Ustoz Kundaligi

Тескари мақтанишлар

Авваллари мақтанган гапларимни яхшилаб тафаккур қилиб чиқдим.

Ҳозир ўйлаб қарасам худди шуни тескариси билан мақтанаётган эканман:

Аввал мақтанардим: Уйимда катта телевизорим бор
Ҳозир мақтаняпман: Уйимда телевизорим йўқ

Аввал: Миллионни янгисини кўрдим
Ҳозир: Миллионни янгисини кўрмадим

Аввал: Ғирт кўчаман
Ҳозир: Ғирт ботаникман.

Аввал: Сўнгги русумли "iphone" олдим
Ҳозир: Iphone 16 чиққанди олмадим. Энди 15 оламан ;)

Аввал: Инстаграм очдим
Ҳозир: Инстаграмимни ёпдим

Аввал: Дўстларим кўп
Ҳозир: Дўстларим кам. Ёлғизман

Аввал: Янги мусиқани эшитдим
Ҳозир: Янги мусиқани эшитмадим. Эшитмайман ҳам

Аввал: Кечаси билан кўчада айландик
Ҳозир: Кечаси билан ухладим

Аввал: Фалончини уриб, бурнини синдирдим
Ҳозир: Фалончи билан уришмай, ўзимни тийдим

Аввал: Дўстлар билан паркка бордик
Ҳозир: Паркка бир ўзим бордим

Аввал: Машинамга фалон сўм харажат қилдим
Ҳозир: Машинамга эҳтиёжсиз бир тийн ҳам харажат қилмадим

Аввал: Осон ишда ишлаяпман. Масъулият йўқ.
Ҳозир: Қийин ишда ишлаяпман. Масъулият кўп.

Аввал: Ишим зўр. Нафақага эрта чиқаман.
Ҳозир: Нафақага ҳеч қачон чиқмайман.

Аввал: Катта «окахон»лар билан вақт ўтказяпман
Ҳозир: Болалар билан вақт ўтказяпман

Аввал: Аёлим билан уришсам жойига ўтказиб қўяман
Ҳозир: Аёлим билан уришсам, капишонни кийиб, кўчага чиқиб кетаман

Аввал: Битта ҳам тўйдан қолмайман
Ҳозир: Битта ҳам тўйга бормайман

Аввал: Кечаси футбол кўрдим
Ҳозир: Кечаси футбол кўрмадим. Тўйиб ухладим


Сиз-чи?

@Ustoz_kundaligi

Муаммолар учбурчаги

Иқтисодда — имконсизлик учбурчаги деган атама бор.

Бунга кўра: тезлик, арзон нарх, юқори сифат — бир жойда жамланмайди. Масалан: 

Тезлик + қулай нарх = сифати паст;

Арзон нарх + юқори сифат = тезда топиш иложсиз;

Юқори сифат + тезда топиш мумкин = нархи қиммат бўлади. 

Афсуски, шахсий ҳаётимизда ҳам учбурчак формулалар мавжуд:

Бойлик, бўш вақт ва соғлиқ.

Бойлик + соғлиқ = вақтингиз йўқ.

Бўш вақт + бойлик = соғлиқ йўқ.

Соғлиқ + бўш вақт = пулингиз йўқ.

Бир кам дунё ҳаётимизда — ҳеч қачон мукаммал бахт тополмайсиз.

Иқтисодий эркинликка эришдингизми? — соғлиқдаги муаммолар;

Соғломмисиз? — оилавий муаммолар;

Ҳаммасидан қутулдим деганингизда — ишхонадаги муаммолар сизни кутиб туради.

Жисмимиз шунга мосланган — миямиз муаммосиз юролмайди. Биридан қутулиб — иккинчисига тутилади.

Нега шундай?

Муаммога ечим топар эканмиз — шахс сифатида ривожланамиз. 

Ривожланиш — мукаммалликка. 

Мукаммаллик — Аллоҳга яқинлашишга олиб боради. 

Ўзи яралишдан мақсад ҳам шу..

Қиссадан ҳисса 

Муаммолар — нормал.

P.s: Ҳар доим муаммога тушганимда эслайдиган постим шу.

@Ustoz_kundaligi

“Яхши ўқитувчи бўлишим керак, деб ташвиш қилаяпсизми, демак, сиз аслида ҳам яхши ўқитувчисиз”.

Джоди Пиколт

@Ustoz_kundaligi

Эгоист болалар

Фарзанди ёки ўқувчиси фақат ўзини ўйлайдиган, худбин бўлиб улғайган устоз ёки ота-онага ҳавас қилиб бўлмайди.

Чунки жамият учун масъулиятли, ғамхўр ва ҳамдард инсонни тарбиялаш — катталарнинг энг асосий вазифаларидан бири.

Эгоизмнинг олдини олиш учун нима қилиш керак?

