OʻZBEKLAR — TURKIY XALQLARINING ZODAGONLARI, SORTLAR ESA — MARKAZIY OSIYONING TADBIRKORLARIDIR
1-qismUshbu maqolada oʻzbeklarning kelib chiqishi bilan bogʻliq masalalar – jumladan, “Oʻzbeklar” degan nom va “oʻzbek” degan atama qayerdan kelib chiqqani hamda ularning turklar va moʻgʻillarga aloqasi, Chingizxonning katta oʻgʻli va Oltin Oʻrdaning asoschisi Joʻchixon qaysi millatga mansubligi haqida qimmatli ilmiy faktlar mavjud.
Shuningdek, tarixda zamonaviy Oʻzbekistondan tashqari ilgari ham oʻzbek davlatlari mavjud boʻlgani, “Tojik» degan nom va shu nom bilan ataluvchi xalq qayerdan kelib chiqqani, “Sort” degan atama qayerdan paydo boʻlgani hamda kimni, qachon va nima uchun sort deb ataganiga ham aniqlik kiritilgan.
1. Turk urugʻlari va qabilalarining kelib chiqishi hamda ularning yashagan hududlari toʻgʻrisida tarixchilar qanday fikrda?
Bu savolga javob izlab, agar yevropa olimlarining, shu jumladan sobiq Sovet Ittifoqi Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi (akademigi) A.P.Okladnikov asarlariga murojaat qiladigan boʻlsak, ular koʻplab Yevropa xalqlari va ular madaniyatlarining kelib chiqishini Osiyoning turk xalqlari bilan bogʻlashishlarini bilib olishimiz mumkin.
Yevropaning oʻz olimlari tomonidan yaratilgan ilmiy asarlar yevropaliklar Yevropaga Hindiston va Erondan emas, balki Osiyodagi turklarning yurtlaridan, shu jumladan Oltoydan, kelganliklarini tan olishga majbur etadi. Ularning oʻz fikirlariga koʻra yevropaliklarning asil vatani oʻsha yerlar ekan.
Bu ham kamdek hindlarning oʻzlari zamonaviy Hindiston hududiga shimoldan kelganliklarini tan olishadi, vaholanki ularning rivoyatchilari yoki bizning tilimizda aytganda ― doston aytuvchi baxshilari, oʻz qoʻshiqlarida ularning shimoldagi, quyosh bir yilda bir bor chiquvchi, olti oy kun va olti oy tun hukm suruvchi vatanlari toʻgʻrisida kuylashadilar.
Bu esa, ular Hindistonga qadim zamonlarda turklar Yevropa, Hindistonning oʻzi, Eron, Misr va boshqa yurtlarga Osiyodagi oʻz yerlaridan, shu jumladan xozir Rossiyaga qarashli Oltoy oʻlkasi va Togʻli Oltoydan ketganliklari toʻgʻrisidagi ilmiy taxminni olgʻa surishga asos boʻlib xizmat qiladi.
Xuddi shunday qadim zamonlardan Rashid ad-Din yashagan davrlarga qadar mavjud boʻlib ― turklar, deb ataluvchi xalqlar, Dashti-qipchoqning bepoyon kengliklari, togʻu-tosh va oʻrmonlarida, ruslar, cherkeslar va boshqa xalqlar istiqomat qilgan hududlarda; Talas, va Sayram, Ibir (Sibir), Bular va Angʻor (Angara) daryolari atrofida; Turkiston va Uygʻiriston, deb atalgan joylarda; jumladan, nayman xalqining hudulari boʻlmish: Koʻk-Irtish, Irtish, Qoraqorum, Oltoy togʻlari, Orgʻon daryosi; qirgʻizlar hamda kem-kemjutlar oʻlkalarida; oʻzlarining yaylovlariga va qishloqlariga ega boʻlgan holda Moʻgʻiliston nomi bilan maʼlum boʻlgan yerlarda va Xitoy devoriga tutash boʻlib, kerait xalqiga tegishli boʻlgan: Onon, Keluren, Talan-Baljius, Burkan-Kaldun, Koʻkana-naur, Buir-naur, Karqab, Quyin, Ergune-kun, Qalayr, Selenga, Burgujin-Toqum, Qalaapjin-Epet va Oʻtquxlarda yashgan.
Vaqt oʻtishi bilan turk xalqlari koʻplab urugʻlarga boʻlingan, voholanki har hil davrlarda bu urugʻlar shaxobchalaridan yangi urugʻ-aymoqlar shaxobchalari paydo boʻlgan.
Va har bir shunday urugʻ shaxobchalaridan har hil sabablarga koʻra, huddi oʻgʻuzlar: qipchoq, qonli, qarluq va boshqa qabilalarga. Yoki (Rashid-Ad-Din davrida) moʻgʻul nomi bilan tanilgan xalqlarga oʻxshab, oʻz atamalari va nomlariga ega boʻlgan.
“Ularga ilohiy yordam [ato etilganligi] tufayli, toʻrt yuz yilga yaqin muddat ichida ulardan koʻplab tarmoqlar [paydo boʻlib] va ular son jihatdan boshqalardan [xalqlardan] koʻpayib ketdilar; ular qudratli boʻlganliklari tufayli shu oʻlkalardaga boshqalarni [qabilalarni] ham ularning nomi bilan atay boshladilar, shuningu chun ham [endi] turklarning koʻp qismini moʻgʻillar deb atamoqdalar”.
Криллда бу ерда 👇👇👇👇
https://graph.org/%D0%8EZBEKLAR--TURKIJ-HAL%D2%9ALARINING-ZODAGONLARI-SORTLAR-EHSA--MARKAZIJ-OSIYONING-TADBIRKORLARIDIR-03-11
