Tarix (qiziq va kerakli ma'lumotlar)

🟦🟦🟦🟦 Har bir oyning o'z ma'nosi bor

🌀 Yanvar — Ma'bud Yunus sharafiga «yanvar ius „deb atalgan. Rimliklarning e'tiqodicha, 2 yuzli Yunus har bir narsaning boshi va oxirgisining homiysi bo'lgan. 

🌀 Fevral — Lotincha “februarius» so'zi tozalanish, poklanish ma'nosini bildiradi. 

🌀 Mart — Bu oy dehqonlar va chorvadorlar homiysi Mars sharafiga atalgan «martius » so'zidan olingan. 

🌀 Aprel — «Apfire» so'zidan kelib chiqqan bo'lib, o'z in'omlarini namoyon qiluvchi degan ma'noni bildiradi. 

🌀 May — Ma'buda Mayya «mayus» ismidan olingan go'zallik, shod-xurramlik oyi hisoblanadi. 

🌀 Iyun — Yupiterning xotini — ma'buda Yunona sharafiga qo'yilgan. Afsonalarga ko'ra Yunona ayollar homiysi, er-xotin qo'sha-qarishi, uvali-juvali bo'lishlarining tarafdori.

🌀 Iyul — Rim arbobi va lashkarboshchisi Yuliy Sezar sharafiga shunday atalgan.

🌀 Avgust — Rim imperatori Oktavian Avgust sharafiga qo'yilgan.

🌀 Sentabr — Qadimda rimliklarning 10 oylik taqvimida 7-oy bo'lib, lotincha, September (7) so'zidan olingan.

🌀 Oktabr — Qadimda rimliklar taqvimida 8-oy lotincha «oktober» (8) degan ma'noni anglatadi.

🌀 Noyabr — lotincha «November» (9) so'zidan olingan, qadimgi rimliklar taqvimida 9-oyni anglatadi.

🌀 Dekabr — lotincha «dezember» so'zidan kelib chiqqan bo'lib, 10 degan ma'noni bildiradi.



https://t.me/umumiy_tarixuzb

🇹🇷 1453 йил 29 май куни Султон Фотиҳ Меҳмед II қўшинлари томонидан Истанбул/Константинопол шаҳрининг қўлга киритилиши.

Усмонли султон Меҳмет Фатиҳ 1453 йил Константинополни қамал қилиб турганда Рим Папаси унга хат ёзади: «Насронийликни қабул қил дунёни иккимиз бошқарамиз».

Аммо бўлажак Истамбул фатҳига уч кун қолгандагина султон жавоб ёзади: «Исломни қабул қил, пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатига амал қилиб хатна қилдир, шунда сени салтанатимга шайхул-ислом этиб тайинлайман».

https://t.me/umumiy_tarixuzb

— Албатта, хеч бир халқ урушни хоҳламайди. Хўш қайси деҳқон ўз ҳаётини хавф остига қўйишни хоҳласин? Урушдан кейин унга насиб қиладигани энг узоғи билан – ўз қишлоғига соғ-омон қайтишидир . Табиийки, оддий одамлар урушни хоҳламайдилар – на Россияда, на Англияда, на Америкада, на Германияда. Бу тушунарли. Лекин, охир-оқибат, мамлакат сиёсатини раҳбарлар белгилайди ва улар учун халқни ўз ортидан эргаштириш доим осон, фарқи йўқ –у хох фашистик диктатура бўладими, хох коммунистик тузум ёки парламент демократияси.

— Фарқ бор. Демократияда халқ ўз вакиллари орқали фикрини билдириш ҳуқуқига эга, АҚШда эса уруш эълон қилиш ҳуқуқи фақат Конгрессга тегишли.

— Бунинг бари, албатта, жуда яхши. Лекин халқ, у овоз бериш ҳуқуқига эга бўлсин ёки бўлмасин, ҳар доим ўз раҳбарларига бўйсундирилиши мумкин. Бу қийин эмас. Фақат бир нарса керак – халққа мамлакатга ҳужум қилинганини эълон қилиш, тинчлик тарафдорларини ватанга хоинликда айблаш ва Ватанни хавф остига қўяётганликда гумон қилиш. Бу ҳар қандай мамлакатда бирдек ишлайди.

Герман Герингни Нюрнберг суд процессидаги нутқидан.

У биринчи бўлиб муаллифлик ҳуқуқидан воз кечган, давлат тизимига қарши бўлган ва диний авторитетларни рад этгани учун черковдан четлатилган. У Нобель мукофотидан воз кечган, пулни ёмон кўрган ва деҳқонлар томонида чиқишлар қилган. У 1902, 1903, 1904, 1905 ва 1906 йилларда беш марта адабий Нобель соврини учун номзод бўлган. Сўнгги марта у "олдиндан" мукофотдан воз кечган. Унинг номи —Ҳазрат Лев Николаевич Толстой.

