Abror Tuymuradov

Kuchli mutaxassislarni ishga yollash

Birinchi marta Singapurga borganinda 10 kunlik ilmiy safar bilan borgandim va u yerdagi professor bilan birinchi marta ko'rishayotgandim. 2-3kun ilm qilganimizdan keyin, menga u qanday qilib NUSga ishga kelganini aytgandi. Aytishi bo'yicha uni avvalo ilmiy tashrif buyurishi uchun taklif qilishgan va shu tashrifi davomida uni eng zo'r joydagi mehmonxonalarga qo'yib, judaham yuqori mulozamat bilan uni ko'ngliga qarashgan ekan va oxirida juda katta maosh bilan ishga taklif qilishgan ekan. Ya'ni kuchli universitetlar kuchli mutaxassislarni ishga yollash uchun aynan shunga o'xshash qadamlar bosar ekan. Shu professor Singapurga tashrifim oxirgi kunlarida menga ham ajoyib muomala qildi Singapurni zo'r joylarini ko'rsatishga harakat qildi, zo'r restorantlarga olib bordi va oxir oqibat Singapurga ishga taklif qildi.


Hozir Xitoyning Shenzhen shahriga ilmiy safar bilan kelganman. Bu yerda ham safarim boshidan buyon ajoyib muomala va mulozamat ko'rdim va oxirida shu yerga kelishimni taklif qilishdi.

Demak sizga zo'r mutaxasis kerak bo'lsa aynan shunday muomala bilan ishga taklif qilsangiz katta ehtimol bilan keladi. Siz bu uchun aqlli ishga yollashni bilishingiz kerak.


Meni O'zbekistondagi asosiy ish joyim Matematika Instituti va u yerda hammasi ajoyib yo'lga qo'yilgan. 2-ish joyim O'zMUda esa 2 oydan buyon maoshimni berishmadi. Sizni sistemaga kiritolmayapmiz deb ancha yugurtirishdi(juda yoqimsiz holat). Vaholanki keyin aniqlashimiz bo'yicha buni amalga oshirish 3 daqiqa vaqt olarkan.

Kuchli universitet bo'lishning asosiy shartlaridan biri kuchli mutaxassislarga ega bo'lish. Kuchli mutaxassislarni yollay olganlar va ularni saqlay olganlargina o'sadi aks holda hech nimaga erisholmaydi va asta sekin cho'kadi.

@karimraximov

Oddiy bir qoida bor:

Doimiy yoki vaqtinchalik bo‘lishidan qat’i nazar, har qanday vazifa va jamoada imkon qadar sidqidildan ishlashga intiling. Zimmangizdagi [ma'noli] har bir ishga o‘zingizni butunlay bag‘ishlang va yaxshiroq bajarish uchun barcha imkoniyatlaringizni ishga soling.

Har bir jamoa a’zosini hurmat qiling, ularning mehnatini qadrlang hamda o‘zaro hurmat va hamjihatlik muhitini yarating. Odamlar birgalikda hamfikr bo‘lib ishlagan jamoa mustahkam va samaraliroq bo'ladi. Bu sifatli ishingiz va jamoaga sodiqligingiz sizga kelajakda muhim imkoniyatlarga yo‘l ochadi.

P.S.: Bu o'z-o'zidan qoniqish va mamnuniyat hissini ham beradi.

@dilmurod_tuymurodov

Hech nima davlatni ilmchalik rivojlantirmaydi va dunyoga tanitmaydi.

Qochirimni yaxshi ko`radigan rivojlangan davlatdagi bir odamdan so`rashdi, sizlar bu rivojlanishga qanday erishdingiz? U javob berdi:
-biz bu holatga kelish uchun sportga katta mablag` ajratdik, shunga parallel ravishda ilmga sportchalik e'tibor qaratmadik, jamiyatga sport ortidan boyib ketilishini propoganda qildik, hatto utyukni tokka tiqqanda ham sportchilar chiqib aqllilik qilib ilm bilan sportni solishtirib ilm qilish sportdan oson ekanligini aytaverdi. Shunda xalq ichida kuchli sportchilar ko`paydi. Bu ishlarni va sportni kuchini qarangki bu sportchilar bir joyga yig`ilib har xil ixtirolar qilib boshlashdi, ular atom bombasi yaratdi, robortlar yaratishdi, uchuvchisiz uchuvchi uchoqlar yaratishdi va hokazo. Shular ortidan davlatimiz juda boyib ketdi, mana o`zim ham millionerman. Gapirsam gap ko`p lekin hozir universitetda matematikadan darsim bor shunga bormasam bo`lmaydi, sizlar esa men aytgan yo`ldan boravinglar hammasi zo`r bo`lib ketadi.


