@westalliance tomonidan @stratfocusca uchun maxsus
AQShning zamonaviy bosqichdagi Yaqin Sharq strategiyasi
Amerikaning Yaqin Sharqdagi strategiyasi AQSh iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib, asosan Fors ko‘rfazidagi arab monarxiyalaridan neft va gazning barqaror yetkazib berilishi orqali amalga oshiriladi. Garchi slanets inqilobi amerikaliklarga o‘z iqtisodiyotini neft bilan ta’minlash va hatto uni chet elga eksport qilish imkonini bergan bo‘lsa-da, Fors ko‘rfazidan keladigan yonilg‘i barqaror yetkazib berilishi hali ham AQSh va uning ittifoqchilarining energiya xavfsizligida muhim rol o‘ynaydi.
O‘z iqtisodiy xavfsizligini kafolatlash uchun Vashington mintaqani “Yangi Yaqin Sharq”qa aylantirishni rejalashtirmoqda. Bu loyihada AQShning mintaqadagi asosiy harbiy ittifoqchisi — Isroil muhim rol o‘ynaydi. Isroil AQSh uchun arab neftini O‘rta yer dengizi portlariga O‘rmuz bo‘g‘ozi va Suvaysh kanali orqali aylanib o‘tish imkonini beradigan “oyna” bo‘ladi. Bundan tashqari, Isroil AQShga Eronga zarar yetkazish uchun kerak.
Energiyani yetkazib berish xavfsizligini ta’minlash maqsadida AQSh Yaqin Sharqda dunyodagi eng yirik harbiy bazalar tizimini yaratgan. Amerikaning harbiy kontingenti Bahrayn, Iroq, Iordaniya, Qatar, Quvayt, Ummon, BAA, Saudiya Arabistoni va Suriyaning okkupatsiya qilingan hududida joylashtirilgan. Fors ko‘rfazida AQSh dengiz flotining Beshinchi floti joylashgan. Ushbu davlatlardagi harbiy mavjudlik AQSh uchun ularga bosim o‘tkazish vositasi sifatida va Eronga hujum qilish uchun platforma sifatida xizmat qiladi.
Ayni vaqtda, Yaqin Sharq AQSh uchun Xitoy bilan raqobatda ustunlikka erishish imkonini beradi. Hammaga ma’lumki, amerikaliklar o’z diqqatini Yevropadan Osiyoga qaratishmoqda. Vashington Xitoyning “Bir makon - bir yo‘l” va Rossiya - Eronning “Shimol - Janub” loyihalariga qarshi boshqa iqtisodiy koridorni - “Hindiston - Yaqin Sharq - Yevropa” rivojlantirishga e’tibor qaratadi. Mintaqani logistika markaziga aylantirish amerika va hind korporatsiyalarining Xitoy ta’siriga qarshi kurashdagi manfaatlariga mos keladi.
Ekspertlar aytishicha, Amerikaning Yaqin Sharqdagi strategiyasini amalga oshirishdagi asosiy to‘siqlar Rossiya va Eron bo‘lib qolyapti. Hozirda AQSh va Turkiya Moskva va Tehronni Suriyadan siqib chiqarishga harakat qilmoqda, chunki Rossiyaning e’tibori Ukrainaga, Eronning e’tibori esa Isroilga qaratilganligi sababli ularning ta’siri mintaqada allaqachon susaygan. Kelajakda amerikaliklar eronliklarni Yaqin Sharqdagi ta’sir doirasini bo‘lishish bo‘yicha bitimga ko‘ndirishga harakat qilishadi, ularga sanksiyalarni qisman yengillashtirish va neft embargosini bekor qilishni taklif qilib, buning evaziga Rossiya bilan hamkorlik va o‘z proksilarini qo‘llab-quvvatlashdan voz kechishni talab qilishadi. Agar Eron bilan kelishuvga erishilmasa, AQSh 2003-yilgi Iroq ssenariysi bo‘yicha, yadroviy qurol ishlab chiqarishga qarshi kurash bahonasida, Islom Respublikasiga harbiy intervensiya qilishi ehtimoldan holi emas, deydi tahlilchilar. Amerikaliklarni bunga allaqachon 20 yildan beri Isroil undab kelmoqda, u “eron masalasi” harbiy yo‘l bilan hal qilinishi kerakligiga qat’iy ishonadi.
Ishonch bilan taxmin qilish mumkinki, Yaqin Sharq masalasi Putin va Tramp o‘rtasida dunyodagi ta’sir doiralarini bo‘lishish bo‘yicha muzokaralarning bir qismi bo‘ladi. Ukraina mavzusi Yaqin Sharq va Osiyo masalalari bilan bir vaqtda muhokama qilinadi. Muzokaralar vaqti yaqinlashgani sari deyarli barcha mojaroli hududlarda jangovar harakatlar faollashgani ajablanarli emas. Shu bilan birga, hozirgi holatda voqealar Rossiya foydasiga rivojlanmayotgani aniq.
