BOʻRI - TURKLAR TOTEMIDIRQadim zamonlardan buyon turkiy tilli xalqlar bayroqlarida boʻri totemi mavjud boʻlgan.
Vizantiyalik rohib va tadqiqotchi Iakinf Bichurin oʻzining "Maʼlumotlar toʻplami" .. asarida xitoyliklar turkutlarni boʻrilar deb atagan, deb taʼkidlaydi: Chin Oʻgʻuz-boʻri ogʻuz. Chin, Chinnos.
Nima uchun boʻri Turkiy xalqlarning totemik timsoliga aylandi?
Boʻri ozodlikning asosiy ramzidir, sababi boʻrilarni qoʻlga oʻrgatib boʻlmaydi. Xatto arslonlar sirkda dressirovka etiladi. Boʻri-birdamlik, birlik ramzi, Boʻri - yirtqich hayvon va poklik ramzidir, chunki oʻlaksa goʻshtini yemaydi. Jangda boʻri yoki gʻalaba qozonguncha yoki oʻlguncha olishadi bu botirlik jasurlik ramzi.
Boʻrilar itlardan farqli oʻlaroq xayoti davomida bir urgʻochiga sodiq boʻladi - bu esa fidoiylik va sadoqat ramzi. Bu boʻrilarning ijobiy felʼ-atvorining xammasi emas
Oq boʻri X-XII asrlarda ogʻuz-qipchoqlarning asosiy totemi boʻlgan.
Afsonalarda aytilishicha bir marta oʻrmonda yoʻqolgan koʻchmanchi qabila dushmanlar tarafidan oʻralib olingan va bu qabilaning homiysi oq boʻri ularni oʻrmondan olib chiqib, qutqaradi. Bu boʻri shu qadar katta ediki, uni turkiylarning qahramoni - Dev Alp (Alpomish) bilan solishtirishgan.
AQSH dagi "Yellou Stoun" qoʻriqxonasida bir yili boʻrilarni otib yoʻq qilishibdi.
Boʻrilar yoʻq boʻlgach, bu oʻrmonda hayvonlar populyatsiyasi yoʻkolib, oʻt-oʻlanlar qurib hatto noyob daraxtlar xam qovjirab qurib, 15 yil ichida bitib, xuvillagan choʻlga aylana boshlabdi. Olimlar, ekologlar, zoologlar sababini sira aniqlay olishmabdi.
Shunda bir qariya hindu, bu oʻrmonga boʻrilarni qaytaringlar debdi. Hinduning maslahatini bajo keltirib, olimlar 14 ta boʻrilar guruhini olib kelib oʻrmonga qoʻyib yuboribdilar. Albatta, har bir kunni olimlar nazoratga olib boshlabdilar va kuzatibdilar.
Ne koʻz bilan koʻrisinki, oʻrmon inson koʻz oʻngida oʻzgara boshlabdi. Boʻrilar, sirtlon, yovvoyi itlarning beboshligiga barham berishibdi, boʻrilar, daraxtlarni terisini shilib, yeb, daraxtlarni quritib bitirayotgan ochkoʻz bugʻi va kiyiklarni oʻng va soʻlga xaydab, oʻrmonning yashil daraxtlarni yeb bitkazishiga bir yerda turib, semirib qolishiga boʻrilar qoʻyishmas ekan.
Xullas besh yilga bormay daryolarga baliqlar qaytib kela boshlabdi, turli xayvonlar populyatsiyasi yana koʻpayib, oʻz maromiga qayta boshlabdi, boʻrilar soni esa 40 taga yetibdi. Shu tariqa oʻrmon gullab yashnabdi. Olimlar butun boshli oʻrmonda bittagina boʻrilarning roli ahamiyati shu qadar muhimligidan xayratda qolishibdi.
Boʻrilarning bu zamindagi missiyasi, xayotni tebratib, uni tartibga solib, ayrim nafsi balo xayvonlarni semirib oʻrmonni yeb yoʻqotishiga yoʻl qoʻymaslik, oʻrmon toshu tarozusini pallasini teng tutib turish ekan!
Shu kabi insonlarning orasida ham boʻrilari boʻladi, va ular boʻlmasa jamiyat qurib qaqshab qoladi!
Jadidlar oʻsha boʻrilar edi. Biz ham 100-yildan oshiq boʻrisiz kolgan oʻrmon singari edik. Zomin togʻlarida boʻrilar koʻpayibdi. Bu ajoyib hol. Boʻrilar kupayyaversinlar!
Latofat ABDRIMOVA
Криллда бу ерда👇👇👇👇
https://telegra.ph/B%D0%8ERI---TURKLAR-TOTEMIDIR-01-24