Strategic Focus: Central Asia

Eron – Suriyada mag‘lubiyatni qanday qabul qilmoqda?

🔴 Bashar Asad rejimining qulashi Tehron uchun og‘ir zarba bo‘ldi.
🔹 Eron o‘zining eng yaqin ittifoqchisidan mahrum bo‘ldi.
🔹 "Qarshilik o‘qi" geosiyosiy muvozanatini yo‘qotdi.
🔹 20-30 milliard dollarlik sarmoyalar xavf ostida qoldi.
Yangi Suriya hukumati Eron ta’siridan uzoqlashishga intilmoqda va Fors ko‘rfazi davlatlari bilan hamkorlikni kengaytirmoqda. Erondagi siyosiy doiralar esa bu borada yakdil emas. Tehron murosa yo‘lini tanlaydimi yoki Suriya bilan ochiq qarama-qarshilikka kirishadimi?

🔍 Batafsil tahlil – ushbu postda!

Tashqi siyosatdagi eng ahmoqona qarashlardan biri shuki, dushmanlar bilan muloqot qilish ularning qonuniyligini tan olish bilan tenglashtiriladi. Aslida esa, muloqot vosita, qurol emas. Hamma bilan gaplashish kerak – terrorchilar, diktatorlar bilan ham. Chunki muammolar sukut saqlash yoki izolyatsiya orqali emas, faqat muloqot va muzokaralar orqali hal etiladi.

(The Diplomat serialidan)

Bu borada siz qanday fikrdasiz? Muloqot qilish har doim ham to‘g‘ri yo‘lmi yoki ba’zi hollarda undan voz kechish kerakmi? Fikringizni izohlarda qoldiring!

Strategic Focus: Central Asia

AQSh tinchlikni xohlayapti, Yevropa - urushni

K.Axmedova, siyosiy ekspert

AQSh Rossiya bilan Saudiya Arabistonida muzokaralar o‘tkazishni rejalashtirmoqda va Pasxagacha Ukrainada o‘t ochishni to‘xtatishga erishmoqchi. Biroq, Yevropadagi ittifoqchilar boshqacha yondashuvni namoyon qilmoqda: YI va NATOning asosiy davlatlari Kiyevga yangi harbiy yordam paketini tayyorlab, Yevropaning mudofaa salohiyatini oshirishga harakat qilmoqda.

Trampning pragmatizmi Yevropa status-kvosiga qarshi

Tramp ma’muriyati AQSh xarajatlarini minimallashtirish, mojaroda ishtirokini qisqartirish va G‘arb strategiyasini qayta shakllantirishga intilmoqda. Biroq Brussel uchun Ukraina inqirozi nafaqat geosiyosiy, balki ichki siyosiy vosita hamdir. Kiyevga harbiy yordamni kengaytirish Yevropa elitalariga ichki vaziyat ustidan nazoratni saqlash imkonini bermoqda.

Asosiy o‘yinchilar: birlik bormi, strategiya-chi?

Fransiya va Germaniya Yevropa xavfsizligining asosiy me’morlari sifatida ko‘rinishga harakat qilsa-da, aslida Brusselning globalistik vektoriga ergashmoqda. Buyuk Britaniya va Polsha esa turli manfaatlarni ko‘zlamoqda: London Yevropa ichida o‘z ta’sirini mustahkamlashga, Varshava esa NATOning harbiy ishtirokini kengaytirishga intilmoqda. Ispaniya, Niderlandiya va Daniya esa kollektiv sodiqlik tamoyiliga amal qilishmoqda.

Yevropa uzoq muddatli qarama-qarshilikka tayyormi?

YI mudofaa tashabbuslarini kengaytirish bo‘yicha olib borayotgan muhokamalar Brussel mojaroni uzoq muddatli deb ko‘rayotganidan dalolat beradi. Agar AQSh diplomatik yutuqqa erishsa, Yevropa elitalari tanlov qarshisida qoladi: Vashingtonning yangi kursiga ergashish yoki qarama-qarshilikni chuqurlashtirib, status-kvoni saqlab qolish.

