Перезагрузка

бунда бари Азизлар ҳақида

иннанкейин, ўзбек ёзувчисини тушуниш учун шунчаки ўзбек бўлиб Ўзбекистонда яшашнинг ўзи кифоя

Дўстлар, кимдир Аждарни ўқияптими?

Манам четдан биринчи фидбаклани қабул қиволяпман. Биринчидан, ёқимли – яхшими-ёмонми фикр эшитиш. фикр одамни ўстиради, ҳар тугул манга оғирлик қимаган ҳеч қачон. ман нимани ёзганимни биламан, отти калласидай эгойим мани эзилиб қолишдан асрашига ишонаман, яъни бу ёмон фикр учун эди.

иккинчидан, баъзида ўйланиб қоласан, тепада ман ёзган ҳамма нарсамни биламан, дедим – аммо бу ўша эгони гапи, аслида ман шунчаки кичкинагина одамчаман ва маниям билганим чегараланган. ман бундай фидбеклардан ўсаман, нималарнидир ажратиб оламан – табиийки, ўзимни интеллектим даражасида

масалан, аждар 2 ни ўқиган муҳарририм эврилишнинг охирини тушунтириб берди манга – илон, аждар, мастон ва ЮҲО! Юҳони ютиб бўлмайди деди у. Кейин у ўшандан идеяни суғириб олиб, биз ўзимизнинг катталаримизни юҳога айлантириб қўямиз деди. Бу фикр!

Азизларни ўқиган маркетингдаги қиз Мадина эса менга уни туғилиш билан боғлади – она қорни билан. Ахир улар қон бн озиқланади, кейин бошқа дунёга чиқади, у ердан қайтмайди ва ҳаммаси – Азиз! она учун қорнидаги ҳамма боласи азиз, деди у. Бу энди тасаввурнинг катталигидан – мани тасаввурим етмаган ерга уники етди.

шунақа, хуллас.

сизлар нима фикрдасизлар. аямасдан тепкилайверинглар, беҳижолат. кейин ҳафтани шанба куни бир суҳбат уюштириш ниятим бор. китоб ҳақида гаплашамиз

Алишер Файзуллаев ҳикояларига тушунмадим. "Аждар сайёраси" китобига киритилган 15 та ҳикоядан "Уроборос", "Восита", "Ёбондаги бола", "Балиқ йили"ни айтмаса, қолганларига тишим ўтмади.

Балки, тимсоллар орқали нимадир демоқчи бўлгандир. Аммо ўша тимсол ҳам оқибатда маъно ташиши керак-ку. Тўғри, "Аждар сайёраси-2", "Кечирасиз, мумкинми?!" каби ҳикоялардан астойдил бош қотирсангиз маъно чиқади. Шундаям, ғира-шира.

Муаллиф ҳикоя ёзиш техникасини яхши ўзлаштиргани кўриниб турибди. Лекин нимани ёзаётганини ўзидан бошқалар тушунармикан? Шакл ортидан қувиб, маъно-мантиқни унутиб қўймаганми?

Бизда ҳозир фалончининг ёзганини тушунмадим ёки мураккаб ёзар экан дейиш уятдай қабул қилинади. Худди сиз ҳеч балога тушунмайдиган, кечагина "Алифбе"ни тугатиб бугун бадиий китоб ўқишни бошлагандай... Жуда бўлмаса, жаҳон адабиётини ўқимаганликда, адабиёт назариясини ўрганмаганликда айблашади.

Нега ўзбек ижодкорини тушуниш учун жаҳон адабиётини ўқишим керак?

Агар бугунги ўқувчи бир бадиий асарни тушуниш учун бошқа илмий китобларни, луғатларни ўрганадиган ўқувчи бўлганида Алишер Навоий, Абу Райҳон Беруний, Абу Наср Форобий китоблари энг талабгир бўлар эди ва турли рейтингларда биринчиликни бермасди...

