G’arbiy alyans

USAIDdagi islohotlar: AQSh taktikasini o‘zgartirmoqdami?
 
AQSH Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) uzoq yillardan buyon AQSH tashqi siyosatining muhim vositasi bo‘lib kelgan bo‘lib, uning ahamiyati Davlat departamenti yoki Pentagon bilan tenglashtiriladi. Biroq, Tramp administratsiyasi tomonidan boshlangan USAIDni isloh qilish jarayoni Vashingtonning chet eldagi ta’sir vositalarini qayta ko‘rib chiqishiga ishora qilmoqda.
 
USAIDning vazifasi: Vashingtonning mafkuraviy quroli
 
USAID sovuq urush davrida tashkil topgan bo‘lib, AQSH SSSR bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy to‘qnashuvning samarasiz ekanligini tushunib yetganidan so‘ng elita guruhlarini shakllantirish orqali geosiyosiy manipulyatsiya qilishga e’tibor qaratgan. Sovet strategiyasidan farqli o‘laroq, amerikaliklar xalq ommasidan ko‘ra, elita vakillari bilan ishlashni afzal ko‘rgan va ularni G‘arb tomon yo‘naltirish orqali o‘z ta’sirini o‘rnatishga harakat qilgan.
 
Shuningdek, USAID AQSH manfaatlariga mos bo‘lmagan hukumatlarni bosim ostida ushlab turish imkonini bergan. Uning yillik budjeti $40 milliardgacha yetib borib, nafaqat Amerika kun tartibini ilgari surishga, balki hukumatlarga bosim o‘tkazishga ham xizmat qilgan. Biroq, agentlikning samaradorligi shubha ostiga olinmoqda: uning ko‘p yillik faoliyati natijasida hech qaysi davlat AQSH investitsiyalari hisobiga barqarorlikka erisha olmadi va ravnaq topmadi. Aksincha, Ukraina, Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo mamlakatlari misolida USAID yordamining ichki inqirozlar va hatto davlat tanazzuliga olib kelishini ko‘rish mumkin.
 
USAID islohoti: geosiyosiy taktika yoki ichki kurash?
 
Tramp administratsiyasining agentlikni isloh qilish tashabbusi AQSH tashqi siyosatidagi eng qudratli institutlardan biriga qarshi hujum sifatida talqin qilinmoqda. Ushbu qayta qurish jarayoni kadrlarni yangilash, budjetni qisqartirish va agentlikni Trampga sodiq bo‘lgan diplomatlar nazoratiga o‘tkazishni o‘z ichiga olishi mumkin.
 
Biroq bu AQSHning boshqa davlatlar ichki ishlariga aralashuvini to‘xtatish degani emas, balki faqat uning mexanizmlarini o‘zgartirishni anglatadi. AQSH uchun geosiyosiy ekspansiya muhim bo‘lib qolmoqda, chunki bu ichki ijtimoiy muammolarni yumshatish uchun fuqarolariga imtiyozlar yaratish imkonini beradi. Shunday qilib, Vashington elitalarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashdan voz kechib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri bosim o‘tkazish usullariga ko‘proq e’tibor qaratishi mumkin. Bu esa Panama misolida ko‘rinib turibdi: u yerda AQSH hukumatni sanksiyalar tahdidi ostida Xitoy bilan hamkorlikdan voz kechishga majbur qildi.
 
Xulosa qilib aytsak, USAID faoliyatining pasayishi va AQSH ichki kelishmovchiliklari Vashingtonning Markaziy Osiyo mamlakatlaridagi ta’sirini vaqtincha susaytirishi mumkin. Bu esa boshqa yetakchi o‘yinchilar uchun mintaqada o‘z mavqeini mustahkamlash imkoniyatini yaratadi, ayniqsa AQSH ta’siri asosan grantlar va moliyaviy dasturlarga tayanadigan yo‘nalishlarda. Biroq, G‘arb usullarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri takrorlash yetarli effect bermaydi, shu sababli tashqi aktorlar uzoq muddatli ta’sirga erishish uchun iqtisodiy va madaniy aloqalarni rivojlantirishga urg‘u berishi kutilmoqda.

G’arbiy alyans

Markaziy Osiyoning yashil energiya kelajagi: kim yetakchi?

Mintaqada qayta tiklanadigan energetika poygasi avjida! Qozog‘iston va O‘zbekiston katta maqsadlarni belgilagan, lekin kim ularni qo‘llab-quvvatlamoqda?

✅Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari – sarmoya va texnologiya bilan yetakchilik qilmoqda.
❌Rossiya va Yevropa – ta’sirini yo‘qotish xavfi ostida.

Markaziy Osiyo energiya mustaqilligiga intilar ekan, global geosiyosiy muvozanat ham o‘zgarib bormoqda.