Rossiyaga qarshi koalitsiyasi parchalanadimi?

Vashington muzokaralarni olg‘a siljitishga harakat qilmoqda, biroq Yevropaning “qirg‘iylari” (hawks) qarshilik ko‘rsatmoqda. Agar AQSh ittifoqchilarni yo‘nalishni o‘zgartirishga majbur qila olsa, YI o‘z tashqi siyosatini qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘ladi. Ammo hozircha Yevropa eskalatsiyaga tayyorligini namoyish etmoqda, bu esa blok ichidagi ichki ziddiyatlarni kuchaytirishi mumkin.

Shunday qilib, yaqin oylardagi asosiy savol: bu qarama-qarshilikda kim g‘alaba qozonadi – Vashingtonmi yoki Brussel? Izohlarda o’z javobingizni qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

Xitoy rasmiylaridan biri Xitoy hukumati o‘zbek jurnalistikasidan hayron bo‘lganini aytishgan edi. Avvalgi davrlarda XXR rahbari O‘zbekistonga kelganida “o‘zbek sivilizatsiyasi tarixiy asoslarga ega” degan mazmunda so‘z so‘zlagan. Xitoyliklarning rejasiga ko‘ra, bu tarixiy ahamiyatga e’tirof hisoblangan.

(Aslida ham shunday, chunki Xitoy davlati avvallari “Ipak yo‘li sivilizatsiyasi” deb umumlashtirgan bo‘lsa, endilikda uni rasman “o‘zbek sivilizatsiyasi” deb alohida e’tirof etgan edi. Bu katta ahamiyatga ega siyosiy qadam hisoblanadi)

Ushbu e’tirofdan keyin xitoylik razvedka o‘zbek matbuotini bir necha oy kuzatishgan. Biroq, bizning matbuotimizda bu ulkan e’tirof haqida biror-gap so‘z bo‘lmagan edi. Xitoylik rasmiy, ushbu holatni bizning tarixchilarimiz va siyosatchilarimizning loqaydligi deb baholagan edi.

Kun.uz tarqatgan xabarda ham aynan masalaning shu jihatiga alohida urg‘u berdim. Shuning uchun ham, ushbu voqeaning sodir bo‘lganidan ko‘ra, uning Xitoyda qanday yoritilishi biz uchun muhim ekanligini yoritdim.

Ammo, bir holat undan ham g‘alati bo‘lib chiqdi. Ba’zi blogerlar va xatto OAVlar asosiy masala qolib, uni g‘arazli yoritishni boshladi. “Ommaviy tadbir”, “miting” kabi so‘zlar huquqiy soha muayyan sharhlarga ega. Masalan, ommaviy tabdir deb 100 va undan ko‘p kishilarning ishtirokida o‘tkaziladigan tadbirga aytiladi. Bu birinchi masala.

Ikkinchi masala, ushbu xabarni yoritishda qasddan davlatni harakatsizlikda ayblash holati kuzatilmoqda. Buni, bir blogermisolida ko‘rishimiz mumkin. U quyidagicha yozadi:

“Xitoyliklar aynan ramziy ma’noga ega Milliy bog‘imizda MITING qilgan. Bog‘ qo‘riqchilari IIB, Milliy gvardiya va hokimlik holatdan bexabarmish. Jurnalist, blogerlar va xalqiga kuchini ko‘rsatadigan hukumatimiz ularni ham jazoylay oladimi?”

Ushbu va shunga o‘xshash yondashuvlar insonlarni manipulyatsiya qilishga qaratilgan. Bu yerda xitoyliklar qolib, oddiy inson ongida davlatni harakatsizlikda ayblash va unga nafrat hissini shakllantirishga qaratilgan.

