ladi. Bu mantiqan to‘g‘ri xulosa. Barcha yo‘llarning “adolatlari”ni bir-biriga solishtirib chiqish orqali qalb eng kuchlisini, soddasini, anig‘ini va aql ko‘taradiganini tasdiqlamog‘i darkor.

Keling, dinga yurmaydiganlar, aqlga tayanibgina tabiat qonuniga suyanadiganlar e’tiqodiga nazar tashlaylik. Ular shunday deydilar: “Do‘zax, jannat yo‘q, qiyomat bo‘lishi mumkin emas, lekin adolatni yuzaga chiqaruvchi qandaydir Buyuk Kuch bor, uning nomi na Alloh, na Xoliq... uning qonuni oxirida baribir adolatni yuzaga chiqaradi, har bir inson o‘z yomonligiga bu dunyoning o‘zida jazo oladi, yaxshiligiga mukofot topadi”. Ko‘ryapsizmi, qadim e’tiqodlarning barini inkor qilsa-da, adolat masalasida yakdil. Dindor u dunyoga ham ulushi qoladigan adolatni yashayotgan dunyomizda oladi, deb hisoblaydi. Baribir. Inkor qila olmaydi. Adolatni ham inkor qilib yuborsa, dunyo zo‘rniki, xohlagancha zo‘rlik ishlat, mazlumning haqi olinmaydi, degan dahshatli xotimaga yurishiga to‘g‘ri keladi. Ongli mavjudot bunga rozi bo‘lmaydi.

Real voqelikda shunaqami? Vafot topganlar jami yaxshiligiga shu dunyoning o‘zida to‘kis mukofot olib vafot etyaptilarmi yo zolim bor zulmiga yarasha azoblanib ketmoqdami? Unaqamasu, to‘kis adolat bu dunyoning o‘zida yuzaga chiqmayaptiku. Yo‘q, ular yechimi oxirigacha bormagan, hayotda doim ham tasdig‘ini topavermagan “ishonch”ga o‘zlarini majburan bo‘ysundirmoqchi bo‘lishadi. Aniqrog‘i, bu gapga o‘zlari ishonishmaydiyu dinni inkor etish yo‘lida qurol o‘laroq foydalanadilar. Aslida bu o‘ta yaroqsiz qurolligini o‘zlari-da bilishadi.

Dunyo dinlariga to‘xtalganimizda, insof tarozusida tortilgan xulosani aytish ila kifoyalanamiz: Faqat Islom olib kelgan yo‘l va u tushuntirgan adolat tantanasi cho‘pondan tortib akademikkacha tushunarli. Yaratuvchining borligi va birligi masalasi ham aynan shu yo‘lda o‘ta oddiy hamda sodda tilda tushuntirilganki, boshqa dinlar ta’limoti bilan solishtirilganda, ishonish va tushunish oson. Zamonaviy dunyo bu haqiqatni tan olib bo‘lgan.

Islomning adolati xususida gapirsak gap ko‘p. Ongli mavjudotni qo‘ya turing, hatto shoxsiz qo‘yning shoxdor qo‘ydan haqqi olib berilsa, bu adolat oldida sof fitrat bosh egadi, to‘g‘ri, o‘zi shunaqa bo‘lishi kerak, deydi. Alloh va banda o‘rtasidagi ishlar, bandalarning o‘zaro muomilalari, barcha-barcha yashalgan umr parchalari oyat va hadislarda yetarlicha tasvirlangan. Hisob-kitob borligining o‘zi buyuk Adolatga ehtiyoj sezuvchi insonga dalda. Ham  yomonlikdan qaytishiga buyuk turtki.

Islom tushuntirgan adolatni islomdan boshqa yo‘ldagilar ham qalban tasdiqlaydilar. Lekin tasdiqlar yonida bir e’tiroz mudom yangrab keladi: “Gap yo‘q, qiyomat bo‘lishi mantiqan kerak, yaxshilik va yomonlik o‘z bahosini topishi lozim, zarrasidan buyugiga qadari hisob-kitob qilinishiga ham ishondik. Biroq, to‘g‘ri yashaganu, musulmon bo‘lmagan odamlarni Alloh nega qattiq jazolaydi? Shu yerda adolat ko‘rmayapmiz...”