1. Боланинг мақсадига инжиқлик ёки кўз ёш орқали эришишига йўл қўймаслик.

2. Унинг эътиборини бирон нарса фақат унда борлигига эмас, балки уни бошқалар билан бўлишиш аҳамиятига қаратиш.

3. Бирор нарсанинг охиргисини бераётганда, уни бошқалар билан бўлишишга ўргатиш.

4. Болани атрофидагиларнинг ижобий жиҳатларини кузатиш ва улар ҳақида фикр билдиришга рағбатлантириш.

5. Унинг тенгдошлари билан қиёслашдан эҳтиёт бўлиш, айниқса, «сен улардан яхши», «улар сенга ета олмайди» каби фикрларни сингдирмаслик.

6. Уй ишларида иштирок этишни одатга айлантириш.

7. «Сен учун мана буни қилдик» каби ёндашувдан қочиш, яъни унга атрофидагилар нимадир қурбон бераётганини тажовузкорлик билан кўрсатмаслик.

Энг муҳими, эгоизм кўп ҳолларда инсоннинг ўзини гўёки танланган ва бошқалардан устун деб ҳис қилишидан пайдо бўлади.

Шу боис болага муҳаббат ва ишончни уйғотишда, унинг шахсий қадриятларини шакллантиришда ҳушёр бўлиш керак.

Зеро, устоз ва ота-она меҳри охир-оқибат ғамхўр ва ҳамдард инсонни тарбиялаши лозим.

@Ustoz_kundaligi

Насибани қандай эпладим?

Насиба исмли ўқувчимдан ҳамма устозлар нолиган.

Уйга вазифа йўқ. Ҳечам дарсга тайёр эмас. Дарсда шовқин қилади. Қулоқсиз.

Қиз болалалиги учун қаттиқ туролмасдим. Салгина овозимни баландлатсам онаси қўнғироқ қиларди.

Шу қадар чарчадимки — охири енгилдим.

"Ўлиб кетмайсанми ўқимай!" — деб қўл силтадим.

Шундай дедим-у ичимдан овоз келди: "битта қизни эплолмасанг, нима қилиб ақллилик қилиб юрибсан, Моҳир?".

Йўқ, бу кетиш бўлмайди..

Ўзгараман! Ўзгартираман уни! — дедим ўзимга ишонч билан.

Энди мен бошқача руҳда ўз устимда ишлашни бошладим:

Китоб ўқидим, видеолар кўрдим, методикалар ўргандим, маслаҳатлар олдим.

Хуллас, тамоман бошқа инсонга айландим.

Дарсга яхшилаб тайёрландим.

Мактабга «бисмиллаҳ» ни айтиб, йўлга чиқар эканман ўзимда ички ишонч сездим.

Шундай мактабга келиб, Насибани синфига виқор билан кирсам — Насиба йўқ.

Бошқа мактабга ўтиб кетибди..🤦‍♂️😅

Тугади..

Қиссадан ҳисса:

Инсонлар бизни янада кучли қилиш учун юборилади.

Сабоқ беради. Ўзгартиради. Чиқиб кетади..

2023

@Ustoz_kundaligi

Сўконғич ўқувчи ва устоз реакцияси
 
“Тилингни суғуриб олайми?”,
“Чакагинг ўчсин!”...

Эҳтимол, баъзи ўқувчилар оғзидан чиқаётган “боди-шоди” ларга нисбатан ўстозлар кўнглидан ўтадиган биринчи реакция шундай бўлар.

Бироқ бунинг учун олийгоҳ тугатиш, педагог дипломини олиш шарт эмас.

Устоз ёндашуви педагогика ва психологиядан мутлақо бехабар одамлардан фарқли бўлиши керакмасми?

Баъзи тажрибали устозларнинг ёндашувлари:

1. “Донг қотиш ёки хафахонлик услубидаги ёндашув”.

Ҳақоратли сўзларни эшитиб қолгач, кўзларни чақчайтириб, юзни буриштириб, бор шакл-шамойил билан ҳайратни, нафас қисилиб қолгандек оғриқли қиёфани намоён этиш (“Наҳотки, яна”, “Қулоқларимга ишонмаяпман”, “Ўзим кўрмасам, ўлай агар, ишонмасдим” ва ҳ.).

Баъзи устозлар ҳайратга қўшиб, хафаликни намоён этишни маъқул кўради:

- “Ие, бу ёғи чакки бўлди-ю”;
- “Ҳурмат қилишимга арзийсан, деб ўйлардим, вазият бундай экан-ку”;
- “Майли, сен аслида бунақа эканингни эслаб қоламан”;
- “Сен ҳақингда ёқимли нарсаларни эслашни хоҳлардим, начора бунақа томонларни ҳам эслаб қоларканмиз-да”.

2. “Киноя ва қочиримга асосланган ёндашув”.