Тенгдошларимиздан аксари тушунмаган нарсасини тан олишдан қўрқади. Чунки бир тоифа шаклланганки, уларнинг фикри осмонни ушлаб тургандай. Ўшалардан ортда қолмаслик учун ҳам баъзи китобларни тушунгандай тутади ўзларини, суҳбатларда англамаган асари ҳақида мужмал фикрлар ҳам билдириб қўяди.

Агар тушунарсиз ёзиш адабиёт, санъат, буюклик ва олимликни билдирса, бундай адабиёт меъёрлари бўйича оми бўла қолай.

Отабек БАКИРОВ

NEGA SHOIR KO'P, NOSIR KAM?

Ehtimol, bu sanoqda adashayotgandirman. She'r yozish nisbatan oson, hikoya bitish esa mashaqqatliroq, degan jo'ngina javob ham tayyor. Ammo, bu masalaning haqiqati qayda, bilmadim. Ochig'i, o'zbek adabiyoti yosh shoir-yozuvchilar ijodini doim kuzatib borishga harakat qilaman. Rostanam, shoirlarimiz ancha oldinda. Yakkam-dukkam o'zim qatori nosirlarning ijodini, ayniqsa qiziqib o'qiyman.

Alisher Fayzullayevning "Ajdar sayyorasi" hikoyalar to'plamini katta qiziqish bilan o'qib chiqdim! Bugungi o'zbek adabiyoti hikoyanavisligining durdonalari shu asarda jamlangan, desam mubolag'a emas. Siz bu kitobni o'qirkansiz, turli maxluqotlarning tafakkurida - ba'zan keksaning, ba'zan yoshning, ayolning, qizning... ichki olamida yashaysiz. Mutolaani tugatib, bir qadam tashqariga yurganingizda esa qarshingizda faqat o'z qiyofangiz turgan bo'ladi, xolos! Ha, falsafiy mushohadaga boy, kutilmagan badiiy yechimlarga to'la hikoyalardagi siqiq ma'nolar o'qiganingiz sari ichingizda go'yo portlaydi...

Men muallifning yangi kitoblarini, ayni shu yo'nalishdagi romanlarini kutib qolaman...

O'sha mashhur "Adabiyot nadur?"
maqolasida aytilganidek, adiblar yetishtirmagan millat ruhsiz, hissizlikka duchrab, tanazzulga yuz tutadi.

Inson ruhi-ruhiyatini falsafiy mushohadaga chorlaydigan, bugungi reallik haqiqatlarini fosh etuvchi asarlar, mualliflar, shoirlar va nosirlarimiz ko'payaversin...

