"КУФА" жоме масжиди (расмий)

وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ
Батаҳқиқ, Биз Довудга Ўзимиздан фазл бердик. «Эй тоғлар, у билан бирга (тасбиҳни) қайтар ва қушлар ҳам», (дедик). Ва унга темирни юмшоқ қилдик. (Саба сураси, 10-оят).

Аллоҳ билан бўлсангиз, У ҳам сиз билан бирга бўлади.
Қачон, қандай қилиб, қаерда деб сўраманг.
Довудга темирни юмшоқ қилган зот одамларнинг қалбини сизга нисбатан юмшоқ қилиб қўйишга қодир. Тоғлар ва қушларни Ўзига тасбеҳ айттириб қўйган зот сизни одамларга мақбул шахс қилиб қўйишга қудрати етади.
Сиз тоатлар билан Унга ибодат қиласиз, у эса тўғриликка муваффақ қилиш ваъдасини беради.
Аллоҳга У учун маҳбуб нарсаларни адо этинг, у ҳам сизга манзур нарсаларни тортиқ қилади.

Butun odamzotdan umiding tugab,
Xudoga qaytasan, bechora, abgor.
Alloh qaytishingni bilishi bor gap,
O‘zing ham bilgaysan kelishing takror.

Ne uchun ilk boshda demaysan Robbim,
Oldin Xoliqingga kelmaysan, nodon.
Bosh egib borganing o‘sha maxluq kim —
O‘zingdek umidi tugagan inson.

Izoh: bir hikmatli gap qofiyaga tushdi.

Ustozimizdan bir chimdim
O‘tkirbek Muhammad Sobir

Салмон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

🪶 Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Таомнинг баракоти, ундан олдин ҳам, кейин ҳам қўлни ювишдадир", дедилар.

Абу Довуд ривояти.

🗣 Бу ҳадис ислом динида покликни тарғиб қилувчи асослардан биридир.
Ҳозирда қўлларни тез-тез ювиш глобал тарзда муҳокамалар қилинмоқда. Чунки энг кўп бактериялар қўл кафтида яшайди. Шунинг учун бўлса керак, 15-октябр "Глобал қўл ювиш куни" сифатида байрам қилиб нишонланади.
Ҳозирги вақтга келиб кунимизнинг глобал муаммоси бўлиб бораётган ҳолатга, суюкли Пайғамбаримиз бундан 14 аср олдин ечим ва гўзал таклиф бериб кетган эканлар. Биз суннатга амал қилиш орқали ҳам ҳаётимизга, ҳам охиратимизга фойда келтирар эканмиз. Азизлар суннатга амал қилишда гап катта!

Albatta, ocharchilik kelsa, boshqalarga yordam berish hatto farz hajdan ham afzal boʻlishi mumkin. Biroq bizning jamiyatimizdagi holat ocharchilik zamoniga tushmaydi. Qanchadan qancha oilalar och-ku, deyishingiz mumkin. Biroq bu holat doim boʻlgan, bundan keyin ham boʻladi. Qolaversa, nega oʻsha och oilalar oʻzingiz tansiq taomlarni paydar-pay yeganingizda esingizga kelmay, birov ibodatga bormoqchi boʻlganda tinchingizni buzadi?!

Ibrohim alayhissalom ahli va farzandini Makkaga tashlab kelib, Alloh taologa shunday duo qiladi: “Bas, Sen Oʻzing odamlarning dillarini ularga moil qilib qoʻygil” (Ibrohim surasi, 37-oyat).

Aytingchi, baʼzi musulmonlarning Makkaga muhabbati qattiq boʻlsa, har yili umra qilib kelmasa qalbi xotirjam boʻlmasa, bu Ibrohim alayhissalomning ayni duolariga mos holat emasmi? Oyat tafsirida Suddiy: “Oyat musulmonlarning qalblarini Makkaga talpinadigan qilgin, degan maʼnoda” degan.

Ha, bizning Makkaga mukkamizdan ketishimiz Ibrohim alayhissalomning duosi ijobatidir. Ibrohim oʻsha duoda qayta-qayta borishni emas, balki shunchaki mushtoq boʻlib yashashimizni soʻragan, desangiz, unda Ibrohim alayhissalom bizga azobni soʻragan ekanda. Zotan, visolsiz ishtiyoq azobdan boshqa narsa emas.