Нафақат сўз, балки фаол ишора билан бола ҳаддидан ошганини билдириш зарур.

Баъзи устозлардан “лайфхак”:

- “Мактабга уйдан ёстиғинг ёки эски ковушингни олиб келмайсан-ку, бу сўзларни ҳам ташлаб кел”,
- “Бундай ифлос сўзлар билан ўзингни кир қиласан, деб ўйламагандим, назаримда сен тоза инсон эдинг”,
- “Эътибор берсанг, “сўкиш” ҳам ҳақорат, ҳам қандайдир бус-бутун нарсанинг чокидан йиртилишини англатади. Балки шунинг ўзи ҳам оғиздан чиқаётган сўкиниш сени бошқалар билан боғлаб турган ришталарни кесишини англатар”;
- “Қандай чиройли ва ақлли сўзлар, бакли ота-оналар мажлисига  сени таклиф этармиз, шу ерда ушбу сўзларни кўпчилик билан баҳам кўрарсан”.

3. “Рухсат берилган нарса унчалик қизиқмас деган принципга асосланган ёндашув”.

Бунда устоз ўқувчига айтиб юрган ҳақоратли сўзларини тадқиқ қилиб, кўришни таклиф этади.

Сўзнинг келиб чиқиши, маъно-мазмуни, таркибий тузилиши таҳлил қилиб кўрилгач, унинг асл маъноси, жамиятда унга бериладиган баҳонинг сабаби бола учун анча ойдинлашиб қолади.

Тушунарли нарса ўз навбатида ҳамманинг эътиборини тортадиган, айтиб мақтанадиган антиқа воқелик бўлмай қолади. Психика фаолияти қонуниятларига кўра эса бундай масалалар қизиқиш уйғотмай қўяди.

4. “Синонимлар луғатидан фойдаланишга асосланган ёндашув”.

Аввалдан одатда болалар даврасида учрайдиган ҳақоратли сўзларнинг маданиятли вариантларидан иборат шпаргалка-луғат тайёрлаб қўйилади.

Ёмон сўзни ишлатганда ўқувчига ушбу маданиятли сўзлар луғатидан мос синонимни топиш буюрилиб, уни эслаб қолиш ва кейинги сафар ўхшаш вазиятларда рўйхатдаги сўзлардан фойдаланиш тавсия этилади.

Тажрибали устозлар фаолиятини таҳлил қиларканмиз:

- улар орасида биров ҳақорали сўзлар учун жарималар жорий этади (йиғилган пулни синф ҳаражатларига ишлатиш шарти билан, албатта);
- кимдир дарсдан кейин олиб қолиб, ўша ҳақоратли сўзларни кўп марта ёздириб чиқиш билан жазолайди (шу тариқа тўйдириб юборишни кўзласа керак);
- яна баъзилар “Бу гапни хожатхонада айтасан, бу ерда эмас” кабилида кескинликка боради.

Очиғи қайси усул самарали эканини олдиндан айтиш қийин.

Кўп нарса вазиятга, ўқитувчи индивидуаллигига, болалар билан шаклланган муносабатига боғлиқ бўлади.

Ҳар қалай бир нарса аниқ — сўконғичга педагог эътиборсиз қолмаслиги керак, донг қотадими, юзини буриштирадими, киноя қиладими, муҳими, реакция кўрсатсин, бефарқ бўлмасин.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Иқтидорли “иккичилар” психологияси

Одатда, боланинг иқтидори эрта намоён бўлса, уни дарҳол пайқаш мумкин.

Лекин баъзи иқтидорли болалар кечроқ ўз имкониятларини кўрсатади, шунинг учун уларга эътибор бериш муҳим.

Кўпчилик “иккичи” ўқувчиларни шунчаки суст ўзлаштирувчи деб ҳисоблайди.

Аслида эса уларнинг орасида иқтидорли болалар ҳам бўлиши мумкин.

Шунинг учун ўқитувчи уларни тушунишга ва рағбатлантиришга ҳаракат қилиши керак.

Суст ўзлаштирувчи ўқувчиларда иқтидорни пайқаш қийин, чунки:

1. Ўқитувчи иқтидор белгилари ҳақида етарлича маълумотга эга бўлмаслиги мумкин.
2. Ўқувчи, ўқитувчи ва ота-она ўртасида тушунмовчиликлар бўлиши мумкин.

Иқтидор икки турга бўлинади:

1. Ўрганишга иқтидорли болалар – улар тез ўрганади, аммо ўз нуқтаи назарини билдиришга шошилмайди;

2. Ижодий иқтидорли болалар – улар кўпинча “иккичи” бўлиб кўринади, чунки уларнинг хаёли бой, ўй-фикрлари тартибсиз бўлиши мумкин ва стандарт ёндашув уларга тўғри келмайди.

