(davom...) Shuni nazarda tutib, quydagi konstitutsiyon o’zgartirishlarni kiritish maqsadga muvofiqdir:
- President davlatchilikning barqarorligini, Konstitutsiyaga rioya etilishining kafili bo’lishida davom etadi. Lekin raqobatdosh siyosiy kurashdagi o’yinchilardan biri bo’lmasligi kerak. Buning uchun undan amaldagi Qomusda ko’zda tutilgan “davlat hokimiyati organlarining kelishilgan holda faoliyat yuritishini hamda hamkorligini ta’minash” funksiyasini olib qo’yish kerak. Mana shu funksiya prezidentga deyarli barcha davlat instituti faoliyatiga aralashish uchun huquqiy asosni bermoqda.
- Hukumat (Vazirlar Mahkamasi) faqatgina parlament tomonidan shakllantirilishi kerak. Bosh vazir nomzodini ham Oliy Majlis prezidentga ko‘rib chiqishi va tasdiqlashi uchun taqdim etishi kerak, hozirgidek, aksi emas.
- Prezidentning sudyalarga ta’sirini cheklash kerak. Hozirda prezident Konstitutsiyaviy, Oliy sudi tarkiblariga va rayosatiga, Sudyalar oliy kengashining raisligiga sudyalar nomzodlarni taqdim etadi va Sudyalar oliy kengashiga ta’siri orqali qolgan barcha sudyalarni tayinlash va lavozimdan chetlashtiradi, bu vakolatlarni undan olib tashlash kerak.
- Prezidentlar ildiz otib ketmasligini, umrbod hukmron bo’lib qolish maqsadida ma’muriy resursdan foydalanishini oldini olish maqsadida prezidentlikni bir shaxs uchun, masalan, yeti yillik bir muddat bilan cheklash kerak.
- Barcha siloviklarni prezidentga bo’ysundirish katta xató va katta muammolarga olib keladi. Buni ilk o’zbek parlamentidagi muxolif deputatlar ham Islom Karimovning yuziga aytishgan.
Bu va boshqa o’zgaritirishlar prezidentlarning mutlaq hukmronligini sud, parlament va hukumatni kuchaytirish orqali tegib turishga olib kelishi mumkin va bizning azaliy xastaligimizga – yakka xokimga sig’inib ketishimizga - muayyan davo bo’lishi mumkin. Konstitutsiyamiz “siyosiy idora ishlarimizni qanday tashkil etsak, zolim yoki noqobil hukmdorlar iloji boricha kamroq zarar yetkazishi mumkin” degan savolga javob berishi shart. Kun tartibimizdagi asosiy masala ham shu.
Albatta, huquqiy nigilizm avjiga chiqqan o’zbek jamiyatida bir parcha qog’oz bo’lmish Konstitutsiyaga amal qilish/qilmaslik (huquqni qo’llash) muammosi ham dolzarb.
Shuningdek, yana bir muammo, Igor Guberman aytganidek,
Не в силах никакая конституция
Устроить отношенья и дела,
Чтоб разума и духа проституция
Постыдной и невыгодной была.
Lekin mana shu aql va ruh foxishaligi uyatli ish deb qaralishi uchun yangi axloq kerak. Bular esa boshqa, alohida mavzu.
Credits:
@Fikrlab99@FikrZero
