Tabiatshunos kundaligi

​​Nega suvni bir martadan ortiq qaynatib iste‘mol qilish zararli?

Buning juda ko‘p sabablari mavjud.

Qaynash- tabiiyki fizik jarayon bo‘lib, fizik ta‘sirlar- kimyoviy ta‘sirlar yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi odatda.

Harorat 100 C⁰ ga yetgach suv molekulalari bug‘lana boshlaydi. Natijada biz suv deya nazarda tutuvchi eritma tarkibidagi tuz (odatda kalsiy va magniy birikmalari nazarda tutiladi) va agar bo‘lsa og‘ir metallarning (qo‘rg‘oshin, mis, kadmiy, arsenik kabilar) konsentratsiyasi ortadi.
Bu buyrakda tosh hosil bo‘lishi (kalsiy, magniy tuzlarining ko‘p qabul qilinishi), nerv va immun tizimlaridagi buzilishlar (og‘ir metallar) yuzaga keladi.

Bundan tashqari suv bir martadan ortiq qaynatiladigan bo‘lsa uning tarkibidagi organik va boshqa moddalar parchalanadi hamda boshqa moddalar bilan reaksiyaga kirishib zararli (zaxarli) birikmalar hosil qiladi.

Masalan, suvda xlor mavjud bo‘lsa (hozirda bu deyarli barcha suvda mavjud), qaynatish davomida u organik birikmalar bilan reaksiyaga kirishib, trihalometanlar (xloroform, bromodixlormetan, bromoform va dibromoxlormetan kabilar) hosil qilishi mumkin.

Trihalometanlar kanserogen ekanidan saraton kasalliklari rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Xususan, jigar, buyrak kabilarda umumiy organizm uchun zararli moddalar hosil bo‘lishi hamda tuxumdon va bachadon saratonini shakllantirishi kuzatilgan.

Bunday moddalar jigarda reaktiv kislorod hosil qiladi. Bunday kislorod bilan oksidlanish jarayonlari xavfli darajada kuchli kechganidan DNK shikastlanadi. Natijada hosil bo‘lgan mutagenlik xususiyati uzoq vaqtgacha genetik kasalliklarni yuzaga keltiradi.

Trihalometanlarning uzoq vaqt qabul qilinishi- jigar atrofida yog‘ hosil bo‘lishi va jigar hujayralarining nobud bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Agar suv orqali nafas olish tizimiga kirsa- tizim devorini yallig‘lantiradi.

Shuningdek, homilador ayollar bunday suvdan iste‘mol qilishi homila uchun juda zararli bo‘lib, embrionda turli mutatsiyalar yuzaga kelishi, juda kam vaznda tug‘ilishi yoki umuman muddatidan oldin tabiiy abort bo‘lish xavflari ehtimoli yuqori.

Bulardan tashqari, trihalometanlarda neyrotoksiklik xususiyati ham bo‘lib, uzoq muddatli ta‘sir kognitiv (aqliy) funksiya pasayishi hamda xotira juda kuchsizlanishiga sabab bo‘ladi.


Bu birgina trihalometanlarning ayrim ta‘sirlari edi.

Ikki va undan ortiq marta qaynagan suvda yana ishqoriylik xususiyati ham ortib boradi- qaynash jarayonida karbonat angidrid bug‘lanaverishidan.

Shuning uchun suvni doimo faqat bir marta qaynatib foydalanish zarur.
Qaynatadigan idishlarni ulardan suvni olib bo‘lgach doimo bir necha bor yengil chayib yuborish kerak (ostida hosil bo‘lgan cho‘kmadan ma‘lum qadar tozalash uchun).

Ba‘zan suv tizimiga xlor miqdori juda ko‘paygan suv keladi. Buni suvning ta‘m va hididan bilish mumkin.
Bunday vaqtlarda filtr yoki qadoqlangan suvdan foydalanib turgan muqobil- imkon qadar. (Ayniqsa homiladorlik davrida)

Xulosa qilib aytganda, biz ko‘ruvchi va foydalanuvchi suv juda ko‘p moddalar eritmasi va aralashmasidan tashkil topgan. Hayotimiz davomida eng ko‘p foydalanadigan moddamiz bo‘lganidan, bunga to‘g‘ri yondashishimiz juda- juda muhim.