1. Ҳукуматнинг кучи халқнинг саводсизлигида . Ва ҳукумат бундан хабардор, шунинг учун у доимо маърифатга қарши курашади. Буни тушуниш вақти келди.

2. Ҳар бир одам инсониятни ўзгартирмоқчи, аммо ўзини ўзгариши ҳақида ўйламайди.

3. Сабр қилган одамга барча нарса етади.

4. Барча бахтли оилалар бир-бирига ўхшайди, ҳар бир бахтсиз оила ўзига хос бахтсиз.

5. Кучли одамлар доимо содда бўлишади.

6. Ҳар ким ўз эшиги олдини супуриб тозаласин. Агар ҳар бир одам шундай қилса, кўча тоза бўлади.

7. Ҳаммага биз яхши эканлигимиз учун бизни севишади, деб ўйлаймиз. Лекин бизни севган одамларнинг яхши эканлигини билмаймиз.

8. Муҳаббатсиз яшаш осонроқ. Аммо унда бошқа маъно йўқ.

9. Менда яхши кўрган нарсаларимнинг барчаси йўқ. Аммо менда бор нарсаларни яхши кўраман.

10. Дунё азоб чекадиганлар туфайли олдинга силжийди.

11. Энг катта ҳақиқатлар энг оддий бўлади.

12. Кўп нарсани билиш эмас, балки билинганлардан энг кераклисини билиш муҳим.

13. Инсон ўз виждонининг тозалиги билан фахрланади, чунки унинг хотираси қисқа.

14. Энг разил одам бошқа разилларни ўзига нисбатан ёмонроқ деб топа олмаса ва шунинг учун фахрланишга сабаб топмаса ўшадир .

15. Ёмонлик фақат ўзимизда, яъни уни олиб ташлаш мумкин бўлган жойда.

16. Инсон доимо бахтли бўлиши керак. Агар бахт тугаса, унинг кейин хатосини топ.

17. Мен ишонаманки, ҳаётнинг маъноси — муҳаббатдаги ўсиш.

18. Ҳамма режа тузади, бироқ кечгача яшай олишини билмайди.

19. Инсон ҳар қандай шароитга мослаша олади, айниқса, атрофдагилар ҳам худди шундай яшашса.

20. Энг ажабланарли хато — инсоннинг бахтли бўлиши ҳеч нарса қилмасликда, деб ўйлашидир.

P.S. Владимир Набоков ўз лекцияларида қуйидаги усулни қўллаган. У хонанинг барча пардаларини ёпиб, тўлиқ қоронғиликка эришарди. «Рус адабиётининг осмонида бу Гоголь», — ва зал охирида бир чироқ ёнарди. «Бу Чехов», — шифтда яна бир юлдуз пайдо бўларди. «Бу Достоевский», — дея яна бир чироқ ёқарди Набоков. «А бу Толстой!» — у пардаларни очарди ва хонани ёруғликка чулғаб ташларди.

Милоддан аввалги 48 йилнинг 9 августида Юлий Цезарь фуқаролик урушидаги асосий рақиби Гней Помпей Магнусни Фарсал жангида мағлуб этади. Ғалабадан сўнг, у кўпгина душманларини афв этиб, уларни ўз тарафига оғдиришга ҳаракат қилди. Афв этилганлар орасида 38 ёшли Марк Юний Брут ҳам бор эди, у ўша вақтда нотиқлик маҳорати билан машҳур бўлган ва princeps juventutis («ёшларнинг етакчиси») деган шарафли унвонига эга бўлган эди. Цезарь Брутга деярли ўғлидек муносабатда бўлиб, унинг карьерасига катта ёрдам кўрсатган: уни претор этиб тайинлаган ва келажакда консул қилиб – Рим Республикасидаги энг юксак маъмурий лавозимга тайинлашни режалаштирган.

Шунданам билса бўладики , Брут ҳеч бўлмаганда миннатдорлик ёки шахсий манфаат учун Цезарни қўллаб-қувватлаши керак эди. Лекин у Цезарни милоддан аввалги 44 йилнинг 15 мартида ўлдирган фитначилар сафига қўшилди. Ўлаётган Цезарнинг охирги сўзлари — «Сен ҳамми , Брут?!» бўлганди бу — хиёнатга бўлган ҳайратни ифодалаган. Цезарнинг душманлари ва рақиблари бор эди, аммо Брут уларнинг бири эмасди. Аксинча, Цезарнинг ўлими Брутнинг сиёсий карьерасини вайрон қилиши мумкин эди ва шундай бўлди ҳам. Савол туғилади: нима учун Брут ўз ҳомийсига хиёнат қилди?