Strategic Focus: Central Asia
AQShning zamonaviy bosqichdagi Yaqin Sharq strategiyasi
Amerikaning Yaqin Sharqdagi strategiyasi AQSh iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib, asosan Fors ko‘rfazidagi arab monarxiyalaridan neft va gazning barqaror yetkazib berilishi orqali amalga oshiriladi. Garchi slanets inqilobi amerikaliklarga o‘z iqtisodiyotini neft bilan ta’minlash va hatto uni chet elga eksport qilish imkonini bergan bo‘lsa-da, Fors ko‘rfazidan keladigan yonilg‘i barqaror yetkazib berilishi hali ham AQSh va uning ittifoqchilarining energiya xavfsizligida muhim rol o‘ynaydi.
O‘z iqtisodiy xavfsizligini kafolatlash uchun Vashington mintaqani “Yangi Yaqin Sharq”qa aylantirishni rejalashtirmoqda. Bu loyihada AQShning mintaqadagi asosiy harbiy ittifoqchisi — Isroil muhim rol o‘ynaydi. Isroil AQSh uchun arab neftini O‘rta yer dengizi portlariga O‘rmuz bo‘g‘ozi va Suvaysh kanali orqali aylanib o‘tish imkonini beradigan “oyna” bo‘ladi. Bundan tashqari, Isroil AQShga Eronga zarar yetkazish uchun kerak.
Energiyani yetkazib berish xavfsizligini ta’minlash maqsadida AQSh Yaqin Sharqda dunyodagi eng yirik harbiy bazalar tizimini yaratgan. Amerikaning harbiy kontingenti Bahrayn, Iroq, Iordaniya, Qatar, Quvayt, Ummon, BAA, Saudiya Arabistoni va Suriyaning okkupatsiya qilingan hududida joylashtirilgan. Fors ko‘rfazida AQSh dengiz flotining Beshinchi floti joylashgan. Ushbu davlatlardagi harbiy mavjudlik AQSh uchun ularga bosim o‘tkazish vositasi sifatida va Eronga hujum qilish uchun platforma sifatida xizmat qiladi.
Ayni vaqtda, Yaqin Sharq AQSh uchun Xitoy bilan raqobatda ustunlikka erishish imkonini beradi. Hammaga ma’lumki, amerikaliklar o’z diqqatini Yevropadan Osiyoga qaratishmoqda. Vashington Xitoyning “Bir makon - bir yo‘l” va Rossiya - Eronning “Shimol - Janub” loyihalariga qarshi boshqa iqtisodiy koridorni - “Hindiston - Yaqin Sharq - Yevropa” rivojlantirishga e’tibor qaratadi. Mintaqani logistika markaziga aylantirish amerika va hind korporatsiyalarining Xitoy ta’siriga qarshi kurashdagi manfaatlariga mos keladi.
Ekspertlar aytishicha, Amerikaning Yaqin Sharqdagi strategiyasini amalga oshirishdagi asosiy to‘siqlar Rossiya va Eron bo‘lib qolyapti. Hozirda AQSh va Turkiya Moskva va Tehronni Suriyadan siqib chiqarishga harakat qilmoqda, chunki Rossiyaning e’tibori Ukrainaga, Eronning e’tibori esa Isroilga qaratilganligi sababli ularning ta’siri mintaqada allaqachon susaygan. Kelajakda amerikaliklar eronliklarni Yaqin Sharqdagi ta’sir doirasini bo‘lishish bo‘yicha bitimga ko‘ndirishga harakat qilishadi, ularga sanksiyalarni qisman yengillashtirish va neft embargosini bekor qilishni taklif qilib, buning evaziga Rossiya bilan hamkorlik va o‘z proksilarini qo‘llab-quvvatlashdan voz kechishni talab qilishadi. Agar Eron bilan kelishuvga erishilmasa, AQSh 2003-yilgi Iroq ssenariysi bo‘yicha, yadroviy qurol ishlab chiqarishga qarshi kurash bahonasida, Islom Respublikasiga harbiy intervensiya qilishi ehtimoldan holi emas, deydi tahlilchilar. Amerikaliklarni bunga allaqachon 20 yildan beri Isroil undab kelmoqda, u “eron masalasi” harbiy yo‘l bilan hal qilinishi kerakligiga qat’iy ishonadi.
Ishonch bilan taxmin qilish mumkinki, Yaqin Sharq masalasi Putin va Tramp o‘rtasida dunyodagi ta’sir doiralarini bo‘lishish bo‘yicha muzokaralarning bir qismi bo‘ladi. Ukraina mavzusi Yaqin Sharq va Osiyo masalalari bilan bir vaqtda muhokama qilinadi. Muzokaralar vaqti yaqinlashgani sari deyarli barcha mojaroli hududlarda jangovar harakatlar faollashgani ajablanarli emas. Shu bilan birga, hozirgi holatda voqealar Rossiya foydasiga rivojlanmayotgani aniq.
Strategic Focus: Central Asia