Islomning ustuni boʻlgan zotlar necha marta umra va haj qilishganini bir sira koʻrib chiqib, maqolamizni yakunlaymiz.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 4-marta umra, bir marta haj qilganlar (Buxoriy rivoyati).
Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu Rasululloh hayotlik paytlaridayoq ikki marta haj qilgan.
Umar ibn Xattob roziyallohu anhu oʻn marta, baʼzi qavllarga koʻra toʻqqiz marta haj qilgan.
Usmon roziyallohu anhu ham toʻqqiz marta haj qilgan.
Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu ming marta umra, oltmish marta haj qilgan (An-najmul vahhaj, 10/462)
Jannat rayhoni, Rasulullohning nabiralari Hasan ibn Aliy roziyallohu anhu yigirma marta haj qilganlar
Amr ibn Maymun (Abu Bakr va Umardan hadis rivoyat qilgan katta tobeʼin) yuz marta umra qilgan.
Yosin ibn Abdulloh yigirma marta haj qilgan.
Bu roʻyxat shunchalik uzunki, yigʻsangiz kitob boʻladi. Undan koʻra, nafl haj va nafl umra qilmaganlarni sanash osonroq boʻlsa kerak. Endi oʻylab koʻring, ularning zamonida jamiyatda pulga muhtojlar yoʻqmidi? Faqirlar tugaganmidi? Yoʻq, albatta. Lekin biron olim ularni birovga pul bermasligda ayblagan emas.

Birodarlar! Bu tahlilimizdan maqsad birovni qayta-qayta umraga borishga targʻib qilish emas. Balki umraga borayotganlarni tanqid qilayotganlarni ogohlantirish. Har kim oʻzi topgan puliga oʻzi xoʻjayin. Oʻzingiz zarur boʻlmagan narsalarga pul sarflab turib, koʻzingizga birovning umra puli koʻrinmasin. Buni inson oʻzi ilgʻamasa-da, tagida hasad va adovat yotadi. Qalbingizni keng qiling. Qalbi Makka yoki Madinaga bogʻlanib qolganlardan kir izlamang, aksincha, “Muhabbati kuchli-da”, deb qoʻying bas. “Odamlar boshqa niyatda umra qilishga oʻtib ketishyapti” degan vajh ham oʻtmaydi. Bu muammo odamlarni umradan sovutish bilan hal boʻlmaydi, balki ularga ixlosni oʻrgatish kerak. Zotan, yomon niyatda namoz oʻqiydigan odamni namozni tark etishga chaqirilmaganidek, boshqa ibodatlardan ham turli bahonalar bilan odamlarni qaytarish joiz emas.

Pul ibodatga ketsa isrofu, hashamatga ketsa savobmi? Yoxud umra uchun sarflangan pulga achinib, maishatga ketgan pulga beparvo boʻladigan qalb hasta qalbdir


Keling, oʻzimizga bir necha savollar beraylik. Isrof nima? Ibodatga sarf qilingan pul qachon isrof hisoblanadi? Umraga borayotgan inson sadaqa qilishga majbur, Turkiyaga borayotganlarga bu shart emasmi? Toʻyda ming dollarga mebel olish zarurat, qayta-qayta hajga borish ortiqcha ish boʻlib qoldimi? Oʻzi nafl haj va umralarga salafi solihlarimiz qanday qarashgan? Rasululloh sollallohu alayhi vasallam toʻrt marta umra qilganlarida Madinadagi barcha ehtiyojlarni ravo qilib, keyin ketganlarmi? Eng muhim savol: Dinga adovati bor kimsalar, musulmonlarning iymoniy ehtiyojlarini qachon ehtiyoj oʻrnida qabul qilasiz?

Ushbu kichik maqolamizda, qayta-qayta umra qiladigan insonlarni boshqa ehtiyojlarga pul ajratmaganlikda ayblashni sharʼiy mezonda tahlil qilamiz. Haqiqatan ham islom dinida koʻp bora umra qilish xush koʻrilmaydimi? Bu muborak safarga mukkasidan ketish umrni va mablagʻni isrof qilishga kiradimi? Avvalo, isrof nimaligiga biroz toʻxtalsak.

Isrof nima? Isrofga bir qancha taʼriflar berilgan. Shulardan asosiy uchtasini keltiramiz:

Isrof – toʻxtash talab etiladigan chegarani buzib oʻtishdir (Tafsiru gʻaribil Qurʼan, 3/147)

Isrof – shariatda man qilingan har qanday ishni qilishdir (Taʼvilotu ahli sunna, 3/25)

Imom Jurjoniy: Arzimagan ishga koʻp pul sarflash isrofdir, degan (Mavsuʼatul axlaqil islamiya, 2/109)

Demak, nafl umra qiluvchilarni isrofgarlikda ayblaydiganlar nazdida umra arzimagan ish ekan. Darvoqe, bir tanishim ikki marta Tayland davlatiga besabab borib, bir nechta umraning pulini ishlatib kelganda bironta odam uni isrof qilganlikda ayblamadi, aksincha, dam olib keladi-da, deyishdi. Endi oʻylab koʻring, sohil boʻyida dam olish ehtiyoju, iymoniy hirsini qondirish ehtiyoj emasmi?

