Xuddi shunaqa, gapirishga kechikkan va ommaning og‘izdan tushib ulgurgan masala: avtobuslarning naqdsiz to‘lovga o‘tishi.
Bu o‘zgarishni tanqid qilayotganlarga boshida e’tibor bermayotgandim. Lekin qaysidir kuni bir voqea haqida post o‘qib qoldim. Manbasi esimda yo‘q, gaplarim egasini xafa qilsa uzr. Taxminan shunday yozilgandi:
Avtobusdamiz. Bir onaxonning faqat naqd puli bor ekan. Haydovchi esa naqd pul olmayapti. Onaxon butun avtobusdan 2000 so‘mni ayirboshlashni yalinib chiqdi.
Aniq eslolmaganim uchun matnda o‘zgarishlar bor. Lekin ma’no va maqsadni saqlab qoldim. Davomidan shu islohotni amalga oshirganlar bir muncha qarg‘algan ham edi. Endi qaranglar!
Birinchidan, voqeaga buncha sentimental tus bermaslik kerak! Bu “xo‘rlangan kampir yoki chol” deb sarlavha qo‘ysa bo‘ladigan voqea emas. Jamoat joylarida qariyalarning yoshlardan yordam so‘rashi o‘ta normal holat. Bu eng kamida muloqotni shakllantiradi, qo‘shimchasiga, bu avlodlar aro muloqot. Biror onaxonning naqdsiz puli bo‘lmasa, 99.9% holatda istalgan boshqa yo‘lovchi shunchaki savob yo‘lida to‘lavoradigan va evaziga shunchaki jilmayib qo‘yadigan jamiyatda yashayapmiz, Xudoga shukr. Tepadagi postdagidek yovvoyilashib ketmadik hali. Qariyalarga joy va yordam berish haliyam yuksak qadriyat, eng kamida avtobus-metroda shunaqa.
Ikkinchidan, buvingiz kirmashinadan foydalanishni bilmagani uchun qaysi biridan voz kechasiz? Kirmashinadanmi yoki buvidan? To‘ppa-to‘g‘ri, hech qaysidan. Shunchaki buvingizga qanday foydalanishni o‘rgatasiz. Agar eplolmasa, o‘zingiz bajarasiz hammasini. Bu yerda Jek Londonning “Hayot qonuni”ga o‘xshash syujetga loyiq drama yo‘q! Oddiygina vazifa, yechimi oson.
Uchinchidan, qariyalarni chetga itqitishni bas qilishimiz kerak! 3 yil oldin buvilarimiz telefon ishlatishni bilishmasdi. Bugun esa ularning hammasida Instagram, eng kamida Telegram bor. Demak, ular ham progressda. 40 yildan keyingi holatingizni tasavvur qiling va o‘ylab ko‘ring: sizni hech nimani tushunmaydigan, o‘rganolmaydigan, moslasholmaydigan, kuchsiz va essiz jonzot sifatida bilib, bechorahollik obyekti sifatida ko‘rsatishlarini qabul qilolasizmi? Manimcha, yo‘q! Shunday ekan, qo‘pol bo‘lsa-da, qariyalarga ham “imkon berish kerak”!
Umid qilamanki, yangi islohotning qariyalarga doir muammolarini yaxshi ko‘rib chiqa oldik. Lekin yoshlarda ham bu masalaga e’tirozlar bor. Turli xil studiyalarimizga savollar kelib tushyapti (ijtimoiy tarmoqda yo‘limdan chiqadigan har bitta fikrni “studiyamga kelib tushgan savol” deb qabul qiladigan odatim bor). Savol quyidagicha:
Deylik, plastik kartam uyda qolib ketgan, telefonimi zaryadi tugagan, nima qilaman?Maktab paytida har birimizdan so‘ralgan savol: “o‘zingiz uyda qolib ketsangiz bo‘lmasmidi?” Ya’ni, kartani unutib qoldirish, telefon o‘chib qolishi bu — sizdan boshqa hech kimning aybi emas. Naqd pul uyda qolib ketsa, hech kimni ayblamaymiz-ku! Shunchaki biroz e’tiborliroq bo‘lish kerak, xolos.
Xudbin bo‘lish kerak emas bu holatda. Siz noqulaylik deb atayotgan narsa kattaroq masshtabda olsa, judayam qulay. Naqd siz uchun qulay, lekin davlat uchun ancha noqulay. Masalan, talon-taroj qilish imkoniyati ancha pasayadi. Aytishimiz mumkin:
shundog‘am o‘g‘irlashyapti-ku shuncha joyda. Ha, lekin ancha vaqtdan beri buni oldini ololmayapmiz. Hech bo‘lmasa, hozir bilib turaylik aynan qancha o‘g‘irlanayotganini)
@phaziloff