Javob oddiy: “Barcha yo‘llarni o‘rgangan odam, izlangan tolib, haqda qoim bo‘lishni ko‘zlagan banda oxirida barcha “adolatlar”ni solishtirsin. Jami haqiqatlarni, xususan ADOLAT mezonini Islomdan o‘rganib, bu mezonni aqli tasdiqlab, o‘zi bu yo‘lga kirmasa... shu adolatdanmi?  Zotan, mutlaq adolat tushunchasini olib kelgan yo‘l haq bo‘lgach, undan boshqa maslakda vafot topishidan ko‘ra insofsizlik va nodonlik bormi?”

Fikrlash nima?

Fikrlashga harakat qilganimizda fikrlash nima ekanligiga duch kelamiz. Bunga erishish uchun esa fikrlashni o‘rganishishga tayyor bo‘lish kerak. Fikrlashni o‘rganishga o‘tishimiz bilan fikrlashni bilmasligimiz ayon bo‘ladi.

Harqalay inson haqli ravishda fikrlash qobiliyatiga ega mavjudot hisoblanadi. Chunki inson - aqlli mavjudot. Lekin fikrlash ichidagina aql ochilib, harakatga keladi. Inson aqlli mavjudot o‘laroq fikrlashni bilishi lozim, modomiki buni istasa. Lekin inson fikrlashni istagani bilan fikrlay olmaydi. Ehtimolki, inson fikrlashni istaganda juda ko‘p narsaga da’vo qilib yuboradi, lekin ozini uddalaydi.

Inson o‘z qobiliyatiga yarasha fikrlash imkoniyatiga ega. Lekin shu imkoniyatning o‘zi fikrlay olishimizni kafolatlamaydi. Chunki biz nimaga moyil bo‘lsak shunga qodir bo‘lamiz.

Aslida ham, nimaga o‘zimiz moyil bo‘lsak, o‘sha narsa o‘zimizga moyil bo‘ladi, mohiyatimiz borlig‘iga moyil bo‘ladi. Va u narsa moyil bo‘lgan mohiyatimizni chiqarib, unda bizni saqlaydi. Saqlash qo‘riqlash ma’nosida. O‘sha narsa bizni mohiyatimizda saqlab turishi o‘zimiz uni qanchalik ushlab turishimizga bog‘liq.

U narsani o‘zimizda tutib turishimiz uni xotiramizda saqlash bilan bo‘ladi.
Xotira bu fikrlar to‘planmasidir...

Martin Haydegger "Fikrlash nima?" (1951-1952)

- Jamshid Muslimov tarjimasi

📚 @e_kutubxona

DIN GʻAMI

Yurtdan ketib qolgan payti Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari bilan chetda, muhojirotda ko‘rishib qoldim. O‘sha payt men ham yurtimda emasdim. Ul kishimga savol berdim:
– Hazrat, bir necha yildan buyon boshqa yerlarda yuribsiz. Nega hech yurtingiz haqida tanqidiy fikrlaringizni aytmaysiz?!
O‘zim ham o‘sha paytlari o‘z diyorim haqida qattiq gaplar aytib turardim. Shayxning javobi kuchli bo‘ldi:
– Bizga buyurilgan va biz qilishimiz lozim bo‘lgan ish - dinning g‘ami. Bunaqa mayda ishlarni esa o‘z egalari – mayda odamlar qilishadi!
Bu gap menga tarsaki edi. Shundan keyin asosiy yumushga bel bog‘ladim.

- Akbar TO‘RAJONZODA, tojikistonlik olim

📚 @e_kutubxona

Ey do‘stim, qancha umring behuda ketdi. Haq Taolo seni aql-zakovatdan, fahm-farosatdan qismagandi. Balki fikrlash qobiliyating, idroking aksariyat odamlarnikidan yaxshiroq edi. Ammo o‘sha aksariyat odamlardagi illatlardan xoli emasding. Yalqovlik va ortga surishdan qutulolmading.