Ижодий иқтидорли ўқувчиларни ажратиш учун қуйидаги белгиларга эътибор бериш керак:

1. Осон масалаларни ҳам тушунишда қийналиши мумкин;
2. Янги ғоялар уларнинг диққатини чалғитади;
3. Жавоблари одатдагидан фарқли бўлиши мумкин;
4. Улар тайёр фикрларни қабул қилишдан кўра, ўз қарашларини ишлаб чиқишга ҳаракат қилади.

Шунинг учун ўқитувчи ҳар қандай “иккичи” ўқувчини баҳолашда, унинг ижодий иқтидорли бўлиши мумкинлигини ҳам ҳисобга олиши керак.

Бу таклиф эмас, балки яхши педагог бўлишнинг зарурий шартларидан бири.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Давомий китоб ўқиш сири

Каналимда турли лойиҳалар қилганман. Уларнинг ичида ўзимга энг ёқадигани:

“10 саҳифа китоб ўқиш” марафони.

Биринчидан, ўзим давомий китоб ўқиб манфаат оламан.

Қолаверса, иштирокчиларнинг ҳам китоб ўқишига сабабчи бўлганимдан қувонаман.

Марафонда ҳар куни китоб ўқиймиз. Ўқиган маълумотларимизни аудио шаклда улашамиз.

Ким вазифа бажармаса жарима йиғиб, эҳсон қиламиз.

Ким бир ой давомида тўхтовсиз ўқиса – китоб совға қиламан.

Ўртача 2-4 та китоб тугатгандик. Кўпчилик уялмаслик учун ҳам китоб ўқишди, вақт ўтиб одат шаклланди.

Хуллас, марафонни янги гуруҳини очяпман. Бизга қўшилинг:

Марафон ёпиқ каналда бўлади. Қўшилиш пуллик.

Нега пуллик?

1. Саралаш;
2. Масъулиятни ошириш;
3. Иштирокчилар марафонга жиддий қарашларини таъминлаш;
4. Назоратчилар ҳаққи;
5. Марафон охиридаги китоб совғалари учун.

Марафон шартлари ва нархи ҳақида батафсил қуйидаги гуруҳдан маълумот олинг.

👉https://t.me/+hOI3v5P7LCM3OWNi

Китобхонликка биринчи қадамни ҳозироқ ташланг!

@Ustoz_kundaligi

Сабабини бил!

Икки йил аввал ҳамкасблар билан футбол ўйнардик.

Ёши катта бўлганим учун жамоа сардори эдим.

Анвар исмли ҳамкасбимиз бизнинг дарвозабон эди.

Унинг ўйинидан роса асабим бузиларди:

Оддий тўпларни ушлолмай, гол ўтказарди.

Одатда унинг хатолари туфайли ютқазардик.

Жамоадан чиқарай десам, бошқа одам йўқ. Жудаям сабрим синовдан ўтганди ўшанда..

Бир куни бир ҳамкасбимиз айтиб қолди:

— Моҳир ака, тушунаман, Анвар оддий тўпларни ҳам ўтказиб юборади. Лекин сизнинг жаҳл қилишингиз адолатсизлик!

— Нега? — деб сўрадим ҳайрат билан.

— Сабаби, у -3 кўзойнак тақади-ку ахир! Тўпни яхши кўрмайди. Шу сабабли оддий вазиятларда ҳам хатолар қилади.

Миям портлаб кетди. Ҳақиқатан, мен бу ҳақида ўйлаб ҳам кўрмаган эканман..

Эътибор ҳам бермабман)

Гап бу ёқда экан-да!

Шу вақтдан бошлаб Анварнинг хатоларини нормал қабул қилишни бошладим.

Бир ҳақиқатни тушуниб етдим:

Агар салбий ҳаракатнинг сабабини тушунсангиз, уни қабул қилиш осон бўларкан!

Айниқса, бу мактабда жуда асқатади. Мисол:

Бола уйқучими? Унинг сабабини излайман.

Жавоб чиқади:
— Кечаси ухламаган.
— Нега ухламаган?
— Телефон ўйнаган.
— Нега телефон ўйнаган?
— Чунки дўстлари ўша ерда.
— Нега дўстларисиз яшай олмайди?
— Чунки у билан суҳбатлашадиган бошқа одам йўқ!

Занжир давом этади, хулоса эса аниқ:

Одатда муаммо боланинг ўзида эмас, ташқи факторларга боғлиқ бўлади.

Буни билиш эса ўқувчини тушунишни осонлаштиради.

Хулоса?

Сабабини ўрганинг, қабул қилиш осонлашади!

Ҳалқада ҳам айтилганидек:

“Яқиндан танишсанг, аждарни ҳам ваҳший эмаслигини тушунасан.”

