Tizim ish bermaydi-da!
Balki kimdir bu fikrimga qo'shilar yoki yo'q, lekin ta'lim rivojlanishida eng katta to'siq ehtimol bizning tizimlar emasdir, chunki, o'qituvchilarga ham, albatta, ko'p narsa bog'liq.
O'zimning kuzatishlarimdan keyin shu xulosaga keldim: bizda tizimdan ham ko'proq avvalo insonlarning, ayniqsa o'qituvchilarning dunyoqarashini o'zgartirishimiz muhimroq. Mayli, ota-onalar o'z yo'liga-ota-ona bilan ishlash, ularning farzandlariga berayotgan e'tibori... Lekin, yaxshilik qilyapmiz deb biz o'qituvchilar o'quvchilarga, kelajagiga ziyon yetkazib qo'yayotgan bo'lishimiz mumkin.
Bir oddiy misol - yangi baholash tizimi.
-Tizim nega joriy etildi o'zi?
-O'qituvchi o'quvchilarga yon bosmasligi uchun, o'quvchining real bahosini, bilimini aniqlash uchun, PISA, PIRLS kabi imtihonlarda o'quvchilar qiynalmasligi uchun, haqiqatdan o'zining bilimi bilan ishlashi uchun.
Lekin bizning tizimda nima bo'lyapti?! Yana o'sha eski holat: o'qituvchilar, o'zlari, bolalarga topshiriqni qaytadan yozdirib bo'lsa ham baholarini qo'yib beryapti(yaxshiroq bahoni) yoki o'sha BSB, CHSB larni yozishda kitob-daftarlardan foydalanishga ruxsat beryapti... Bu holat davom etsa o'quvchi qanday o'zgaradi?!
O'qituvchilarning bu hatti-harakatlaridan keyin bolalarda ham oddiy xulosa shakllanyapti:
...bo'ldi, o'qimasak ham bo'ladi, sal o'qituvchiga yaxshi ko'rinib qo'ysak, o'zi bahomizni qo'yib beradi. O'qituvchining kundalik qo'yadigan baholari hech narsani hal qilmaydi, BSB, CHSB larni bir amallab yozib bersak bo'ldi, qolganini eplab ketamiz... Yoki, baribir hammamiz past baho olsak ham, o'qituvchi o'zi ko'chirtiradi-boshqa iloji yo'q.
Hamma demoqchimasman. To'g'ri, haqiqatdan real baho qo'yayotgan, hech kimga ko'chirtirmayotgan o'qituvchilar bor. Lekin, bu 2-3 nafar o'qituvchi bilan hamma o'quvchilarni to'g'ri yo'lga solib, tushuntirishni iloji yo'q-da...!
O'qituvchilarning o'zidan so'rasang:
-Bahosi pasayib ketyapti
-Nima qilibdi bahosi pasayib ketsa...
...
Tizim o'zi nima uchun ishlab chiqildi axir?!
-Bor, haqiqiy bahoni chiqarish uchun.
Biz, yana, bu tizimni o'zimizga moslashtirib oldik va katta ehtimol bilan, agar shu ketishda davom etsak, bu tizim ham hech qanday natija bermaydi, foydasi tegmaydi.
- Biz esa yana bir avlodni yo'qotganimiz qoladi.
Va oxirgi savol: biz o'qituvchilar bolalarga ta'lim bilan bir qatorda tarbiya - halollikni, o'z mehnati bilan hamma narsaga erishishni ham o'rgatishimiz kerak. Lekin o'zimiz bularga amal qilmasak, o'zimiz ularga noto'g'ri yo'llar bilan imtihonlardan o'tishiga, munosib bo'lmagan bahosini olishiga yo'l qo'yib berayotgan bo'lsak, ularga qanday qilib halollikni o'rgatishimiz mumkin?
-O'zimizga ham shu savolni berib ko'raylik.