Yana asosiy muammolaringdan biri hayotda aniq maqsadingni belgilab ololmading. Senda fokus ya’ni bir nuqtadan, aniq marradan chalg‘imay olg‘a siljish zaif edi. Garangsirab qolmagan, aniq risolati va manhaji bo‘lgan dinga sig‘insang-da buning ta’siri hayotingda ko‘rinmasdi. Millionlab dindoshlaring qatori avtopaylotda ertani kech qilib tirikchilik g‘amida yuraverding.
Eng qimmat bebaho umringni eng sharafli narsaga sarflashning ahamiyatini anglab yetmading. Ha, shug‘ullanishga arzirli mashg‘ulotlarning eng yaxshisi, eng ulug‘i ilm edi. Azizlik, ikki dunyoda muvaffaqiyat garovi ilmda edi. Ilmga manzil deb emas o‘la-o‘lguncha yuriladigan yo‘l deb qarashing kerak edi. Ilm bu tubsiz okean. Olim bo‘ldim boshqa o‘qishim kerakmas degan kuning johilga aylanasan.

Haliyam kechmas, nafasing bo‘g‘zingga tiqilmay turib tavba qilib qol. Hayotingdagi keraksiz narsalarni:  bordi-keldi, oshna-og‘ayni, o‘tirish-gap, narsa-buyum, mas’uliyat va majburiyatlarni kesib tashla. Shunda qalbingda va miyangda joy ochiladi.

Vaqtingni g‘animat bil, umring ko‘pi ketib ozi qoldi. Jononalardan ham ko‘nglingni uz. Agar xotinsiz faqat joriya bilan o‘tish imkoni bo‘lganda shuni tavsiya qilardim. Ehtiyoj uchun uylangansan, endi qolganini jannatda tatiysan. Bu dunyoning lazzati ham undan o‘n barobar ko‘p mashaqqatga o‘ralgan. Xomtama’ bo‘lma, keraksiz narsalarga chalg‘ima, ilm va ibodatga beril, solih amallar payida bo‘l. Shoyad shunda najot topsang.

- Fayziddin Mo‘min

📚 @e_kutubxona

#Nazm

SOGʻINCH

Tunlarimning har biri yaldo,
Saratondek otash har kunim.
O‘tgan kunim — boshimga balo,
Qizartirar yuzni bugunim.

Chidaymiz-da o‘rtansa ham jon,
Shunday qismat tushibdir chekka:  Musulmonlik emas-ku oson,
O‘xshamaymiz hech yo‘q o‘zbekka.

Mahshar qo‘pmas yo‘limdan qaytsam,
Garchi u jim, insofga kelmas.
Arsh zirillar bir so‘zni aytsam,
Yo‘qsa qalbda zilzila tinmas.

Tag‘in itday kelurman qaytib,
Jarlik — qayon yo‘limni bursam,
Yurmayman-ku bir umr daydib,
Yutaman, der uyimga kirsam.

Ko‘rgim kelar bir muslimani
(O‘t tushgan dil ketadi muzlab)
Duo qilib o‘ltirsa mani,
Oyday bo‘lib joynamoz uzra.

Janozaga borsam negadir
Ko‘zim quvnab bo‘lurman behol.
Faqat shunda o‘xshaydi axir
Er erkakka, ayolga ayol.

Bir dard o‘rtab yubordi dilni,
Yozarkanman titradi qo‘lim:
O‘z asliga qaytarsa elni,
O‘lim bo‘lsin har kuni, o‘lim.

Kechir, tangrim, qil umrin uzun,
Bejiz emas lek shikoyatim:
Shunday zo‘r xalq hattoki bugun
Anglamayur hijob oyatin.

Aytay qo‘lim ko‘ksimga qo‘yib —
Keksalar ne qilmish hikmatlik.
Qayga kirsa, chiqsa-da doim
“Po‘sht!” der edi bobom rahmatlik.

O‘v, qandayin zamon o‘zi bu,
Chirt yummasang bo‘lmagay ko‘zni.
Ko‘plar bundan chekmaydi qayg‘u,
Faqat hammol aytar bu so‘zni.

Hay, onalar, buncha  “botir”siz —
Tirik ota qolmaganmi yo?
Kizlar, qayon ketayotirsiz —
Axir ko‘cha uy emas aslo.