@Ustoz_kundaligi

Блог юритишнинг яхши ва ёмон томонлари

Куни кеча обуначиларим сони 10 000 дан ошди:

Бу 200 та автобус тўла одам дегани. Худонинг фазли.

Ўйланиб қолдим: блогим орқали нималарни ютдиму, нималардан воз кечдим?

Блог юритиш бўйича озгина тажрибаси бор инсон сифатида ўзимнинг баъзи фикрларимни ёзиб қолдираман.

Блог юритишнинг шахсан мен учун фойдали жиҳатлари:

1. Таниш-билиш кўпайиши. Блог юритиш давомида танишиш қийин бўлган 100лаб инсонлар билан танишдим. Кўплаб дўстлар орттирдим.

2. Ўзимга ишонч ошиши. Фикрларимни улашар эканман, кўплаб инсонлар фойда олаётганини кўриб, керакли бўлиш ҳиссини ҳис қилдим.

3. Фикрларимни етказиш. Ўзим тўғри деб билган фикрларимни минглаб инсонларга етказиш имкониятига эга бўлдим.

4. Курс ташкил қилиш. Дўстим Муҳаммад билан "Замонавий Педагог" курсига асос солиб, 400 га яқин устозларга билим улашишга эришдик.

5. Ўз устимда ишлаш. Ҳар бир постни ёзар эканман, соатлаб китоб ўқиш, манба излаш, интернетда маълумот топишга мажбур бўламан. Бу шахсий ривожланишимга ёрдам бермоқда.

6. Кам энергия сарфлаб билим бериш. Мактабда дарс берар эканмиз, турли қийинчиликларга дуч келамиз. Аммо блог орқали кам энергия сарфлаб кўплаб инсонларга билим беришга муваффақ бўлдим.

Блог юритишнинг мен учун салбий томонлари:

1. Интернетга қарамлик. Авваллари телефонимни ўчириб, кунлаб юра олардим. Канал юритиш натижасида телефонга қарамлигим ошди.

2. Изчил китоб ўқиш одатининг камайиши. Блог орқали кўп нарса ўргандим, аммо баъзи пайтлар изчил, тартибли китоб ўқиш одатидан чиқиб қолдим.

3. Аслингдан яхшироқ кўриниш. Одатда ютуқларимни улашаман: саёҳатларим, муваффақиятли дарсларим, бахтли онларим... Бу эса инсонларга мени аслимдан яхшироқ, ақллироқ ва бахтлироқ қилиб кўрсатади..

4. Яқинларга вақт ажратмаслик. Баъзи пайтлар блогга шунчалик берилиб кетаманки, яқинларимни унутаман. Иш-ҳаёт баланси издан чиққан вақтлар ҳам бўлади.

5. Масъулиятнинг ортиши. Аввал хатоларим фақат ўзимга таъсир қилса, ҳозир эса обуначиларимга ҳам таъсир қилиши мумкинлиги мени хавотирга солади.

6. Ўз-ўзини чеклаш (самосензура). Сизни кузатадиганлар кўпайгани сайин табиийликни йўқотиш эҳтимоли ортади:

"Фикрим устидан кулмасмиканлар?", "Нотўғри тушуниб қолмасмиканлар?" деган саволлар ижодкорликка таъсир қилиши мумкин.

Хуллас

Барибир, блог юритиш мен учун кўпроқ фойдали бўлди, деб ўйлайман:

Kўплаб янги имкониятларга эга бўлдим.

Сиз каби обуначилар билан фикр алмашишга муваффақ бўлдим!

Сиз каналимнинг қандай ижобий ва салбий жиҳатларини кўрдингиз?

Бу ерга ёзиб қолдиринг.
👉 t.me/LetsAskBot?start=axDQ1u

@Ustoz_kundaligi

Менга хотиржамлик келтирувчи ҳикматлар

1. Қуёшга ўхшаб порлашинг — учун аввал ботишинг керак.

2. Аллоҳ сендан нимани олган бўлса, албатта, ундан яхшисини қайтиб беради. Фақат сен бунга ишон!

3. Сени ўлдирмаган барча нарса сени — кучли қилади.

4. Хато қилишинг сени қисматингга ёзилган эди. Хоҳласанг ҳам қочиб қутулолмасдинг.

5. Қийинчиликлар сени Аллоҳни эслашингга, Унга яқин бўлишингга сабабчи бўлаётган бўлса, қийинчилик эмас — Аллоҳнинг туҳфаси экан!

6. Аллоҳнинг ҳикмати ила ёпилган ҳар бир эшик ортида — Унинг раҳмати ила очиладиган икки эшик бор.

7. Охири абадий жаннат бўлган машаққатнинг нимаси машаққат?

8. Сени тақдиринг ер яралишидан 50 минг йил аввал китобда битиб қўйилган. Келажакни ўйлаб хавотир олма!

9. Аллоҳ ижобат қилишни истамаганида — сени дуо қилишга илҳомлантирмаган бўларди.