​​Vafot etish- bu biz tirik organizmlar uchun mutlaqo tabiiy jarayon ekanidan odatda uni shundayligicha qabul qilamiz. Chunki biz ko‘pincha yechimi mavjud, oldini olishimiz mumkin bo‘lgan masalalar to‘g‘risida mulohaza qilishni muqobil hisoblaymiz.

Agar o‘limga biofiziologik, biokimyoviy va biofizik yondashadigan bo‘lsak, bu o‘ziga xos juda qiziq, hozirgi hayotimiz uchun jiddiy ahamiyatga ega bo‘lgan mavzulardan hisoblanishiga amin bo‘lamiz.

"WHY WE DIE" kitobiga ba'zan- ba'zan vaqt topib uni ishtiyoq bilan oz- ozdan mutolaa qilib bormoqdaman.
Kecha qiziq bir organizm haqidagi ma‘lumotga duch keldim.
Bu Turritopsis dohrnii meduzasi haqida edi.
Ko‘plab organizmlar yashovchanlik doirasida noqulay ta‘sirlar- turlicha zararlanish va stresslarni qabul qilsa- yo‘qotilgan to‘qima va hujayralarni bosqichma- bosqich, odatda asta- sekin tiklaydi. "O‘lmas meduza" laqabini olgan Turritopsis dohrnii lar esa bunday holatda birato‘la transdifferensatsiya regeneratsiyasini boshdan kechirib hayotining avvalgi sikliga qayta oladi. Ya‘ni hayotining hozirgi bosqichini avvalgi bosqichiga qaytaradi.

Yana ham batafsil izohlasam: ko‘plab bo‘shliqichli hayvonlar dastlab polib holatida (tuxumdan chiqqan organizmlar o‘zi mustaqil harakatlanmay, suv tubidagi biror narsaga yopishib rivojlanuvchi) mavjud bo‘lib, aksariyat turlar umrining oxirigacha shunday yashaydi. Meduzalar esa polip holatida rivojlanib, keyin bizning tasavvurimizdagi- erkin harakatlanuvchi yetuk organizmga aylanadi.
Turritopsis dohrnii meduzasi jarohatlansa yoki umumiy noqulay fizik, kimyoviy o‘zgarishlarni qabul qilsa- erkin holatidan yana polip tuzulishiga o‘tib qaytadan sog‘lom holda rivojlanishni boshlaydi.
Go‘yo o‘smir odamning qandaydir salbiy ta‘sir oqibatida yosh bolaga aylanib boshqatadan rivojlana boshlashi va hokazo.

"O‘lmas meduza"ning bu xususiyatini yuzaga keltiruvchi genetik omil: uning mitoxondrial genomida 2ta tRNK, 2ta rRNK va 13ta oqsil genlari mavjud bo‘lib, ushbu kombinatsiyadagi informatsiya meduza hayotiy siklida orqaga qaytish- telomerlarni saqlash va shuni amalda ifodalovchi metamorfozni amalga oshiradi.

Qiziq savol: Turritopsis dohrnii lar o‘ladimi?
Albatta, "O‘lmas meduza"lar ham halok bo‘ladi.
Ko‘plab meduzalarda toksik xususiyat shakllangan bo‘lib, bizning qahramonimizda bu yetarlicha kuchli rivojlanmagan. Shu boisidan boshqa suv hayvonlari uchun oson ozuqaga aylanib- tabiiyki butkul halok bo‘ladi.
Bundan tashqari kuchli shikastlansa, fizik hamda kimyoviy noqulay o‘zgarishlar kuchli darajada va uzoq davom etsa ham nobud bo‘ladi.
Transdifferensatsiya regeneratsiyasi juda murakkab biokimyoviy reaksiyalardan iborat. Agarda reaksiyalar muayyan sabablarga ko‘ra noto‘g‘ri kechsa yoki bu jarayonni amalga oshirish uchun yetarlicha energiyasi bo‘lmasa- halok bo‘ladi.
Shuningdek, bir qancha jiddiy ta‘sirga ega mikroorganizmlardan zararlanish ham ular uchun halokatli tugaydi.

