Аллаяр Дарменов

ТАСБАҚАНЫҢ ТУЎЫЛҒАН КҮНИ
(тымсал)

Бүгин тасбақаның туўылған күни. Усы себеп пенен отырыспаға түрли ҳайўанлар, жәнликлер жыйналған. Отырыспаны гүбелек басқарып атыр. Дәслеп қутлықлаў ушын сөз қурбақаға берилди.
– Ўарқ-ўарқ, тасбақа достым, туўылған күниң қутлы болсын, ўарқ-ўарқ, бала-шағаңның алдында аман жүргейсең, ўарқ-ўарқ, суўда жүрсең сымбатлы, ўарқ-ўарқ, қырда жүрсең қымбатлы болып жүре бергейсең, ўарқ-ўарқ… Қурбақа усылайынша бираз ўарқылдады. Кейинги сөз ҳәрреге берилди.
– Ыззззз, достым, ызззз, туўылған күниң, ыззззз, менен қутлықлайман, ызззз. Узақ өмир, ыззз, беккем, ызззз, денсаўлық тилеймен, ыззззз. Ҳәрре де көп ўақыт ызылдап қутлықлады. Изинен сөзге шыққан шекшек те туўылған күн ийесин қутлықлаў ушын берилип шырылдады. Гүбелектиң шыр-пыры шықты. «Регламентти сақлайық, дослар, тасбақа шаршап тур, тоқсанға шығыў да аңсат емес, ақыры. Ендиги сөйлейтуғынларға еки минуттан ўақыт беремиз». Ийт ҳәз етип үрип атыр еди, гүбелек «ийт үрер, кәрўан көшер» деген, қысқартайық, тасбақа талығып қалды» деп сөзин кесип таслады. Ешки де еки минутлық регламенттен өтип баратыр еди, гүбелек «сақалым бар деп сөйлей бересең бе?» деп тағы тасбақаны аяп атырғанын көрсеткиси келди. Ҳәммени асықтырды. Ақырында сөзге шыққанлар бир минут, ярым минуттан-ақ сөйлеген шығар. Қутлықлаўлар таўсылыўдан, гүбелек асығып, апыр-тапыр өзи сөйлей кетти. «Рахмет ҳәммеге, тасбақа бүгинги туўылған күниң менен тағы бир мәрте қутлықлайман». Гүбелек усыны айтты да, отырған орнында жан берди. Ол бағанадан берли негизинде 200-300 жыл өмир сүретуғын тасбақаның талығып қалыўынан гөре, өзиниң бары-жоғы бир күнлик өмириниң таўсылып қалыўынан қорқып отыр екен, бийшара.

Аллаяр Дарменов,
20.10.2024.

@Allayar_Darmenov

#Өмирбек_жолына

Бу Дүньядан о Дүньяға

Нөкисте дүнья көп екен ғо. Нөкистиң адамлары дүньяқоңыздай неге дүнья жыйнай береди десем, кафе, ресторан ашыў ушын екен ғо. Кешегиде 26 – киши райондағы «Дүнья» тойханаға бараман деп Орақбалғадағы «Дүнья» ресторанға барыппан. Қайдан билейин, тазадан ашылған кафе деп еди, екеўи де жақында ашылған екен. Аўылда болып, Нөкиске бир-еки ай бармай қалсаң, адасып, аўмаң шығып қалатуғындай ғо. Сөйтип, бу Дүньядан о Дүньяға барыў ушын еки машынға миндим. Әй, усы кафе қурғыш қолы гүл, уста қарақалпағымның еки дүньясы да абат болғай.

А. Дарменов,
07.10.2024.

@Allayar_Darmenov

***
«Бүгинше уйқының кеўлин алайын,
Бир түс көрип илҳамланып қалайын",
– Деп жүргенде өткерип жибериппен,
Уйқысырап ертеңлердиң талайын.

А. Дарменов,
28.09.2024.

@Allayar_Darmenov

Сыйыр суўғарыўға барғанда

Жап бойында еки жас,
Қол усласып тур еди,
Бизиң сыйыр шошаңбас,
Муў деп мөңиреди,
Суў деп мөңиреди.

Үркип кетти кептердей,
Жаздырылды билеклер,
Ынтығып енди жеткенде,
Шәўкилдескен жүреклер.

Шөли қанды сыйырдың,
Ишти қарны искенше.
Қанбай қалған мийирдиң,
Қумары бар көрискенше.

Хошласалмай қысынып,
Айрылысты лал болып,
Ушқынланған ышқыны,
Бузагөрмең мал болып.

Малдың кеўлине келетуғын болды-аў)).

А. Дарменов,
26.09.2024.

@Allayar_Darmenov

ҲАЯЛҒА ҲҮРМЕТ

Қыз өссе елдиң көрки санағанбыз,
Олар ушын талай қосық қурағанбыз,
Бәримиз де Адам ата қостары –
Теберик Ҳаўа енеден тарағанбыз.

Қыз әўладын кызғыштай қорып өстик,
Қарындастың бурымын өрип өстик,
Есимде жоқ, ессизлерше қай заман,
Еркек боп ҳаялларды урып өстик?

Базда болғанды бираз урыс-қағыс,
Жарасық жақсы, не керек жақ жарыс,
Муштың зардабынан көгерген көзди,
Қуралай көз деп қалай айталамыз?!