Брут Юнийлар авлоди эди , ва у қадимий ва шарафли анъаналарга эга эди. Қадимги тарихчи Дионисий Галикарнасскийнинг таъкидлашича, бу авлод вакиллари милоддан аввалги 493 йилдаги биринчи халқ трибунлари коллегиясига киритилган. Ундан ташқари, Брутнинг афсонавий аждоди Луций Юний Брут милоддан аввалги 509 йилда охирги рим қироли Тарквиний Гордикага қарши қўзғолонни бошлаб, Римнинг биринчи консулларидан бири бўлган ва монархия ўрнини республикага алмаштирган. Ёш Марк Юний Брут учун бу ривоятлар уни фақат римлик сиёсатчи эмас, балки республика қадриятларини ҳимоя қилиш ва улуғлашга масъул ворисга айлантирарди.

Бу қарашлардан Цезар душманлари ўз манфаатлари учун фойдаландилар. Унга энг катта таъсирни нотиқ ва сиёсатчи Марк Туллий Цицерон ўтказди, у Брутнинг яқин дўстига айланган эди. Брут Цицеронга «Фазилат ҳақида» асарини бағишлаган бўлса, Цицерон Брутга атаб ," Брут ёки машҳур нотиқлар ҳақида" асарини ёзиб, республика қулаганидан ва Брутнинг тақдирига бўлган таассуфини баён этган. Гай Кассий Лонгин каби бошқа фитначилар Брутни Цезар унинг сиёсий юксалишига тўсиқ эканлигига ишонтиришга ҳаракат қилган эдилар.

Брутнинг «дўстлари» унинг шарафли авлодидан эканини таъкидлаб, унинг аждодлари хизматларини баландпарвозлик билан мақтайдилар. Шу билан бирга, Цезарни яккаҳокимликка интилишда айбловчи миш-мишлар тарқалади, унинг император бўлиши мумкинлиги ҳақида гапирилди. Луций Юний Брутнинг авлоди бўлган Брут бундай хавфнинг олдини олиш учун энг мос шахс деб ҳисобланган.

Фитначилар Брутнинг ғурури ва мансабпарастлигига таъсир қилиб, уни республика манфаатлари йўлида Цезарни йўқ қилиш зарурлигига ишонтирдилар. Цицерон ўз асарларида бунга ишора қилган, сенат муҳокамаларида эса Брутга қуйидаги провокацион саволлар ёзилган ёзувлар берилган: «Брут, сен ухлаяпсанми?» ёки «Сен ҳақиқий Брут эмасан!»

Цезар умрбод диктатор деб эълон қилинганида, Брут уни йўқ қилиш керак деган қарорга келди. У Луций Юний Брут ҳайкали олдида қасам ичиб, зулмни бартараф қилишга онт ичади. Фитначилар Марк Антонийни ҳам ўлдиришни таклиф қилишди, лекин Брут бунга қарши чиқиб, уларнинг мақсади фақат Цезар эканини таъкидлайди. Улар ўзларини сенат ва халқ қўллаб-қувватлашига умид қилишди, шунингдек, республика тузумини тиклашни режалаштиришди. Бироқ бу режа амалга ошмади: Цезарнинг ўлдирилиши республикани барибир қутқара олмади.

Nikoh bilan bog'liq bo'lgan fandagi atamalar

1. Gipergamiya - yuqori darajaga mansub bo'lgan kishi bilan nikohga kirish.

2. Kros-kuzen bunday nikoh shaklida tog'a va ammaning qizi bilan nikohda bo'lish nazarda tutiladi.

3. Levirat - akasi yoki ukasining bevasiga uylanish, bevani esa o'lgan erining akasi yoki ukasiga erga tegishi.

4. Sororat bir nechta opa-singillar bilan bir vaqtning o'zida nikohda turish yoki keyinchalik o'lgan xotinining singlisiga uylanish odati.

5. Monogamiya - bir ayol yoki erkak bilan nikohda bo'lish.

6. Poligamiya - ko'p nikohlilik.

7. Ekzogamiya - tashqi nikoh. Ya'ni o'zini urug'idan tashqaridagi urug'lardan qiz olingan.

8. Endogamiya (ichki nikoh) - bu qabilaning ichidan uylanishdir.

9. Epigamiya - aralash nikoh. Bunda qabilada endogamiya va ekzogamiya aralash holatda uchraydi.

10. Nikohdan o'tgan juftlarning yashash joyiga qarab quydagicha terminlar bilan ataladi: matrilokal - ona urug'ida, patrilokal - ota urg'ida, bilokallik - navbat bilan ota va ona urug'ida yashashga nisbatan, neolokal - er-xotin ota-onalaridan alohida yashashlariga nisbatan qo'llaniladigan atamalardir.