Bu ajoyib mavjudotlar asosan O‘rta yer dengizi va Yaponiyaning suvli hududlarida tarqalgan.

Hozirgi kunda Turritopsis dohrnii lar ko‘plab mutaxassislarning e‘tiborini tortgan bo‘lib, ularning ustida regenerativ tibbiyot va umuman yoshartirishga oid biotexnologik tadqiqotlar qilinmoqda.
Shuningdek, uning biofiziologiyasini o‘rganish orqali "Nima uchun o‘lamiz?" va uning davomi bo‘lgan "Qanday omillar bizni o‘ldiradi?"- savollariga asosli javoblar topish mumkin.

(Aslini olganda "Nima uchun o‘lamiz?"ning turli talqindagi yetarlicha asosli javoblari mavjud. Biroq bu javoblar juda katta va umumiy bo‘lib, ularni analitik tahlil qilish kerak. Bu esa doimiy va davomli jarayon.)

​​Ta‘tilga chiqishdan avval, ta‘tilni qanday o‘tkazish haqida juda ko‘p rejalar tuzgandim:)

Xususan, ingliz tilini o‘rganish va organik kimyoga oid mashg‘ulotlar edi.

Ta‘tilning dastlabki besh kunlari shunday o‘tdi ham. Juda shiddatli tarzda dars qildim.
Eng katta yutuqlardan biri- so‘z yodlashning menga juda muqobil uslubini o‘zimda kashf qilganim bo‘ldi.

Ammo o‘sha besh kundan so‘ng shunchaki dars qilishni to‘xtatdim.
Yangi mushukcha bilan u ketgunicha vaqt o‘tkazdim, JSST ning bir loyihasida ishtirok etdim, oshxona- laboratoriyada juda ko‘p tadqiqotlar o‘tkazdim.
Limon po‘stlog‘i va vanildan juda ko‘p o‘ta ajoyib (buni boshqalar baholashgan🙂‍↕️. Hatto menga nisbatan Ratatouille dagi tanqidchidan ham talabchan ukam ham shunday fikr bildirdi🙂‍↔️².
Tasvirda ulardan biri) kashfiyotlar qildim.
Film tomosha qildim.
Yangi musiqalar.
Juda- juda ko‘p uyqu.

Ya‘ni nimani istasam shuni qildim. Hatto hayolimda ham dars qilmadim.
Anchadan buyon o‘zimni bunday ruhan yengil his etmagandim.
Doim o‘z bosimimdan nafasim qaytib, juda shoshib asabiy yashayotgandim.
Xotiram ham shunga tarqoq bo‘lgandir.
Yana logik- mantiqiy fikrlashga ham yo‘l bermay, faqat dars qilish bilan kun o‘tkazayotgandim.


"Istaganini qilib yashash" tizimidan so‘ng (bugundan boshlabdir) hozir avvalgidan ham samarali natijali dars qilmoqdaman.
Tong vaqti murakkabroq so‘zlardan bir qanchasini mashq qilgandim. Hozir eslashga harakat qildim va hammasi o‘xshadi.

Rekombinant DNK olishga oid tadqiqotlar izohi va nazariy bilimlarni ham shu kunlarda jonli mulohazalar bilan o‘rganayapman, rejalar tuzayapman.

Xullas, ruhiy bosimlardan charchagan kishi uchun bu muqobil maslahat- biroz hammasini bo‘sh qo‘ying. Haddan ziyod erkinlikni o‘zingizga his ettiring.
(Jarayon yakunida yana ham istagandek natijaga erishish uchun, oshxonani tanlang:) bu yerda sabr- toqat va erkinlik o‘zaro uyg‘unlasharkan)

​​Gerontologik turmush tarzi doirasida fitonsidlarning kimyoviy xususiyatlari va xos tarzda tirik organizmlarga ta’sirlari ustida birozdan izlanayotgan edim.
Fitonsidlar haqida bir post qilishni ham o’ylagandim. Biroq shunchalar ko’p muhim ma’lumotlarni qabul qilayotganimdan, ularning har biriga alohidadan yondashishni muqobil deb hisobladim.