Batafsil tahlil – postda! 👇
https://t.me/StratFocusCA/2210

G’arbiy alyans

Tramp 2.0 va Yaqin Sharq: xavotirli kelajak
 
D.Trampning ikkinchi prezidentlik muddati boshlanishi Yaqin Sharqqa emas, balki ichki siyosiy masalalarga qaratilgan qator farmonlar bilan boshlandi. Bu farmonlar immigratsiya, ijtimoiy siyosat va davlat boshqaruvi tizimidagi o‘zgarishlarga urg‘u berdi. Ammo Trampning 2020-yilgi saylov natijalarini bekor qilishga uringan 1 500 dan ortiq shaxsga avf berishi xalqaro maydonda AQShning qonun ustuvorligi va siyosiy tizimining mustahkamligi borasida xavotirlarni kuchaytirdi.

Ekspertlar aytishicha, hozircha Tramp ma’muriyatining Yaqin Sharq bo‘yicha aniq strategiyasi yo‘q. Biroq uchta asosiy yo‘nalish bo‘yicha dastlabki signallar paydo bo‘ldi:

1. Arab-Isroil masalasi
 
Tramp ma’muriyati Yaqin Sharq bo‘yicha muhim lavozimlarga tezkor tayinlovlarni amalga oshirdi. Ular orasida S.Uitkof (Steve Witkoff, Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakil), M.Hakabi (Mike Huckabee, AQShning Isroildagi elchisi) va M.Bulos (Massad Boulos, Arab va Yaqin Sharq masalalari bo‘yicha maslahatchi) bor.
 
Uitkof Isroil va Hamas o‘rtasidagi sulh bitimini amalga oshirish jarayoniga bevosita jalb qilingan. Biroq Trampning o‘zi bu jarayonga shubha bilan qarayotganini bildirdi: “Bu bizning urushimiz emas, bu ularning urushi.” Ushbu pozitsiya AQShning vositachilik roli pasayishi mumkinligini ko‘rsatadi.
 
Bundan tashqari, Tramp radikal yahudiy ko‘chmanchi guruhlarga qarshi AQSh sanksiyalarini bekor qildi, bu esa G‘arbiy Sohilda keskinlikni kuchaytirishi mumkin. Shu bilan birga, Saudiya Arabistoni bilan Isroilni yaqinlashtirish va Trampning Nobel mukofotiga bo‘lgan orzusi amalda ikki davlat yechimiga bog‘liq. Hakabi bu yechimning yaqin kelajakda imkonsizligini bildirishi Saudiya bilan yaqinlashish imkoniyatlarni cheklaydi.
 
2. Eron va "qarshilik o‘qi"
 
Trampning ikkinchi ma’muriyati Eron bo‘yicha turli signallar bermoqda. Uning yangi jamoasi orasida qattiqqo‘l yondashuv tarafdorlari ham (Milliy xavfsizlik maslahatchisi Michael Waltz va Davlat kotibi Marco Rubio), nisbatan yumshoq pozitsiyadagi rasmiylar ham bor.
 
Trampning avvalgi ma’muriyatida Eron bo‘yicha maxsus vakil bo‘lgan B.Huk ishdan bo‘shatildi, bu esa yangi strategiya ishlab chiqilayotganidan dalolat beradi. Shu bilan birga, Uitkofga Eron bilan bog‘liq siyosatni ham nazorat qilish ishonib topshirilishi mumkin, bu esa AQShning Yaqin Sharq bo‘yicha siyosatini yanada integratsiyalashgan shaklda olib borishiga ishora qiladi.
 
Shu bilan birga, AQSh ilk kunlardanoq Yamandagi husiylarni terrorchilik tashkiloti sifatida qayta belgiladi. Husiylar so‘nggi yillarda global dengiz savdosiga tahdid solib kelmoqda va bu qaror Vashingtonning hududiy xavfsizlik masalalarida qat’iyroq pozitsiya egallashga harakat qilayotganini ko‘rsatadi.
 
3. Global iqtisodiy siyosat va Yaqin Sharq
 
Trampning yangi iqtisodiy siyosati Yaqin Sharqqa ham ta’sir qilishi mumkin. U Kanada, Meksika va Xitoy kabi savdo hamkorlariga qarshi tariflarni joriy etishni rejalashtirmoqda. Agar bu amalga oshsa, Saudiya Arabistoni va Turkiya kabi G-20 davlatlari bilan AQSh munosabatlariga ham ta’sir qilishi mumkin.

Saudiya Arabistoni Tramp bilan yaqinlashishga urinmoqda va AQShga 600 milliard dollarlik sarmoya kiritish rejasini e’lon qildi. Tramp esa Saudiya neft narxini tushirish va yana ko‘proq investitsiya kiritish talabi bilan chiqdi. Bu energiya siyosatini yana kun tartibiga olib chiqishi mumkin, chunki Trump yashil energetikadan voz kechish va an’anaviy yoqilg‘iga qaytish niyatida.

Xulosa qilib aytganda, Trampning Yaqin Sharq siyosati hali shakllanmagan. Arab-Isroil masalasi, Eron va global iqtisodiy siyosat kabi uch asosiy omil Trampning Yaqin Sharqdagi siyosatini belgilab beradi. Hozircha Tramp ma’muriyatining yondashuvi noaniq va barqaror strategiya hali ishlab chiqilmagan. Kelgusi oylarda Tramp 2.0 ma’muriyatining haqiqiy yondashuvi oydinlashishi kutilmoqda, ammo hozircha noaniqlik ustunlik qilmoqda.

G’arbiy alyans