Bu avvalroq, bo‘shroq yozilgan matn.
Alisher Fayzullayevning "Vosita" nomli hikoyasida bir rassomning uyning egasi kelgunigacha kvartirani tozalash uchun qilgan harakatlariga guvoh boʻlish mumkin, shu paytgacha faqatgina bitta ishni yakunlagan, 12ta chala ishi bor rassomning. Choʻntagida hemiri yoʻq. Koʻchada uch kuncha uyga kelmay pulini ishlatib qoʻygan. Deyarli ovqatlanmayapti va endi anchadan beri koʻchaga chiqqani ham yoʻq. U muhlat yaqinlashayotganini sezarkan, uyni tozalash uchun nimadir olgani choʻntagida bir tiyini yoʻq holda bir doʻkonga kiradi. Va bari shundan boshlanib ketadi. Hikoya zoʻr yozilgan. Bunda siz "Suvarak"da, robot chumolilarda odamlarni koʻrgandek boʻlasiz. Ular kir yeyishadi, olimning umidlarini puchga chiqarishgan. Kvartira – zamin. Rassom – iloh. Soʻngida bu neohasharotlar hatto rassomni yeyishlariga bir bahya qoladi. Rassom 12 ta chala ishini saqlab qololadi. Chala. 12. Nima keldi xayolga? Mening xayolimga 12 oy keldi. Rassomning bit tushi haqida gapirsam u tushida bir choʻntagi yoʻq kastyumda qayoqqadir yoʻl oladi, ammo birorta avtobusga sigʻmaydi, bazo’r chiqib olganida, eshik yopilmay qoladi. Konduktor uni avtobusdan tushirmoqchi boʻladi. U esa: “Yoʻq, tushmayman, kech qolmasligim kerak, uyni tozalash darkor”, - deya ichkariroqqa kirmoqchi boʻladi. Yoʻlovchilar esa bezrayib turaveradi. Qiziq joyi, uyning egasi oʻsha kulayotgan konduktor boʻlib chiqadi. Va protagonist shu joyida uygʻonib ketadi. Yana koʻp narsa haqida yozish mumkin, ammo hikoyaning oʻzini oʻqigan ma’qul. Ha, aytgacha, uy - botin, suvarak - shubha ham boʻlishi mumkin. Endi, hikoyani turfa talqin qilsa boʻladi, asar, shunisi bilan asar.
Bu yozuvchining yana bir hikoyasida, "Koʻkda sor aylanar"da qahramonning tushidami, oʻngidami kimdir oʻladi va kimligini tushidami oʻngidami eslolmay yuradi, hikoya davomida eslashga urinadi, bolaligini eslaydi, ayniqsa bobosini, sor esa koʻkda aylanaveradi. Bir jumla yaxshigina ta’sir qildi: "Bobomning oʻzi mazoratning kiraverishidagi qabrdan qoʻnim topgan. Oʻtgan-ketgan u yotgan tuproqni tepkilab oʻtadi..." Qahramonimiz hikoyaning soʻngida telefon qoʻngʻirogʻi tufayli uygʻonib ketadi. Telefon qilgan - onasi. Momosining ahvoli yomonlashganini aytadi… Bu yozuvchining realizmda yozilgan hikoyalaridan.
"Kechirasiz, mumkinmi" nomli qisqa hikoyasida bir ayol oʻzini bahshida qilish uchun biror erkakni topolmaydi va hikoya shu tarzda, ayolning bir erkakning suhbatidan boshqasining suhbatiga oʻtishi bilan cheksiz davom etaveradi.
Alisher Fayzullayevning hikoyalarida intelektual odam bor. Birgina shuning oʻzi uchun yozganlari oʻqilishga arziydi aslida, axir oʻzbek adabiyotida bu kamyob hodisa. Menga uning yozganarida fantastika elementlarining mavjudligi yoqadi. Dunyoni qanday boʻlsa shunday koʻrish, kimga qiziq, unga boshqacha nigoh bilan qarash kerak. Biroz vahimaga tushmoqchi boʻlsangiz, "Azizlar haqida jumboq”ni oʻqing. Shu hikoyani oʻqiganimda, yozuvchining ismini Aziz bilan adashtirib yurganman. Derazadan uchib ketgan"Baxt"ni oʻqing. "Ajdar Sayyorasi" ham bor (shunisini qayta oʻqib qoʻyishim kerak). Menga Alisher Fayzullayevning ayniqsa "Yanchib tashlangan odam" hikoyasi yoqadi. Oʻzni soʻyib muzlatgichga joylash, va undan taom tayyorab yeyish… Albatta hikoyadagi bu oʻzlik uchinchi shaxsda yozilgan (adashmasam, shunaqa edi, bir yilcha oldin oʻqigandim).
Hozir yozuvchilar yo’q, deyavermay, bir qiziqib koʻringlar, ular yetarlicha. Ulardan biri - Alisher Fayzullayev yoxud Alfayz.
03.09.2024