Bulardan (fitonsidlardan) biri- oltingugurtning organik birikmalariga mansub bo’lgan tiyosulfinatlar sinfi vakili allicin (C6 H10OS2)haqida.

Allicin tabiiy holatda sarimsoq piyoz tarkibida uchraydi. Hosil bo’lishi- sarimsoqni maydalash, kesish yoki ezish jarayonida alliin moddasi fermentativ yo’l bilan allinoza orqali allicinga aylanadi.
Fitonsidlar asosan antiseptik xususiyatga ega. O’simliklar o’zlaridagi bu moddalar bilan ko’plab mikroorganizmlardan himoyalanadi.

Allicin bakteriyalarning fermentlarida (masalan, sitoplazmadagi SH- guruhi mavjud fermentlarda) disulfid bog’lanishlar hosil qilib, ularning metobolizmnini izdan chiqaradi. Hujayra membranasi (po’sti)ni shikastlab, moddalar harakatini tartibsizlashtiradi. (masalan, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Salmonella spp., Helicobacter pylori)

Antifungal (zamburug’larga qarshi) ta’sirga ega bo’lib, ko’plab turdagi zamburug’larning o’sishini to’xtatadi. (masalan, Candida albicans, Aspergillus turlari)

Antiviral (viruslarga qarshi) xususiyati bilan asosan respirator viruslarga qarshi jiddiy salbiy ta’sirga ega. Viruslar hujayrani zararlashi uchun avval hujayraning tashqi membranasi bilan bog’lana olishi kerak. Yo’qsa hujayraning ichki qismiga kira olmaydi va zararlamaydi. Allicin mana shu jarayonda ko’plab turdagi viruslarning bog’lanishi oldini oladi.

Shubhasiz, antiparazit ta’siriga ham ega. (masalan, Plasmodium falciparum (Malariya qo’zg’atuvchisi), Giardia lamblia)

Allicin nafaqat biz uchun zararli tirik organizmlarga qarshi kurashadi, balki shu bilan birga kimyoviy jarayonlarimizda ham juda foydalidir.

Bunda antioksidantlikni namoyon qilib, hujayralarda oksidlanish stressini kamaytiradi. DNK va ko’plab oqsillarning oksidlanishdan zarar ko’rishini oldini oladi.

Yallig’lanishni kamaytiradi. (artrit, yurak- qon tomir kasalliklarini oldini oladi, shakllanib bo’lgan bo’lsa salbiy tas’irlarini kamaytiradi)

Yana o’ta muhim xususiyatlaridan biri (meni post yozishga majbur qilgan sabab ham shu)- saraton hujayralariga qarshi jiddiy tas’ir qiladi.
Hozirgi kunda saraton yoki hech bo’lmaganda o’sma hujayralari bo’lmagan odamning o’zi yo’q. Ular juda oz sonli va o’ziga xos funksiyaga ega hujayralarda shakllanishidan mavjudligi sezilmayigan holatarda- bunday kishilar bu o’rinda sog’lom hisoblanadi. Biroq tashqi muhit ta’sirlari bilan bu hujayralar osonlikcha ko’payishi yoki nasldan naslga o’tishlar jarayonida yig’ilib, biror avlodda kasallik sifatida yuzalanishi mumkin. Shuning uchun bu masalaga har kim mas’uliyat bilan qarashi kerak deb hisoblayman.

Demak, allicin saraton hujayralarining o’sishini inhibe (lot. to’xtatmoq, susaytirmoq) qiladi va apoptoz (dasturlangan (saraton) hujayra o’limi)ni rag’batlantiradi. Jarayon saraton hujayralarining DNK sintezini to’xtatib, hujayra signal yo’llarini izdan chiqarish bilan amalga oshadi. Asosan ko’krak, o’pka va kolorektal saraton turlarida samarali.

Biroq ko’p miqdorda surunkali qabul qilish ham zararli. Sarimsoqqa sezuvchanligi kuchli bo’lgan kishilar uni iste’mol qilmasliklari kerak.

