ЎЗЛИДЕП Наманган шаҳар (ЯНГИ НАМАНГАН)

Qish lug’ati

Ayoz – Bu so’z ham turkiy tillarga oid so’z sanaladi. Odatda quruq sovuq , achchiq sovuq uchun ishlatiladi. Bu so’zning tagi qadimgi turkiy tilda ham uchraydigan va “ochiq ko’k yuzi, osmon” ma’nolarini bildiradigan so’zga borib taqaladi.
Ayoz, o'tgan kuningni unutma,
Xom chorig'ingni quritma.

Buyug’ /Buyuq/ – qattiq sovuq.  Bu ot qadimgi turkiy tilda “sovuqdan qotib o’lib qolmoq” ma’nosidagi bud-  fe’lidan yasalgan so’zdir. Buyuq so’zi shevalarimizda ishlatilib kelinadi. Farg’onada, Qo’qon atrofida bu so’zni ko’p eshitganman. Odatda issiqroq havoda qavat-qavat qalin kiyinib olgan odamga e’tiroz ohangida : “Namuncha qalin kiyinib olibsan? Buyug’da qolganmisan?” deyiladi. Bud- so’zi Mahmud Qoshg’ariyning Devonida uch o’rinda keladi. Devonda shunday o’rnak bor: “Er tumlugqa budtı”- Odam sovuqdan qotib qoldi va o’ldi.

Bulduruq - Ayozli, sovuq kunlarda yoki tuman paytlarida nam havo zarralarining muzlashi natijasida hosil boʻladigan mayda qattiq qor; qirov.

Izg’irin -  “sovuqqa shiddat bilan yo’naluvchi shamol” ma’nosida ishlatiladi. Bu ot izg’ir- feliga –ın qo’shimchasini qo’shish bilan yasalgan. Umuman olganda sovuq shamol desa bo’ladi.

Qahraton – bu so’z juda ham shiddatli sovuq ma’nosini bildirib, doim “qahraton qish, qahraton sovuq” birikmalari bilan ko’rinadi.

Qirov – sovuq havo natijasida paydo bo’lgan oppoq qorsimon zarralar.  Bu so’z ham Devonda kıragu shaklida uchramoqda.  G’ undoshining v ga o’zgarishi natijasida so’z  “qirov qıråv” ga aylangan

Tuman - atmosferaning quyi qatlamlarida yuzaga keladigan mayda suv zarralari.  Qadimgi turkiy tilda ham bu so’z xuddi shunday tuman shaklida bo’lgan.

Tumov - burundan suv yoki nazla oqish kasalligidir. Umuman olganda burundan suyuqlik oqishidir. Bu so’z Mahmud Qoshg’ariyning “Devoni Lug’ati’t turk” asarida tumagu shaklida keladi.  G’ undoshining v ga o’zgarishi natijasida so’z  “tumov tumåv” ga aylangan (qadimgi turkiy tildagi buzagu- buzåv kabi).

Kanalga ulanish 👉 https://t.me/dtrdep