Yuqoridagi taʼriflardan maʼlum boʻladiki, toʻxtash talab etilgan chegaradan narisi isrof hisoblanar ekan. Shariatda umraning chegarasi bormi? Biron kitobda falon adaddan keyingi umra makruh deyilganmi? Istinjoda koʻproq tosh ishlatishning hukmiga toʻxtalib oʻtgan shariat umraning adadiga ham toʻxtalishi kerak edi. Biroq nega sukut qildi. Chunki Allohning nazdida bu ibodatning isrof adadi yoʻq. Aksincha, umrani qayta-qayta qilishga ishora qiluvchi hadis bor: Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Umra keyingi umraga qadar oradagi gunohlarga kafforatdir. Mabrur hajning mukofoti faqat jannatdir” deganlar. (Muttafaqun alayh).

Takror haj yoki umra qilish oʻrniga muhtojlarga yordam berish borasida salafi solihlarning munosabatlari qanday boʻlgan?

Abdurazzoqda keladi: Tovusdan soʻrashdi: Nafl haj afzalmi yo sadaqami? U kishi hajning afzal ekaniga ishora qilib: “Safar, bedorlik, tik oyoqda yurish, Baytni tavof qilish, Bayt oldida namoz oʻqish qayerda-ya” dedi.

Bu masalaga mazhabboshi mujtahidlar xulosasi quyidagicha boʻlgan:

Shayx Taqiyyuddin: Haj sadaqa qilishdan afzaldir. Ahmadning qavli ham shu”, degan (Al-insof, 7/315).
Abu Hanifa: “Nafl haj sadaqadan yaxshidir” degan. (Uyunul masoil, 332). Ibn Obidin: “Abu Hanifa hajdagi mashaqqatlarni koʻrib, nafl haj sadaqadan afzal degan soʻzga qaytgan. Shuning uchun sadaqa qilmoqchi boʻlgan puli evaziga haj qilgani afzal” (Raddul muhtor, 6/662).
Molik aytdi: Haj sadaqadan afzal, illo ochlik yetgan davrda sadaqa afzal. (Zaxira, 2/290)
(Bu qavllarda nafl haj haqida gap ketmoqda. Zotan, farz hajning sadaqadan ustun ekani kundek ravshan).

Nafl hajning sadaqadan afzal ekani barcha ulamolar bir ovozdan aytgan qavl emas, albatta. Baʼzi olimlar nazdida nafl umra yoki haj oʻrniga sadaqa qilishi mustahab. Biroq shuni unutmangki, sadaqa qilmay umra qilayotgan inson uzogʻi borsa, mustahab amalni tark qilayotgan boʻladi. Holbuki, bir kishi mustahab amalni tark qilgani uchun birov unga tanbeh berish mumkin emas, illo qoʻl ostidagi kishilarga mumkin (Anvarshoh Kashmiriy, Fayzul Boriy, 2/406).

ЯРИМ КУН – БЕШ ЮЗ ЙИЛ

Масжидда муҳожирлар зикр, тасбеҳ айтиб, Қуръон тиловат қилишарди. Қалблар Аллоҳни эслаш билан ҳузурланарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам келиб қолдилар. Уларнинг олдида турган эдилар, Қуръон ўқиётган киши тўхтаб қолди. Уларга салом бериб: «Умматимдан бирга бўлишим керак бўлган кишиларни чиқариб қўйган Зотга ҳамд бўлсин»*, дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг орасида ўтириб, қўллари билан ишора қилиб: «Ҳалқа бўлинглар!» дедилар.
Бир-бирларига юзланиб ўтиришди. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом: «Эй муҳожирларнинг камбағаллари! Қиёмат куни мукаммал даражадаги нур сизларга берилади. Жаннатга бойлардан ярим кун олдин кирасизлар. Ўшандаги ярим кун бугунги беш юз йилга тенгдир», дедилар.

Изоҳ: *Бу ҳадис билан Каҳф сурасининг 28-оятига ишора қилинган: «Сиз ўзингизни эртаю кеч Парвардигорлари «юзи»ни истаб, Унга илтижо қиладиган зотлар билан бирга сабр қилишга унданг! Дунё ҳаёти зийнатини деб кўзларингиз улардан четланмасин! Шунингдек, қалбини Биз зикримиздан ғофил қилиб қўйган, ҳавойи нафсига эргашган ва қилар иши исрофгарчилик бўлган кимсаларга итоат этманг!».

Амр ибн Қайс раҳимаҳуллоҳ айтдилар:

Бир аёл қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида эри билан хусуматлашиб қолади ва "У мени тарбияламаган ва ҳеч нарса ўргатмаган, менга (шунчаки) бозордан нон олиб келарди", - дейди.

Тафсир Саманий, 5/475

(Менга бозордан нон олиб келарди - яъни, фақат рўзғор қилиб берарди).

Tolibi ilm.

———
Ayoliga ilm bermagan, sharoit qilib bermaganning holi shu bo’lsa, ilmdan to’sganning holi qandoq bo’lar ekan?!