10. Қачонки дуо қилсанг, Аллоҳ — ё сўраганингни беради, — ё ундан ортиғини беради, — ёки уни ортидан келаётган балони олдини олади.

Шунда ҳам бермаса охиратда сенга янада кўпайтириб беради.

12. Сенга етган мусибатга ҳар доим ҳам — сен айбдор эмассан.

Баъзи пайтлар Аллоҳ даражангни кўтариш учун ҳам мусибатга йўлиқтиради.

Сенга фойдали бўлган бўлса, улашиб қўйишни унутма!

Моҳир Мирзахмедов

@Ustoz_kundaligi

Ўқувчилар ўртасидаги низоли вазиятда ўқитувчи воситачилиги
 
Ўқувчилар ўртасидаги низони бартараф этишда ўқитувчи воситачи бўлиши мумкин.

Воситачи ҳакам ёки қози эмас:

Буларнинг вазифаси ким ҳақ, ким ноҳақлигини аниқлаб бериш.

Воситачи эса низодаги тарафларни қандайдир умумий нуқтада яқинлаштириш орқали зиддиятдан имкон қадар беталофат чиқишни осонлаштиришни кўзлайди.

Ўқитувчи бу вазиятда ҳеч бир тарафнинг позициясини қўллаб қувватламайди, ҳеч бир иштирокчини ўз қарашидан воз кечишга чақирмайди.

Унинг воситачилик вазифаси – учинчи хил позицияни, яъни иккала томоннинг ҳам манфаатлари етарли ҳисобга олинадиган янгича ёндашувни топиш мумкинлигини кўрсатиш.

Ўқувчилар ўртасидаги низода устоз воситачилиги методикаси 4 қадамдан ташкил топади:

1. Томонлар гаплашиб олишини ташкил этиш:

Учрашув барча ўзинг фикрини тўлиқ билдириши учун етарлича давом этадиган, ҳеч нарса ҳатто ногоҳон чалғитмайдиган жойда ва пайтда уюштирилиши лозим.

2. Ўзаро суҳбатга йўналиш бериш:

Кириш сўзида одамлар ўртасида баъзида зиддиятлар бўлиши табиий экани, бу учрашувдан мақсад эса низони тўғри ҳал қилишга ўрганиш эканини таъкидлаш ўринли ҳисобланади.

3. Кўнгилни бўшатиш:

Ҳаммага ўз фикр-мулоҳазасини айтиб олишга имкони берилади.

Бу ўқитувчига муаммо моҳиятини тушунишга ёрдам беради, томонлар кўнглини бўшатиб олади, бироз бўлса-да тинади.

Фақат ўқитувчи бировнинг шахсиятига тегмаслик, иложи борича ҳурмат сақлаб гапириш муҳимлигини эслатади.

4. Келишув:

Ўзаро аҳдлашув тузиб олишни таклиф қилиш. Икки томон ўз вариантини тайёрлайди, қарама-қарши томондан нима кутиши, ўзи нималар қилиши мумкинлигини ёзадилар.

Сўнгра икки аҳднома ўртада муҳокама этилади ва улар асосида битта умумий матн чиқарилади.

Уни ўқувчилар доим кўриб турадиган бирор жойга ўрнатиб қўйиш фойдадан ҳоли бўлмайди.

Низоли вазиятда ўқитувчи воситачилиги самарали кечиши учун:

- ўртада диалог тинмаслигини таъминлаш, агар томонлар жим бўлиб қолишса, ўртада савол ташлаб ёки охирги бўлиб гапирган ўқувчининг фикрини бироз бошқа шаклда (“Демак, шундай фикр бўлаяптики...”) билдириб жараённи жонлантириб туриш;

- фикр-мулоҳазаларни позитив руҳга йўналтириш (“Шу учрашувимизнинг ўзи катта гап”, “Бир бирини тинглашга куч топа олганлар, ечимни ҳам топишга қодир бўлади” кабилидаги мулоҳазалар билан).

Педагог касби бошдан оёқ куюнчакликка қурилган. Болаларнинг ҳаёти-ю хаёли, юриш туриши-ю муносабатлари заррача қизиқиш уйғотмаса, касб танлашда ўқитувчиликни бемалол рўйхатдан ўчириб қўяверса бўлади.

Қолганлар бемалол, ўқувчиларга маданиятли одамлар низони қандай ҳал қилишини кўрсатиб қўйишга тайёр тураверинг.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Куйган устоз, кулга айланмасин ёҳуд яна касбий куйиш ҳақида
 
Педагогнинг касбий сўниқиши, яъни ҳиссий жиҳатдан ниҳоятда толиқиб кетиши сабаб-оқибатлари ҳақидаги постимиз анча қизиқиш уйғотгани қувонарли ҳолат, албатта.