Vaholanki xitoyliklar qilgan ish ommaviy tadbir ham, miting deb ham malakalanmaydi. Bloger esa, odamlar ongida xitoyliklarning hali bizga noma’lum hatti harakatini MITING deb, davlatning uni jazolashini talab qilgandek, ammo uning bunga kuchi yetmasligi bilan kamsitishga urinmoqda.

Bu holat o‘zbek xalqini haqoratlaganda TIVga nafrat qilishimiz bilan bir xil xato hisoblanadi. Asl masala qolib, odamlarni davlat tashkilotidan nafratlantirishga bo‘lgan harakat desa bo‘ladi. Bu yerda haqorat ham, bu tadbir ham, orqa planda qolib, insonlar ongida aybdor o‘zbek davlati bo‘lib qolyapti. Mana shu haqiqiy manipulyatsiya hisoblanadi.

Yuqorida, xitoy razvedkasi ularning rahbarining e’tirofini o‘zbek jamiyatiga ta’sirini bir necha oy o‘rganganini aytgan edim. Ushbu tadbir va unga nisbatan davlat va jamoatchilikning fikri ham albatta o‘rganiladi. Xatto ushbu va avvalgi post va unga yozilgan izohlar ham albatta o‘rganiladi.

Shu orqali O‘zbekistondagi ijtimoiy holat tadqiq qilinadi, har qanday kuchlar undan o‘z foydasiga xulosa qilishni istashadi.

Rasmiy va ishonchli ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu tadbir Xitoy kompaniyasining ko‘ngilochar tadbiri hisoblanadi ekan. Bunday tadbirlar o‘zbeklar tomonidan AQSHda ham, Angliyada ham o‘tkazilishi mumkin. Shuning uchun, ushbu tadbir emas, balki uning Xitoyda qanday yoritilishi muhim deb aytgan edim.

Ammo, har qanday holatda biz - jamiyat - haqiqiy masala qolib, mutasaddilar bilan o‘pkalanishib o‘tirsak, konfliktologiya nuqtayi nazaridan ogohlantiruvchi qizil chiroq hisoblanadi. Bu jamiyatda tartibsizlikni keltirib chiqarishni istovchi kuchlar uchun shpargalka bo‘lib, aynan shunaqa so‘kinishlar va tadbirlarni ko‘paytirish payiga tushishadi.

Shuning uchun ham, muammoni to‘g‘ri ko‘rabilish muhim hisoblanadi. Siz nima deysiz, vaziyat qolib, yuqoridagi misol singari, unda davlatning harakatsizligini bo‘rttirib ko‘rsatishdan maqsad nima bo‘lishi mumkin.

Umuman olganda, siz haqiqiy holat va manipulyatsiyani ajrata olasizmi? Bunday xavfdan omondamisiz?

Said Komil Muhammad Karim

Markaziy Osiyo ekspertlarining Telegram-kanallari

Do‘stimiz Eldaniz Markaziy Osiyodagi ekspertlar va tahlilchilarning qulay Telegram-kanallar to‘plamini tayyorladi. U muntazam o‘qib boradigan va siyosiy qarashlaridan qat’i nazar kuzatib boradigan platformalarni bir joyga jamladi. Endi ularning barchasiga bir marta bosish orqali obuna bo‘lishingiz mumkin:

📌 To‘plam havolasi → https://t.me/addlist/OT6WAfbwVXpkZDFi

💬 Sizningcha xuddi shunday o’zbek to’plamiga qaysi kanallarni qo‘shish mumkin?

Islom olami vakili Uchinchi jahon urushini oldini olishga yordam beradimi?

P.Alimjonov, siyosiy ekspert

Trampning Putin bilan Saudiya Arabistonida uchrashish ehtimoli haqidagi bayonoti nafaqat Ukraina bo‘yicha tinchlik muzokaralari istiqbollari borasidagi qiziqishni kuchaytirdi, balki geosiyosiy dinamikadagi siljishni ham ko‘rsatdi. Ar-Riyod sammitni qabul qilishga tayyor ekanini bildirgan holda, o‘zini global vositachi sifatidagi rolini mustahkamlashga harakat qilmoqda. Vashington va Moskva esa davom etayotgan mojaro fonida qulay muzokara maydonini izlamoqda.