Озод МУСТАФО

Харуки МУРАКАМИ,
япон ёзувчиси
КОСТЮМЛАР
Эссе
Бир куни мен шкафда нарсаларимни саранжомлаётганимда камида бешта костюмнинг бахтли эгаси эканлигимни сезиб қолдим. Бунга қўшимча йигирматача галстук ҳам илова қилишим мумкин. Агар менинг хотирам панд бермаса, охирги уч йил ичида мен бир марта уларни кийиб кўриниш бергандирман. Хўш, шундай бўлса, мен бунча галстукларни неча марта тақиш учун имкон топаман? Яна менга бешта костюмни нима кераги бор?
Дарвоқе, савол кўринганидек оддий эмас.
Ҳа, мен умумий жамиятимизнинг соғлом фикр­ли ва онгли аъзоси сифатида йилда ҳеч бўлмаса битта захира костюмим бўлиши лозимлигини биламан. Қоловерса, костюм киймаслик ҳақида мен қанчалик шикоят қилмай, одамлар: "ҳаётда бундай бўлиши мумкин эмас", токи муайян қатламга мансуб бўлганда айниқса, деб ўйлайдилар.
Ёшим бир жойга етиб борган сари мен бу ҳақда ўйларканман (аслида бундай нарсаларни мутлақо унутиш жоиз), ўзимга-ўзим қатъий айтардим: "Сен энди бола эмассан, одамлар олдида собит ва вазмин кўринишинг керак, шу боис кийиниш масаласига ҳам яшаш каби жиддий қарашинг лозим." Мен янги қоидаларимга риоя қилиш учун бир неча жуфт чарм пойафзал буюртма қилиб, бир неча костюмлар тиктирдим. Ўша пайтда мен Римда яшардим, сўнги русумдаги кийим-кечакларни оқилона нархларда сотиб олиш учун етарли танловларга эга эдим. Италияда агар сиз башанг кийинмаган бўлсангизу, ресторанга кирсангиз, бу шайтон қаердан келганлигини дарҳол мулоҳаза қилишади. Эҳтимол бу кийинишга қараб инсон ҳақида ҳукм чиқарадиган мамлакатлардан бири бўлиб, у инсондаги феъл-атвор, касб-кор ва олийжаноблик каби хислатлари каби қоида тариқасида жуда муҳим аҳамиятга эга жиҳатларидан бири ҳисобланади. Дарҳақиқат, энг муҳими улар учун бу сизнинг умумий кўринишингиздир. Шунинг учун бу ерда ҳамма ўта эҳтиёткорлик билан етти ўлчаб бир кийинишга эътибор қилади. Албатта мен улар устидан танқидий ҳукм чиқаришдан ўзимни тияман – балки, уларда ҳам қандайдир ҳақиқат бордир...
Аммо мен Японияга қайтарканман, фақатгина жинси шим кийиш каби одми кийинишга ўтаман, костюмлар, галстуклар, чармдан тикилган пойафзалларни тез орада хаёлимдан чиқараман.
Мана энг асосий муаммо нимада кўринади.
Ўйлайманки одамзод моҳиятини ёш билан боғлиқ жиҳатлар ўзгартиролмайди, аксинча бизни ўзимиз яратиб олган қадриятлар ҳақидаги қарашларимиз ўзгартиради. Айтайлик биз тўсатдан атрофимиздаги бирон-бир янги нарсани сезиб қолдик, демак, биз шу кундан бошлаб ўзга инсонга айлана борамиз, ўзимизга ўзгартирамиз. Алоҳа бу "янги" барглар кўпчиликка таъсир эта бориш имконига эга экан, биз ҳам бу ўзгаришларга мувофиқ ўзгара боришни хоҳлаймиз, аммо улар муайян вақт шамолида совурилганда, биз ҳам ўша ўзгаришлар билан қолишни хоҳламай, асл ўзлигимизга қайтамиз. Шундай қилиб маълум бўлдики, бизнинг ўзгаришларга уринишларииз бу – охир-оқибат ҳаётий энергияни бўшатиб, уни бемақсад, беҳуда сарфлашдан бошқа нарса эмаслиги ойдинлашади...
Мен очиқ шкаф олдида турарканман, ҳеч қачон киймаган либосларимни, яп-янги галстукларни ички орзиқиш билан томоша қиламан ва бошимда ҳар хил фикрлар ғужғон айланади.
Мен баъзан шундай ўйлайман: "Нега ўзгариш керак?" Жавоб ўз-ўзидан келади: шу бизга яхши кўринади, кейин эса мода ўтади, вау!
Қизиғи образларнинг ўзгариши тушунарсиз, ақлга мувофиқ эмас.
Айтганча, мен йигирма йиллар олдин "Гундзо" мукофотини олганимда, эгнимда пахтали зафтун ранг оддий костюмим бўлганлигини эслайман. У пайтлар шкафимда бу каби костюмларим бўлмаган, мен Аояма кварталидаги савдо дўконидан мукофот маросими учун ўша костюмни сотиб олгандим. Мен уни бошқа оқиш кийимлар билан бирга кийиб ўзимни бошқача сездим. Шунда мен ўзим учун бутунлай янги ҳаёт бошланганлигини илғаганман.
“Хўш, бу қандай бошланди?” – деб сўрарсиз.
Хўш... Мен буни қандай бошланганлигини айта олмайман. Аммо бошланганлиги рост.
Сиз менга қараркансиз, у аввалгидек эмас, – дейсиз.
Шунда мен ҳам ўзимга қарайман ва ўйлайман: “Йўқ, ҳамма нарса аввалгидек бир хил”.
Ҳа, буларнинг барчасини сўз билан тушунтириш жуда қийин.