Ko’p qabul qilish bilan tanamizda mavjud bo’lgan foydali bakteriyalarimizni ham halok qilishimiz mumkin. Bu ko’plab salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi.

Sarimsoq piyoz tarkibidagi umumiy moddalar qon suyultirish xususiyatiga ega. Bu albatta foydali. Ammo yetarlidan ortiqcha iste’mol qilinsa, qon haddan ziyod suyulib ichki qon ketishlari hamda biror jarohat olinganida qon to’xtamasligi kuzatilishi mumkin.

Shuningdek, ko’p miqdor umumiy moddalar almashinuvi uchun zararli.

Xulosa qilinsa, sarimsoq piyozni me’yorida iste’mol qilish juda- juda foydali.

​​Mana, ovoz berish jarayoni ham o‘z nihoyasiga yetdi va men ham holis ravishda (tashkilotchi sifatida) 0 ni tanlab natijalarni ko‘rdim.

Rostini aytganda, barcha tasvirlar juda o'ziga xos yoqimli edi.
Ularning biri bir qarashda shovqinli shaharning ko'ngilga yoquvchi xotirjam tarafini ko‘rsatib bera olgan bo‘lsa, boshqa birida tabiatning kichik bir bo‘lagi ham inson bilan uyg‘unlashib ta‘sirli tus olishi aks etgan.
Yana birida esa hatto suvning ohista ovozini his etish mumkin. Bu yoqimli ovoz zich shaharni osuda va yoqimli maskanga aylantiradi.
Yana bir tasvir esa tasavvurlarni shiddatli jonlantirib, olovli va qirmizi rangdagi cheksiz yo‘l bo‘ylab vaqtlar aro sayohatga undaydi.
Boshqa bir manzarada borliqni juda ezgu va mayin tarzda qabul qilish mumkin. Bu shunchalar moviyki- jim kuzatib barchasini anglash mumkinligini ifoda etayotgandek.
Boshqa bir tasvirda esa soy yoqalab yoqimli salqinlikda sayr qilgancha- bolalikni qayta boshdan kechirish mumkin. Bu bir vaqtning o‘zida ham beg‘ubor, ham murakkab hislarni o‘ziga qamraydi.
Yana bir tasvir esa inson tomonidan tabiatning bir bo‘lagiga aylantirilgan go‘zallikni aks ettiradi. Insoniyat va Yer o‘rtasidagi abadiy bog‘liqlik go‘zal natija bilan ifodalanadi.

Quyida esa shart g‘olibining (20%) "Sokin tabiat"i aks ettirilgan bo‘lib, bu ulug‘vor manzarada ham ko‘plab kechinmalarimiz jonlanishini his etish muqarrar.

Bu loyiha(cha)ni tashkil etganimdan juda xursandman. Ishtirokchilarga samimiy cheksiz tashakkurlar. Har bir asarda haqiqatdan ham yashadim.

Barchasi o‘ziga xos va haqiqatdan ham ahamiyatli.

​​Kecha e‘lon qilgan tanlovimning "Namunalar yig‘ish" dan iborat yagona bosqichi yakunlanishiga oz fursat qolmoqda.

Shuning yuzasidan ularni baholashga oid muhim ko‘rsatmalarni bersam🗳⚖️

Xullas, ovoz berish yo‘li haqida biroz mulohaza qildim va uning neytral kechishi uchun so‘rovnomadan foydalanishga qaror qildim.
Faqat bunda ovoz berishingizdan oldin bilishingiz muhim bo‘lgan bir qancha o‘ziga xosliklar bor.

Bizda 8 ta namuna bor va muvofiq tarzda har bir kishida ikkita imkoniyat.

Ularning ikkisini ham bir yoki boshqa- boshqa namunalarga sarflash mumkin.
Ishtirokchilarda ham bu imkoniyat mavjud.

Men vaqt tugaganidan so‘ng ikkita bir xil so‘rovnoma yuboraman.
Ular 0 dan 8 gacha bo‘lgan variantlarni o‘z ichiga oladi. Siz e‘lon izohlaridagi o‘zingizga yoqqan, sizning tasavvuringizdagi "Sokin tabiat"ni ifoda etishga yaqinlashgan variant(lar)ga ovoz berasiz.