Nega aynan Saudiya Arabistoni?

Ar-Riyodning potensial uchrashuv joyi sifatida tanlanishi bejizga emas. Saudiya Arabistoni an’anaviy ravishda AQSh va Rossiya o‘rtasida balansni saqlab kelmoqda va diplomatik jihatdan moslashuvchanlikka ega. Bundan tashqari, qirollik xalqaro darajadagi sammitni tashkil qilish uchun zarur resurslarga ega. Putin va Trampning aynan shu yerda uchrashishi, shubhasiz, Saudiya Arabistonining global jarayonlardagi o‘rnini mustahkamlashiga xizmat qiladi.

Tramp va Putin: taktik o‘yin

Tramp uchun Putin bilan neytral hududda uchrashish – o‘zining muzokaralar olib borish qobiliyatini namoyish etish va xalqaro tanglikni kamaytirish bo‘yicha o‘zini samarali yetakchi sifatida ko‘rsatish imkoniyati hisoblanadi. Bu tashabbus uning tashqi siyosat strategiyasining muhim qismi bo‘lishi mumkin, ayniqsa, Yevropadagi majburiyatlarini kamaytirish va ichki masalalarga ko‘proq e’tibor qaratish rejalari doirasida.

Rossiya uchun esa ushbu sammit – frontdagi vaziyatni inobatga olgan holda yangi reallikni mustahkamlash va o‘z shartlari asosida muzokaralarga ochiqligini namoyish etish imkoniyatidir. Moskva ko‘p marotaba muloqotga tayyorligini bildirgan, biroq faqat o‘zi uchun qulay shartlar asosida.

Asosiy intriga esa Ukrainaning pozitsiyasida qolmoqda. Kiyev avvalroq Moskvaga hech qanday shartsiz muzokaralar olib borish mumkin emasligini ta’kidlagan, biroq G‘arb ittifoqchilarining bosimi ostida bu ritorika o‘zgarishi mumkin. Muhim savol – Ukraina qanchalik murosaga tayyor va muzokaralar boshlangudek bo‘lsa, qanday kafolatlarni olishi mumkin?

Bu fonda tahlilchilar bir qator ssenariylarni taxmin qilmoqda:

1. Samarali muzokaralar – Saudiya Arabistoni yangi diplomatik markazga aylanadi va muzokaralar vaqtinchalik kelishuv yoki sulhga olib keladi.

2. Murosali variant – Ar-Riyoddagi sammit ramziy tusga ega bo‘lib, aniq natijalarsiz kelajakdagi diplomatik qadamlar uchun maydon yaratadi.

3. Muzokaralar natijasiz qoladi – tomonlar kelishuvga erisha olmaydi va sammit formal uchrashuv sifatida qolib ketadi.

Umuman olganda, Saudiya Arabistoniga diplomatik tashabbusni o‘tkazish kuchlar muvozanatining o‘zgarayotganini ko‘rsatadi: Ar-Riyod o‘zini xalqaro vositachi sifatida mustahkamlashga intilyapti; Vashington uzoq cho‘zilgan inqirozdan minimal yo‘qotishlar bilan chiqish yo‘lini izlayapti; Moskva muzokaralarni o‘z talablarini qonuniylashtirish vositasi sifatida ko‘ryapti. O’z navbatida, Kiyev G‘arb yordami va yangi geosiyosiy realliklar o‘rtasida muhim tanlov qilishga majbur bo‘lishi mumkin.

Tramp va Putinning ehtimoliy uchrashuvi real yutuqlarga olib keladimi yoki yo‘q – bu hali noma’lum. Ammo bir narsa aniq: mojaroni hal qilish yo‘lidagi diplomatik sahna o‘zgarmoqda va Saudiya Arabistoni bu jarayonda asosiy o‘yinchilardan biriga aylanish niyatida.