Bu gaplarim bilan hech nima demoqchi emasman!

Mayli aytmoqchiman: sportga e'tibor beraverish kerak lekin hamma narsa ilmga bo`lgan katta e'tibordan keyin bo`lishi kerak.

@karimraximov

Oxirgi ikki kun davomida TU Dresden AKR-2 o‘quv reaktorida bir qator muhim mashg‘ulotlarni o‘tkazdik. Biz boshqaruvchi tayoqlarni kalibrlash va noma'lum namunani reaktivligini o‘lchadik. Ushbu eksperiment davomida xavfsizlikni ta’minlash uchun reaktor binosida, uning atrofida va tepasida gamma va neytron detektorlari yordamida radiatsion dozani nazorat qildik.

Shuningdek, markaziy kanaldagi reaktor aktiv zona ichida kadmiy namunasi pozitsiyasini o‘zgartirib quvvatni boshqarish mashqini bajardik. Ushbu mashq bizga turli namuna joylashuvlarining reaktor parametrlariga qanday ta’sir qilishini tushuntiradi.

Avvalroq biz reaktorni kritik holatga yaqinlashish bo‘yicha mashq o‘tkazdik. Bunda reaktor ichida va atrofida joylashtirilgan fission kameralar va BF3 detektorlari kabi turli detektorlardan foydalandik. Reaktivlik, ko‘paytirish faktori va subkritik kuchaytirish bilan bog‘liq hisob-kitoblarni amalga oshirdik, bu esa reaktorning kritik holatga qanchalik yaqin ekanligini tushunish va xavfsiz boshqarish uchun juda muhimdir.

@dilmurod_tuymurodov

Xaos
(ozgina ilmiy ammo qiziq)

Ilmiy ishlarimning bir qismi dinamik sistemalarni o'rganishga bag'ishlanadi. Undagi ayrim narsalarni sodda qilib tushuntirishga harakat qilaman. Misol uchun yashab turgan dunyomiz vaqtga bog'liq holda dinamik ravishda o'zgarib boradi. Ya'ni u o'zgaruvchisi ko'p bo'lgan juda murakkab dinamik sistema tashkil qiladi. Dinamik sistema stabil va xaotik bo'lishi mumkin. Stabil holat deganda kichkina o'zgarish kelajakda hech nimani o'zgartirmasligini tushunamiz, va bu holatda kelajakda nima bo'lishini bashorat qila olamiz.

Xaotik holatda esa kichkina o'zgarish kelajakda katta o'zgarishlarga olib kelishi mumkin va kelajak haqida nimadir bashorat qilish qiyin. Misol uchun siz "Kapalak effekti" haqida eshitgan bo'lishingiz mumkin. Kapalak effekti degani, bir joyda kapalakning qanot qoqishi vaqt o'tgandan keyin boshqa bir joyda dovul keltirib chiqarishi mumkin degani. Kapalak effekti xaotik sistemada kuzatiladi.

Bizning dunyo dinamikasi ko'p jabhalarda xaotik. Misol uchun, ota-onaning kichkina harakati kelajakda farzandiga shu bilan birga millatining kelajagiga katta tasir qilishi mumkin. Ota-ona bolalari oldida telefon o'ynamasdan shunchaki kitob o'qib yoki hech bo'lmaganada kitob o'qiganday qilib o'tirsa bolalar ota-onasiga qarab ilmga qiziqib millat kelajagiga ta'sir qiladigan bir kadr bo'lib yetishishlari ehtimoli katta, bu bir kichik o'zgarish lekin vaqt o'tib katta natija beradi.

Endi entropiya haqida

Entropiya bu sodda qilib aytganda xaosni darajasini aniqlab beradigan ko'rsatkich. Sistemada entropiya qancha katta bo'lsa kichkina o'zgarish katta natija berishi shuncha tez kuzatiladi. Qancha vaqt o'taversa bizning dunyo umumiy entropiyasi shuncha kattarib boraveradi. Shu uchun hozirda ko'p falokatlar tez-tez kuzatilayapti va bir kichkina o'zgarish tezda katta natijalarga olib kelayapti, kambag'al tezda boy, boy esa tezda kambag'alga aylanib qolayapti.

Xulosa qilib aytganda hozirgi dunyoda hech bir harakatingizni kichik sanamang, har bir kichik yaxshi harakatingiz sizga katta yaxshilik, kichik yomonligingiz esa katta yomonlik olib kelish ehtimoli juda katta.