Инглиз тилидан Шерзод Комил ХАЛИЛ таржимаси

тонг хайрли, ўртолар. бугун шамби, ҳаво очиқ. -3 градус совуқ ва туман кўрсатишига қарамай, ҳаво телевизордака айтганда мусаффо. эртага якшамби, шу икки кун одам ўзини сичқонғилдирагини айлантираётган оқ каламушдекмас, одамдай ҳис қилади. аммо яхшиям иш бор. ва яхшиям дам олишлар.

хўш, дам олишда нималарни режа қиласиз? умуман, режа бн ишдайсизми? аждар бн фалсафа сўқишга нима дейсиз?

"Борингни йўқотгач эркка эришасан"

Культ фильм "Жанг клуби" даги шу гапни Дёрден кафтининг устига ишқор тўкишидан қўрқиб қалтираётганда дўстига айтади: ҳамма нарсангни йўқотсанггина эркин бўла оласан. Чак Паланик асарни шу ғоя асосига қурган: ўрта синфнинг оддийгина бир аъзоси имкони борича кўп нарсасини йўқотишга куч беради. Аввалига уйини йўқ қилади ва кўчада ўзининг алтер эгоси билан ёлғиз қолади.

Тайлер Дёрден онгнинг сўнгги қутқарув механизми. Ўзаро рақобат, тинимсиз босим, реклама ва харидлар, кредит – буларнинг бари ғилдирак ичидаги оқ каламушни олға интилишга мажбурловчи мотивациялар. Йўқ қилиш, йўқотиш, юкдан халос бўлиш эса Нитшенинг аъло одамига ҳавола. У қуйи одам ўз елкасига жуда кўп кераксиз юк ортиб олган дейди, аммо аъло одам эса ўз устига қуйи одамдан кўра кўпроқ юк ола билади. Фақат аввалига маиший юклар машаққатидан халос бўлиш керак. Эркин бўлиш учун.

Шунда эрк нима? Истаган пайтингда хаёлингга келган нарсани қилишми? Миянгнинг қайсидир қаватида гуриллаб ёнган истакни амалга оширишми? Биринчи нима хаёлга келади?

Ингмар Бергман ҳаётининг охирида берган интервюсида гап аёллар ва болалари ҳақда кетганда мен уларни яхши кўрганман дейди. Журналист болаларингизни қаровсиз қолдириб ўзингизни айбдор ҳис қиласизми дейди. Бергман эса йўқ, дунёда болани ташлаб кетишдан ҳам каттароқ гуноҳ бор дейди. Буковски эса потенциал ҳеч нарса эмас, потенциал ҳаммада бор. Муҳими қила олиш, кўрсата билиш. Бешикда ётган боланинг мендан кўра кўпроқ имкони борлиги мени даҳшатга солади дейди.

Қўрқувлар ичида энг катта қўрқув: потенциални чиқара олмаслик. Болаликдаги йўқ нарсадан юракнинг увишиши ва эшикка қараб ётгандаги даҳшат бунинг олдида ҳеч нима эмас. Бу чоҳ олдидаги қўрқувдир эҳтимол, нариги томонга ўтиш зарур, ва шу ерда қолиш ҳам.

Кафканинг кичик ривоятчаси бор эди. Дарвоза. Унинг олдида қўриқчи. Бир бечора дарвозадан ўтиш учун келади. Қўриқчи уни тўхтатади: мумкинмас. Ҳар сафар шу айтилади: мумкинмас, мумкинмас. Бояги бечора ўша дарвоза олдида қарийди, охири ўлар даражага келиб қолади. Охири сўрайди, бу дарвоза одам ўтиши учун, аммо нега қўриқчи уни шунча пайт тўхтатди. Қўриқчи дейдики, дарвоза аслида унинг учун яратилган, йўловчи ўларкан, қўриқчининг бунда қиладиган бошқа иши қолмади, мумкинмас дейиш эса унинг вазифаси.