Strategic Focus: Central Asia

Global Janubning Rossiya tashqi siyosatidagi o’rni

S.Pinxasova, siyosiy tahlilchi

Juda qiziq. Birinchi marta Zaxar Prilepinning (ha, o’sha shovinist targ’ibotchi) gaplariga qo’shilmaslik iloji yo’q: G‘arb bilan muzokara imkoniyati paydo bo‘lishi bilan Global Janub mavzusi Rossiya ritorikasidan yo‘qoladi. Bu esa Moskvaning oxirgi yillarda ilgari surgan ko‘p qutblilik konsepsiyasining samimiyligini savol ostiga qo‘yadi.

Ko‘p qutblilik – illyuziyami?

Rasmiy ravishda Rossiya dekolonizatsiya va G‘arb gegemoniyasidan voz kechish tarafdori bo‘ldi, lekin asl maqsadi – buyuk davlatlar klubiga qaytish bo’lib qolaverdi. G8 – Rossiya elitasining ushalmagan orzusi, anti-kolonial ritorika esa faqat G‘arb bilan savdolashish vositasi bo‘lib xizmat qildi.

Rossiyasiz Global Janub

Jahon iqtisodiy markazining Osiyoga siljishi haqiqiy jarayon, lekin bu jarayonda Rossiyaning roli sezilarli emas. Janubi-Sharqiy Osiyodagi savdo aloqalari keskin o‘sayotgan bir paytda, Rossiyaning MDH davlatlari bilan tashqi savdo ulushi kam darajada saqlanmoqda. Ya’ni, Rossiya bu natijalar bilan lider nomiga munosib emas.

Ikkita dunyo o‘rtasidagi Rossiya

Moskva na Yevropada, na yangi ambitsiyali davlatlar orasida o‘zini “o’z krugiday” his qilmoqda. Savol shundaki, unga qaysi tomon qulayroq – barqaror, ammo tanazzulga yuz tutayotgan G‘arb bilanmi yoki pragmatik va qattiqqo‘l ittifoqchilar – Xitoy, Hindiston va Turkiya bilanmi?

Xulosa qilib aytganda, Global Janub mavzusi G‘arb bilan munosabatlarni tiklash imkoniyati paydo bo‘lishi bilan Kreml kun tartibidan chiqib ketadi. Tarixan Rossiya ittifoqchilar bilan blok tuzishdan ko‘ra, dushmanlar bilan savdo qilishni afzal ko‘rib kelgan – va bu geosiyosiy refleks o‘zgarishsiz qolishi aniq.

Strategic Focus: Central Asia

Vensning Myunxendagi nutqi: Yevropa konsensusiga zarba

AQSh vitse-prezidenti J. Vensning Myunxen xavfsizlik konferensiyasidagi chiqishi G‘arb elitasi uchun haqiqiy sinovga aylandi. Ukraina, Xitoy yoki NATO haqida biror so‘z ham yo‘q – faqat demokratiya va G‘arbning o‘z ichidan kelayotgan tahdidlari haqida gapirildi.

Qadriyatlar xavf ostida

Yevropa va AQSh umumiy tamoyillar bilan birlashganiga qaramay Vens noqulay savol qo‘ydi: aslida Yevropa nimani himoya qilmoqda? Agar siyosatchilar o‘z saylovchilaridan qo‘rqayotgan bo‘lsa, demak, muammo tashqi tahdidlardan ham jiddiyroq.

G‘arb avtoritarizm sari ketayaptimi?

Asosiy tahdid – demokratik institutlarning yemirilishi. Boshqa fikrdagi insonlarni qo‘rqitish, dissidentlarga bosim o‘tkazish, saylovlarni bekor qilish (Ruminiyani eslaylik) va noan’anaviy partiyalarni siyosatdan chetlatish – bularning barchasi Vens ta’kidlaganidek, demokratiyaning o‘ziga xavf tug‘diradi.