Yoshligimda eshitgan so‘zlar
Hanuz yodda sanchilib turar:
“Faqat erkin, mastura qizlar,
Pok ayollar hijobda yurar!”

Do‘stlar, mendan ranjimang hecham,
Bu so‘z avval o‘zimga o‘qdir —
Anglaganim shulki, chinakam
Er yo‘q joyda ayol ham yo‘qdir.

...Nizo chiqib mahr bobida,
Er asabiy, xotin norozi.
Adl qilmoq ishtiyoqida
Ikki guvoh so‘raydi qozi.

“Paranjida kim bor — bilmasak,
Yuzin ochsin”, deydi bir guvoh,
Er — erkak-da. Bir qalqdi yurak —
Hali bekor bo‘lmagan nikoh.

“Yo‘q, ochmaysan yuzingni. Ishon,
Kamlik bo‘lmas mahrdan”, dedi.
O‘z qadrini anglagan juvon:
“O‘tdim mahr bahridan”, dedi...

Balki naqlim kelgandir malol,
Tuyulgandir havoyi so‘zdek.
“U arab-da”, dersiz ehtimol,
Tinglang, qandoq bo‘lgandir o‘zbek:

Necha yillar o‘tsa-da hanuz
Haddim sig‘mas aytgali otin.
Polvon bo‘lib tanildi bir qiz,
Yiqar edi bor yigit zotin.

Tomoshabin ahli bo‘lgan jam,
Kurash hali boshlanmay turib —
Kirib keldi qurga bir odam
Va qizni dast oldi ko‘tarib.

So‘ng uyiga ketaverdi jim,
Qizig‘i — qilt etmadi qiz ham.
«Guvoh bo‘ling, nikoh o‘qidim!»
Dedi uydan chiqqan bir odam.

Kirib ketdi er yelkasida,
Kelin bo‘lib o‘n o‘g‘il tug‘di.
Yillar o‘tib, el yelkasida
Ya’ni o‘lib, tobutda chiqdi...

Itqitaman birdan qalamim,
Tugab bitar tamom bardoshim.
Kimdan olay endi alamim,
Qayga uray egilgan boshim?

Qalbda nedir borardi nurab,
Holim kabi parishon so‘zim.
Kirsam, uyda oq ro‘mol o‘rab,
Oyat yodlab o‘ltirar qizim.

Qaytarkanman oyoq uchida,
Yengil edim   uchayotgandek.
Ollohga hamd aytdim ichimda,
Uzoq turib qoldim shunday tek.

Bu his qalbdan g‘amni aritgay,
Yog‘ilgaydir nur hayotimga.
Uzoq yillar qalbim yoritgan
Bir hikoyat tushdi yodimga.

Tong yulduzi ketolmay hayron,
Subhi kozib qilsa-da firib.
Subhi sodiq kelar-da shu on
Umarxon shart ketadi turib.

Cho‘chib tushar — umrida ilk bor
Bosh ustida ko‘rib osmonni.
Otlar borar yo‘rtib. Hoy, kim bor,
Kim so‘raydi usiz Qo‘qonni?

Bu aroba kimniki? Gʻamgin
Turgan ayol malikami, kim?
O‘z juftidan yuzini nechun
Yopib olgan Nodirabegim?

—  Chiqib ketdik qachon shahardan,
Ayting, qayon ketmoqdadirmiz;
Ko‘rinmaydi bironta odam,
Nechun axir ikkimiz yolg‘iz?

Javob berar malika behol:
—  So‘zdan xanjar urdingiz jonga:
“Ne istasang xazinadan ol,
So‘ng taloqsan, ket Shahrixonga!”

Amringizni bildimu vojib,
To‘liq ado etayotirman.
Eng kerakli, qimmatbaho, deb
Sizni olib ketayotirman...

So‘z deyolmay qolgan Umarxon
Bir uradi peshonasiga.
Qayta nikoh o‘qitib, shodon
Kirib kelar koshonasiga.

...Men moziydan so‘z ochdimmi, bas,
Qilishim shart qissadan hissa.
Ammo netay, bularni emas,
O‘shalarni bir ko‘rgim kelsa.

- A’ZAM O‘KTAM

📚 @e_kutubxona