@karimraximov

Bektosh Hatamovning "Nega O'zbekistonda ilm rivojlanmaydi?" mavzusidagi postini o'qib, UCLda (University College London, xalqaro reytinglardagi o'rni: QS World University Rankings - 9 o'rin, Times Higher Education - 22 o'rin, Academic Ranking of World Universities - 17 o'rin, pedagogika yo'nalishi bo'yicha - 1 o'rin) magistrlik dissertatsiyasi ustida qanday ishlaganim, umuman, bu universitetda magistrlar bilan ishlash qanday tashkil qilingani esga tushdi.

O'qish sentyabrda boshlansa, taxminan noyabrning boshlarida ilmiy rahbarim (supervisor) men bilan uchrashuv belgiladi. Bu uchrashuv davomida qanday mavzuda tadqiqot olib bormoqchi ekanligim haqida gaplashdik. Men O'zbekistondagi test tizimining talabalar va o'qituvchilarga ta'sirini (washback) o'rganmoqchi ekanligimni aytdim. U menga tadqiqot savollari ustida ishlashga yordam berdi. Qayta-qayta "xo'p, bu tadqiqotingning yangiligi nimada bo'ladi deb o'ylaysan, shu sohadagi qaysi bo'shliqni (gap) to'ldirishga yordam beradi deb o'ylaysan?" deb so'rardi. (Professor-o'qituvchining hamma sharoitlari bor alohida xonasi borligi, talaba bilan qiy-chuv-to'polon "kafedra" atalmish xonada uchrashmasligi, yoki bo'sh xona qidirib universitetni kezmasligi - alohida mavzu.)

Birinchi uchrashuv davomida ilmiy rahbarim bilan reja tuzib oldik. Yil davomida dissertatsiyaning qaysi boblari ustida qachon ishlanadi, unga bu boblarning xomaki nusxalarini (drafts) qachon topshiraman - jadval qilib oldik. Har bir bobning xomaki nusxasini elektron pochta orqali yuborganimdan bir necha kun o'tib, rahbarim uni izohlari bilan qaytib yuborar edi. "Bu yerda nima demoqchisan?", "Bu fikrni qaysi manbalardan olgansan?", "Mana bu joyi bo'sh", "Mana bu joydagi fikrni rivojlasntirish kerak", "Bu fikrga asos qani?" - hoshiyalar shunga o'xshagan izohlar bilan to'la bo'lardi. Xatda, shuningdek, u bilan ishimning mihokamasi uchun qachon uchrashishim belgilangan bo'lardi. Men uning izohlari bilan tanishib chiqqach, belgilangan vaqtda universitetda yuzma-yuz ko'rishib, muhokama qilardik va keyingi qadamlarni belgilab olardik.

Xullas, bir yil davomida rahbarim "onamni Uchqo'rg'ondan ko'rsatdi". Maza qilib Londonni aylanish, dam olish o'rniga kutubxonada ilmiy jurnallar yoki kitoblar titkila, telefon orqali O'zbekiston bilan bog'lanib, intervyular o'tkaz, keyin bu intervyularni qayta-qayta eshitib, qog'ozga tushirib (transcribe), tahlil qil, bog'liqliklar va tendensiyalarni aniqla ... Lekin men shu ishi uchun ilmiy rahbarimdan minnatdorman. Aynan shu talabchanligi, shu bilan birga, fikrga, diskussiyaga ochiqligi menga ko'p narsani o'rgatdi, ham yuqori baho olishimga yordam berdi. Hatto dissertatsiyaning yakuniy variantini topshirganimdan keyin, baholovchilardan olgan taqrizim esimda: ishimning ijobiy taraflari va kamchiliklarini batafsil yozib berishgan, qo'ygan bahosini asoslab berishgan edi.

Bizning universitetlarga o'xshab "magistrning ish rejasi", "dissertatsiya mavzusini mavzular bankidan tanla" degan "ajoyib" talablar yo'q edi. (ToshDO'TAUdagi o'qituvchilar dekanat qayta-qayta so'rayverib bezor qilganidan "mana senga" deb "to'ldirib" bergan "magistrlik dissertatsiyalari uchun mavzular banki" va undagi "ajoyib" mavzular esimda: falonchi asarni falon sinfda o'rganish, pistonchi mavzuni piston sinfga o'rgatish ...) Mavzuga asosiy talablar - o'zim uchun qiziq bo'lishi, ilmdagi qandaydir bo'shliqni to'ldirishga, muammo yoki hodisani ilmiy jihatdan tushunishga yordam berishi kerak edi. Xullas, mana shunga o'xshagan jihatlar universitetlarni reytinglarda "top"ga olib chiqadi, daraxtlarni o'qituvchilarga biriktirishlar-u qog'ozbozliklar emas. Menimcha.