So‘z erkinligi bosim ostida

Matbuotni yopayotgan va ekspertlarni tazyiqqa olayotgan siyosatchilar oxir-oqibat yutqazadi. Vens kinoya bilan aytadiki, agar AQSh Gretaning tanqidiga dosh bergan bo‘lsa, Yevropa ham Maskning tanqidiga chidashni o‘rganishi kerak.

Migratsiya: tasodifmi yoki siyosiy xato?

Vens migratsiya muammosini siyosiy qarorlar bilan bog‘ladi va Yevropa yetakchilarini o‘z xalqining xohish-istaklarini e’tiborsiz qoldirayotganlikda aybladi. “Hech bir saylovchi bunday qarorni qo‘llab-quvvatlamagan”, – deydi u va haqiqiy siyosiy javobgarlikka chaqirdi.

Amerika Yevropani o‘zidan qutqara olmaydi

Agar Yevropa siyosatchilari o‘z xalqidan qo‘rqayotgan bo‘lsa, AQSh ularga yordam bera olmaydi, hatto bunday siyosatchilar ittifoqchi sifatida foydasiz. G‘arb faqat chegaralarni himoya qilish emas, balki demokratiyaning o‘z tamoyillarini saqlash uchun kurashishi kerak, aks holda u o‘zini yo‘qotadi.

Vens nutqi – deklaratsiya emas, balki manifest. U shuni ko‘rsatdiki, yangi Oq uy agar eski Yevropa o‘z xalqining ovozini eshitmasa uning qoidalari bo‘yicha o‘ynamaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Tramp va Erdog‘an: AQSh-Turkiya munosabatlarida yangi sahifa ochiladimi? – davomi
 
Biroq, Turkiyaning murakkab tashqi siyosati ham hisobga olinishi lozim. Anqara iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida Rossiya va Eronga yaqin munosabatlar olib boradi, lekin shu bilan birga, AQSh va Yevropa bilan strategik hamkorlikni davom ettirishga harakat qiladi. Ushbu muvozanatli yondashuv Turkiyani Rossiya-Ukraina urushida potensial vositachiga aylantirishi mumkin.
 
Tramp nimalarga e’tibor qaratadi?
 
AQSh-Turkiya munosabatlarini mustahkamlash uchun Tramp ma’muriyati quyidagi ustuvor yo‘nalishlarga e’tibor qaratishi taxmin qilinmoqda:
 
1. Muloqotni kuchaytirish va o‘zaro manfaatli yo‘nalishlarni aniqlash. Erdog‘an Trampni Turkiyaga tashrif buyurishga taklif qilgan. Bo‘lajak uchrashuv ikki tomonlama munosabatlarning yangi vektorini belgilashga xizmat qilishi mumkin.
 
Bu kontekstda, AQSh Suriyada barqarorlikni ta’minlash va IShID qayta tiklanishining oldini olish uchun Turkiya bilan yaqin ishlashi mumkin.
 
2. Murosaga borish. Turkiya AQSh bilan ishonchni tiklash uchun S-400 tizimidan voz kechishi va NATO doirasida harbiy integratsiyani mustahkamlashi taxmin qilinmoqda. Xususan, Tramp Erdog‘an bilan yaqin aloqalaridan foydalanib, Turkiyani F-35 dasturiga qaytarish masalasini ham ko‘rib chiqish ehtimoli yuqori.
 
Turkiyaning HAMAS bilan aloqalariga nisbatan cheklovlar kiritilishi AQSh bilan munosabatlarni yaxshilash uchun muhim qadam bo‘ladi.
 
Xulosa qilib aytganda, dunyo tartiboti o‘zgarayotgan bir paytda, Turkiyaning o‘rni tobora oshib bormoqda. Rossiyaning agressiv siyosati va global geosiyosiy beqarorlik sharoitida AQSh Anqarani muhim hamkor sifatida ko‘rib chiqishi ehtimoli saqlanmoqda. 

Strategic Focus: Central Asia