@antropolog_kundaligi

Хоразм маликаси Хонсултон. 1190йилларда туғилган. 1210йилда Қораҳитой Усмонга Самарқанд ҳокимига турмушга чиққан. 1220йиллар Жўлчихон ошиқи беқарор бўлиб уйланган. Жўлчихондан уч ўғил кўрди. Берке, Беркечар ва Бўри номли. 1227й, Жўлчихон йўлбарс овлаб юрганда. Ёлланма қотиллар тиғидан ўлди. Хонсултоннинг кейинги тақдири номалум. Ботухон ўгай укаларини Астрахан томонларга олиб бориб тарбиялаб олган. Хонсултоннинг ўғли Беркахон эса тахт соҳиби бўлди ва биринчи бўлиб Исломни қабул қилди!

ЛЎЛИЛАРНИНГ АНЪАНА ВА УРФ - ОДАТЛАРИ
«Боши боғлоғлиқ»
Лўлилар орасида кенг тарқалган тушунчалардан бири бу «боши боғлоқлиқ» иборасидир. Бу ибора мазкур қавмга мансуб аёл ёки қизларнинг тизза бўйи ёки ундан қуйи келадиган либослар кийишини англатади. Агар лўли аёллар кийган либослар тиззагача бўлса, улар ҳали турмуш қурмаган, борди-ю тиззадан қуйи ва оёғида пойабзали бўлса, демак, улар «эгалланган» ҳисобланишади. Шунинг учун ҳам кўпчилик турмуш қурган лўли аёллар миллий либос - этаги узун кўйлак кийишади.
Кўчманчилар
Бугунги кунга келиб, лўли қавмининг 1 фоизигина кўчманчилар ҳисобланишади ва улар бир жойда ўтроқлашмай, бир жойдан иккинчи жойга кўчиб юришади.
Орият рамзи
Лўлиларнинг сочларини қисқартириб юриши қавм ориятига тўғри келмайди. Бу ҳол бутун лўли қавмига нисбатан шармандалик саналади. Борди-ю бирор бир лўли йигит ё эркак сочини қисқартирса, шу оннинг ўзида қавмдан ажратилиб, бадарға қилинади. Шу боис деярли аксарият лўлилар сочларини ўстириб юришади.
Қавмда учрамаган касаллик
Шу пайтгача тиббиётда лўлиларнинг мохов касаллиги билан хасталангани кузатилмаган. Бу ҳол ушбу халқ мохов бўлмаган деган тушунчани келтириб чиқарган.
Таржимасиз томоша
Лўлилар ҳиндлар муомаласида мавжуд кўпгина содда ибораларни тушуна олишади. Шунинг учун ҳинд кинофильмларини таржимасиз томоша қилишлари ҳам мумкин.
Ғайриихтиёрий танланган касблар
Лўлиларда ғайриихтиёрий танланган касблар мавжуд. Мазкур касбда фаолият юритаётган баъзи лўлилар ўз қавмларидан ҳайдалмасликлари учун ҳам бу сирни яширишга ҳаракат қилишади. Шунинг учун фабрика ё заводларда ишлаётган, кўча-кўйни супириб-сидираётган лўлиларга дуч келсангиз, ҳайрон бўлманг.
Миллий таом
Ҳар бир халқнинг ўз севимли таомлари бўлгани сингари лўли қавмида ҳам бу одат сақланиб олган. Қадим замонлардан буён ўрмон ё унинг атрофида яшаб келган лўлилар асосан, овчилик билан шуғулланиб, ўз ўлжаларини пишириб ейишган: қуён, қобон ва ҳоказо. Бироқ ушбу халқнинг миллий таоми севиб истеъмол қилинадиган қовурилган ёки димланган типратикан гўштидир.
Романо рат
Аждодларидан бири лўли бўлган (ўтмишда яшаб ўтган бирор қавм-қариндоши) авлод «романо рат» деб юритилган. Бу «унвон» ихтиёрий тарзда лўлилик номини олиш ҳуқуқини беради. Лўлилар тилидан ўзлашган сўз
Рус жаргонидаги «лавэ» сўзи айнан лўлилар сўзлашадиган тилдан ўзлашиб («ловэ»), «пул» маъносини англатади.
Ягона фарзанд
Бир қулоғида сирға таққан лўли ўз оиласида якка-ю ягона фарзанд эканлигини англатади.
МЎМИНБЕК тайёрлади.

«Дадам қамоқдан қайтганида хурсанд бўлардик. Лекин ўзларининг хурсанд бўлганини ҳеч кўрганимиз йўқ. Тишлари жуда хунук синганди. Онамнинг айтишларича, тергов пайтида қийноқ қўлланганда атайлаб шундай синдирилган. Ҳар замонда онамга йиғлаганларини, «Мийлиқ» деб аллаким ҳақида гапирганларини эшитардик. Кейинчалик билсам, Сталиннинг ҳатто номини тилга олишга қўрққан, уни Мўйлаб деб атаган экан...»

Саодат Абдураҳмонова суҳбатлашди.