Аммо изоҳ ва оғзаки мурожаатларда “Бундан чиқди мен қуйиб бўлган эканман-да...” деган мулоҳазалар оз эмаслиги ташвишли.

Бундай ҳамкасбларга вазиятни лоақал енгиллаштириш бўйича айрим мулоҳазалар билан бўлишмоқчимиз:

1. Табиат, санъат, спорт кучли чалғитувчи ва бўшаштирувчи эффектга эга бўлади.

2. Ахборотдан дам олиш кунлари, яъни TV ва WWW кабилардан озод кунларни жорий этиш.

3. Ухлашдан олдин китоб ўқиш одати бўлса, назм эмас яхшиси шеър ўқишга ҳаракат қилиб кўриш (баъзи маълумотларга кўра, шеърият бундай вазиятларда кучлироқ тинлантириш салоҳиятига эга).

4. Иш куни давомида қисқа танаффуслар жорий этиш, кутиш дақиқалари,  мажбурий ҳаракатсизлик вақтини киритиш.

5. Душ қабул қилганда кун давомидаги воқеаларни охиста айтиб, ҳамма ёқимсиз ҳолатлар сув билан оқиб кетаётганини тасаввур қилиш.

6. Кичкина бўлса ҳам ўзига ўзи байрам уюштириш, хурсанд қилувчи ҳаридларни амалга ошириш.

7. Мулоқотда салбий эмоция кучаётгани сезилдими, пауза олиш, ичида ўнгача санаш, қўл остида ниманидир ўзгартириш (мас., столдаги нарсалар жойини ўзгартириш), хонада бўлинса, оина олдига келиб, ташқарига қараш.

8. Қайсидир машғулотларда дастур ёки олимлар қарашларидан четлаб, кўпроқ ўзига хос услубда, ўзи билганича қилиб кўриш йўлларини излаш.

9. “Фалон вақтгача сира иложи йўқ”, “Фалон вақтдан фалон вақтгача умуман алоқада бўла олмайман”, “Бу масалага фақат фалон куни фалонча вақт ажрата оламан" деган гаплардан тортинмаслик.

10. Позитив фикрлаш тактикасини қўллаш (олтин қоида – вазиятни балки ўзгартира олмасмиз, лекин унга муносабатни ўзгартириш бизнинг қўлимизда):

“Ахмоқ ўқувчилар жаҳлимни чиқарди” дан кўра, “Шундай ўқувчилар борлиги мени янгича усуллар қидиришга ундайди”, “Раҳбарият кўп талаб қўймоқда” ўрнига “Бу ҳолат ўз ишим билан уларда ишонч қозонганимнинг аломатидир”.

Қолаверса, ҳурматга сазовор, ҳаёт тажрибаси намуна бўлувчи одамлар билан дилдан суҳбат қуриш, ўқишни давом эттириш йўлларини ўйлаб кўриш, бир муддат ўқувчиларга вазифа бермай туриш анча таъсирчан чоралардир. 

Аслида дунё амалиёти шуки, касбий куйишга етганлар мутахассислар ёрдамига мурожаат қиладилар.

Бироқ то касал бўлмагунча шифокор қабули, таҳлил топширишни хаёлига келтирмайдиган “қора кўзларимиз” бу вазиятда мутахассисга учрашига ишониш қийин.

Шундай экан, лоақал юқоридаги таклиф-мулоҳазалар зора қуйиб қолган бировга фойдали бўлса.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Суҳбат кучи: ўқувчи билан тарбиявий суҳбат қуришнинг 5 усули

Биз болаларга ўзимиз билганимизча насиҳат берамиз:

Чекма, дарс қил, гап қайтарма, дарсда ухлама..

Келинг, тажрибали педагог — Крутетскийнинг «Психология» китобида тарбиявий суҳбат қуриш бўйича келтирган бешта тавсиясини кўриб чиқамиз:

1. Тарбияловчи суҳбатни аниқ сабаб билан ва воқеага боғлаб бошлаши тавсия қилинади. Суҳбатнинг нима учун зарурлигини ўқувчига тушунтириш муҳимдир.

2. Суҳбатни кучли, таъсирли ва эмоционал мисоллар билан бошлаш яхши натижа беради. Бу ўқувчини диққатини жалб қилади.

3. Қилаётган ишининг нотўғрилигини асосли далиллар билан тушунтириб бериш зарур. Ўқувчи сизнинг сўзларингизга тўлиқ ишониши керак.

4. Фақат насиҳат бермасдан, ўқувчининг фикрини эшитишга ҳаракат қилинг. У билан ўзаро фикр алмашиш, ўйлашга ундаш суҳбатни самарали қилади.

5. Совуққонлик ва бепарволик суҳбатнинг самарадорлигини камайтиради. Суҳбатни ҳиссий тарзда ўтказиш, жонли ва қалбдан чиқадиган гапларни айтиш ўқувчига таъсир қилади.