Айдай жүз болар ма көз жасы жуўса,
Не керек бас байлық перзентлер туўса,
Мәзи еркек атын көтерип жүрсең,
Сен үйде жатып, қатының пул таўса.

Ҳаяллар өмирдиң мазмуны, сәни,
Ҳаял болған бабалардың ураны*
Автобуста жүкли ҳаял тик турса,
Онда бар еркектиң қурығаны.

Шашы узын, ақылы келте десип,
Еркеклер өсек айтар үймелесип,
Ҳаялға қол жумсар қорқақ илажсыз,
Билмеген соң еркек болып төбелесип.

Қыздың жолы қылдан нәзик, аңласақ,
Қандай азаматпыз қызды хорласақ,
Төртиншиде әкемизди қуўантып,
Үш шақырса анамызға бармасақ.

Билим алсын, контракт па, төлейик,
«Папа, көйлек» десе алып берейик,
Бийкешин жаманласа қоса сөгип,
«Қарындасшыл» аға болмай өлейик!

Шабазым деп күтер жумыстан келсең,
Нең кетти, концертке билет әперсең,
Аўылдан қартайған анаңды алып,
Бир шалқытып, кеўиллерин көтерсең.

Үйге қамай бермей сен жолдасыңды,
Қыдыртып тур хотлап базда машынды,
Буўылған гүл берсең, бере ғой бирақ,
Көрсетпе түйилген тастай мушыңды.


Түсиндирме:
* «Ҳаял уран болған екен». Бердақ. «Шежире».


А. Дарменов,
25.09.2024.

@Allayar_Darmenov

Уллы Қытай дийўалын «қорғаған» әскердиң сөзи

(Тарийхта ең узын қорған-дийўал ҳәм ең узын қойымшылық есапланған Уллы Қытай дийўалы қанша узын ҳәм беккем болмасын, бәрибир, иштеги сатқынлардың кесиринен бирнеше мәрте жаў қолына берилген екен)

Маған бир пул мына дийўал-пийўалың,
Кимлер өрип, кимлер гербиш қуйғаны,
Еңбеклесем ийт боламан нағыз мен,
Торқалы той қарынымның тойғаны.

Қыста қақаманда қақайып, тоңып,
Найзама сүйенип, сопайып, солып,
Еншимбеди дайым әкеп таслаған,
Журт жыламас буннан қулайық өлип.

Әўесек буларға узын уллылық,
Жумсай берсе әскерди де қул қылып,
Қойнымдағы дәрўазаның бул гилти,
Көзиме көринер гейде пул болып.

Жаў деген де келсе қурттай быжынап,
Көр дийўалдың ақ кағаздай күшин-ақ,
Мен жаўларға ақ басымды ийемен,
Бул қара басымның ғамы ушын-ақ. 

Мәртке сөзим жоқ, қалса қала берсин,
Ўатансүйгишлер журттың алар есин,
Дәрўазаның гилти мениң қолымда,
Узынлатып дийўалын сала берсин.

Бүркиттей бәлентлеп ушады қыял,
Бермеңлер маған мәртликтен саўал,
Мениң ушын әўдийген тек тас гербиш
Сен Ўатаным дейтуғын мына дийўал.


Аллаяр Дарменов,
28.07.2024.

@Allayar_Darmenov

ҚОСЫҚТАН ҚУРАЛҒАН МЫНА ЖЕР ШАРЫ

Қосық – сөздиң патшасы,
сөз сарасы.
Абай

Желдей уйытқыр поэзия тулпары,
Мен бараман жалын қармап жармасып.
Қосықтан қуралған мына Жер шары,
Ол силкинсе қалар мени жыр басып.

Жыр – океан, жығып кетти ырашын,
Сезим суўсынына қанар жүрегим.
Жағыс узақ, қайтыў жоқ, жоқ илажым.
Ақыр көптен сезимсиреп жүдедим.

Сөздиң бағын аралайман бағмандай,
Сайлап үзсем ең мазалы жемисти.
Бүгин сөз қәдирсизленип қалғандай,
Сөзистан болып кеткендей жер үсти.

Ҳасыл сөзге бар дүньямды бартерлеп,
Ҳасыл адамларға үлеским келер.
Базда бул сөз дегенди де номерлеп,
Қатар тәртип пенен сөйлеским келер.

Сөзмоншақ алып турса көздиң жаўын,
Тек ҳасыл сөз сүйсиндиргей халықты.
Ҳәзир шоу ҳәм подкастта сөздиң жаўы,
Ҳәр билгиш былғап жүр бир быламығын.

Азайды ма ҳасыл сөздиң жериги,
Ўарсақылық орнар жүрек төриңе.
Егер көмилгенде сөздиң өлиги,
Жерде орын жетпес сениң гөриңе.

Ҳасыл сөз, ҳадал адам – ол туўғаным,
Жасы үлкеннен сөзи үлкенди сыйлайман.
Сөз қуны да доллардай бир, әрманым,
Тез-тезден көтерилип турғай да.

Сөз ҳасылын тапсаң баладай жайнап,
Тыңлар қулақ таппай шығар ар-сарың.
Тек шайырлар ғана қайғырар ойлап,
Қосықтан қуралған мына Жер шарын…

Аллаяр Дарменов,
08.07.2024.

@Allayar_Darmenov