Variant 0 dan boshlanadi va "Quiz test" shaklida so‘rovnoma tuzilganidan 0 varianti to‘g‘ri javobni anglatadi. Biroq bu variant tanlovimiz mohiyati uchun ma‘nosiz. Ya‘ni 0 ga ovoz berish orqali- ovozingiz imkoniyatini bekorga sarflagan bo‘lasiz.
Qolgan raqamlar esa o‘z namunalarini ifodalaydi.

"Quiz test" so‘rovnomasi foizlarni taqdim etgani uchun bu neytral- muqobil.

Oxirida ikkita so‘rovnomadagi foizlar- xos tarzda o‘zaro qo‘shiladi va ikkiga bo‘linadi.
Eng yuqori natija egasi g‘olib hisoblanadi.

(Aslida ikkita variant tanlash imkoniyatli bot yaratish ham mumkin edi, biroq men urunib ko‘rmayoq, bunga harakat qilmadim)

Namunalarning barchasi betakror- yoqimli...☘
Samimiy ovozlaringiz juda muhim.

P.S: Sovg‘a yana bittaga ortdi:)
Bu nima ekanligi esa faqat yutgan kishiga- sovg‘a olinganida ma‘lum bo‘ladi:)²

​​Uyimizga ma‘lum vaqtga ketish uchun erta tongdan narsalarimni yig‘ar ekanman, o‘tgan bir yilim haqida o‘yladim.
Rostini aytsam bu yil men uchun anchayin ahamiyatli bo‘ldi.
Ko‘p o‘zgarishlarni ifodalovchi kechinmalar mavjud- bu yil uchun.
Real hayotda ham, virtual faollikda ham.

Facebook men uchun juda ahamiyatli tarmoq edi. Bu borada avval ham bir necha bor keltirganman. U yerda juda ko‘p ajoyib kishilar bilan tanishganman va bu qatlam men uchun ahamiyatli. Ammo bu ahamiyatni saqlab qolgan holda Facebookni tark etdim va natijasi menga yoqdi.
Bu masalan, men uchun jiddiy voqea.

2024- yil uchun eng ahamiyatli voqealardan biri- Maxfiy jamiyat uchrashuvlari bo‘ldi☘️ Bu davomli bo‘lishiga umid qilaman. Jamiyatimiz o‘rni yetuklashaverishi niyatidaman.

Social mediadagi men juda hurmat qiladigan kishilar bilan uchrashuvlar. Bular ham juda o‘ziga xos esda qolarli edi. Yana shunday manfaatli yig‘inlar ko‘payaversin🌌

Film ko‘rish madaniyatim shakllandi menimcha...🎼🕯📒🎬

Real va faqat o‘z doiramdagi hayotimda esa shunchalar ko‘p qiziq, shiddatli voqealar ro‘y berdiki...

Xola bo‘ldim🙆‍♀️

Kimyo laboratoriyasidagi tadqiqotlar⚗️🔍

Bir qancha kishilar bilan yaqindan tanishdim va ijtimoiy olamim ancha o‘zini namoyon qildi...✍️

Ginko II ga ega bo‘ldim🤗

Juda kichkinaligimda ko‘rgan mentorlarim bilan yana hayotda uchrashdim...🌅⏳️

Sezilarli yovuzlashdim

Yolg‘iz yashashga o‘rgandim!

Men uchun ko‘lami keng bo‘lgan odatlardan ayrimlari bevosita tarzda kamaydi:

Tabiiy mintaqalarga sayohatlar;
Uyqusizlik;
Badiiy, badiiy- fantastik- ilmiy, badiiy- falsafiy kitoblar mutolaasi(
Rasm chizish;
........

Aslida tabiiyki voqealar juda ko‘p, ammo o‘ta ta‘sirlilari edi bular.

Umumiy xulosada tushunib yetganlarim, yo‘qotishlarni qabul qilish kabilar sezilarli bir qancha edi.
Ammo manfaatli voqeliklar tarozini ko‘proq og‘diradi.
Bu yil men uchun yaxshi o‘tdi.☘️