Бу формулани уйга вазифа бажармайдиган ўқувчи мисолида кўриб чиқамиз:

1. "Бугун уй вазифасини бажармаганингни кўрдим. Бу ҳақида суҳбатлашишимиз керак."

2. "Вазифаларни ўтказиб юбориш ўқиш натижаларига салбий таъсир қилади. Бир дўстим бор эди, вазифаларни бажармасди, кейин ўқишда қийинчиликларга дуч келди ва мақсадларига эриша олмади."

3. Агар вазифаларни бажармасанг, мавзуга тушунмайсан. Мавзуга тушунмасанг — зерикасан. Зериксанг яна дарс қилгинг келмайди. Ўқишдан қолиб кетасан. Тенгқурларинг ўқишга кираётганида сен йиғлаб кузатиб қоласан.

4. "Нега вазифани бажармадинг? Қийинчиликлар борми? Қандай муаммога дуч келдинг? Кел, бирга таҳлил қилайлик!

5. Уйга вазифаларни бажарсанг, мен ҳам ота-онанг ҳам бағоят хурсанд бўламиз. Бу орқали ўқишга кирсанг, жамиятга фойданг тегса, биздан бахтли одамни кўрмайсан. Ўзинг ҳам нақадар бахтиёр бўласан!

P.s: Мисоллар камина томонидан тузилди. Айнан шундай бўлиши керак деган даъво йўқ.

@Ustoz_kundaligi

Бизни ривожлантирувчилар

Қизим шамоллаган. Укол оляпти:

Қўшни доктор ҳар куни укол қилади.

Қизим уни кўриши биланоқ — йиғлайди:

Кўришни истамайди. Кетишини хоҳлайди.

Аслида уни зарарли иллатлардан қутқараётганини билмайди:

Унга манфаат бераётганидан бехабар.

Шўх, қулоқсиз ўқувчилар ҳам бизнинг — докторларимиз:

Бизни кибр, риё, ужбдан асраб туради.

Биз эса уларни кўргани кўзимиз йўқ. Ҳаётимиздан чиқишини хоҳлаймиз.

Аслида айнан ўшалар бизни ҳақиқий устозга айлантиради.

Хуллас

Борингизга шукр қулоқсизлар!

@Ustoz_kundaligi

Устознинг ёлғон авторитети

Авторитет (auctoritas) — "таъсир, нуфуз, обрў" маʼноларини англатади. Таълимда эса:

Ўқувчилар ичида ўз ҳурмат, таъсир кучига эга бўлган ўқитувчини «авторитет» дейишимиз мумкин.

Авторитетга — билим, кўникма, тарбия, фидойилик билан эришилади:

Бу эса табиийки инсондан катта меҳнат ва вақт талаб қилади.

Баъзи устозларнинг бунга сабри етмайди:

Авторитетга табиий йўллар билан эриша олмайди.

Шу вақт мақсадга — "ёлғон авторитет" билан эришишга ҳаракат қилади.

Келинг устозлар, ёлғон авторитетнинг 5 турини кўриб чиқамиз:

1. Босим авторитети — бу ўқитувчи ўқувчиларга босим ўтказиб, уларга доимий равишда буйруқ беради, бақиради ёки жазолайди. Ўқувчилар унга ҳурмат билан эмас, балки қўрқиб бўйсунади.

2. Масофа авторитети — бу турдаги устоз ўқувчилардан доимий равишда узоқлашишга ҳаракат қилади, уларга илиқ муносабат кўрсатмайди. У ўзини “катта одам” сифатида кўрсатиб, талабалар билан яқин бўлишдан қочади.

3. Педантизм авторитети — бу ўқитувчи майда детальларга ҳаддан ташқари эътибор беради, фақат қоидаларга ёпишиб олади ва ўқувчиларнинг шахсий хусусиятларини инобатга олмайди.

4. Кераксиз насиҳат авторитети — бу устоз ўқувчиларни кераксиз ва ортиқча насиҳатлар билан чарчатади. У ўқувчиларга доим ўзининг билимини кўрсатишга ҳаракат қилади, лекин улар учун фойдали бўладиган амалий билим бермайди.

5. Сохта меҳрибонлик авторитети — ўқитувчи жуда «меҳрибон» бўлиб, ўқувчиларга ҳаддан ташқари эркинлик беради, уларга ҳеч қандай талаб қўймайди ва уларнинг ҳар қандай хатоларини кечираверади.

Энг ёмони, ёлғон авторитет қисқа муддатда самара берсада, узоқ муддатда ёқотишларга олиб келади.

Барчамизга ҳақиқий авторитет ўқитувчи бўлиш насиб қилсин!

Сиз яна қандай ёлғон авторитетларни биласиз?

@Ustoz_kundaligi