Siyosatshunoslik

📜 Fozil odamlar shahri: ideal rahbarning 12 fazilati

Al-Farobiy o‘zining o‘lmas asari "Fozil odamlar shahri" orqali mukammal jamiyat va ideal rahbarni tasvirlaydi. Unga ko‘ra, rahbarlik qilish uchun quyidagi fazilatlar zarur:

1️⃣ Sog‘lom va baquvvat bo'lish – Jismoniy sog‘lomlik rahbarlik uchun shart.
2️⃣ Kuchli xotira – O‘tmishni yodda saqlash va undan saboq olish.
3️⃣ Tushunish qobiliyati – Masalalarni tez anglash va yechim topish.
4️⃣ Analitik tafakkur – Murakkab vaziyatlarni tahlil qilish.
5️⃣ Notiqlik san’ati – Fikrni ravon va aniq yetkazish.
6️⃣ Bilimga chanqoqlik – O‘rganishdan hech qachon charchamaslik.
7️⃣ Halollik va rostgo‘ylik – Har doim to‘g‘ri yo‘ldan yurish.
8️⃣ Adolatparvarlik – Hammani teng ko‘rish.
9️⃣ Boylikka o‘ch bo'lish – Shaxsiy manfaatdan yiroq bo‘lish.
🔟 Nafsni tiyish – O‘z xohishlarini boshqara bilish.
1️⃣1️⃣ Jasorat – Qiyin qarorlarni qo‘rqmasdan qabul qilish.
1️⃣2️⃣ Mehribonlik – Insonlarga iliq munosabatda bo‘lish.

💡 Bugungi rahbarlarda ushbu fazilatlarning qanchasi mavjud?

#FozilOdamlarShahri #Yetakchilik #Falsafa #siyosat #siyosatshunoslik

Siyosatshunoslik...

Bread and Circuses (Panem et Circenses) (O‘zbek tilida: "Non va tomoshalar")

"Panem et Circenses" — Rim davridan qolgan, hali ham dolzarb bo‘lgan ibora bo'lib, o‘zbekchaga tarjima qilsak, "Non va tomoshalar" degan ma'noni bildiradi. Qadimgi Rim hukumati xalqni tinchlantirish uchun ularning asosiy ehtiyojlarini (nonni) qondirib, e'tiborini gladiator janglari yoki ot poygalari kabi katta-katta ko‘ngilochar tadbirlar (tomoshalar) bilan band qilishgan. Natijada, xalq siyosiy masalalarga uncha e’tibor bermas, norozi bo‘lmasdi. O‘ylab qarasangiz, o‘sha usul hozirgi davrda ham ishlayapti!

Bugungi kunda "non va tomoshalar"ni topish uchun Rim arenalariga borish shart emas. Sizning qo‘lingizdagi telefon bunga o‘rinbosar bo‘lgan. Misol uchun:
• Ijtimoiy tarmoqlar: Instagram yoki TikTok lentasini aylantirayotganingizda, sizni g‘oyat qiziqarli trendlar, vloglar va memlar band qiladi. Siyosiy bahs-munozaralar yoki davlatning qarorlariga qarshi chiqishdan ko‘ra, biron kulgili video yoki yangi "challenge" sizni ko‘proq o‘ziga tortadi. Siz o‘ylayotganingizda muhim yangiliklar esa orqa fonda o‘tib ketaveradi.
• Yirik sport tadbirlari: Jahon chempionatlari, Olimpiada yoki katta o‘yinlar odamlarga siyosiy bo‘hronlarni "unutish" uchun ideal vositadir. Bir davlat iqtisodiy inqirozga yuz tutib turganda, birdan yirik musobaqalar o‘tkazib yuboriladi, va xalqning e’tibori boshqa yoqqa buriladi.
• Ommaviy aksiyalar va yordamlar: Ayrim hollarda siyosiy rahbarlar xalqni "yoniga olish" uchun ijtimoiy yordam dasturlari, bepul oziq-ovqat tarqatish yoki yo‘l haqi chegirmalari kabi harakatlarni boshlashadi. Albatta, bu yaxshi, lekin bu bilan bir vaqtning o‘zida muhimroq masalalar soyada qolib ketadi.

Xulosa nima? Siyosiy va ijtimoiy masalalarga ko‘z yumib, faqat "non va tomosha" bilan band bo‘lib qolmaslik kerak. Trendlar, tomoshabinlik va qiziqarli narsalar yaxshi, lekin haqiqiy muammolarni unutmaylik. Chunki hayotimiz faqat "non va tomoshadan" iborat emas.

Siyosatshunoslik...

🌍 Avlodlar tarixi: O‘tmishdan kelajak sari 🌟

Insoniyat tarixida har bir avlod o‘ziga xos davr va jarayonlar ta’sirida shakllangan. Quyida qadimgi tosh asridan zamonaviy Beta avlodigacha bo‘lgan asosiy avlodlar haqida umumiy ma’lumot keltirilgan:

1. Paleolitik avlod (2,500,000 yil avval – 10,000 yil avval) (Paleolithic Generation)
Tosh asri davri. Odamlar ovchilik va termachilik bilan shug‘ullangan, dastlabki qurollar va g‘or san’ati paydo bo‘lgan.

2. Neolitik avlod (10,000 yil avval – 3000 yil avval) (Neolithic Generation)
Qishloq xo‘jaligi inqilobi. Yer dehqonchilik uchun o‘zlashtirildi, hayvonlar qo‘lga o‘rgatildi va doimiy aholi punktlari barpo etildi.

3. Bronza davri avlodi (3000 – 1200 yil avval) (Bronze Age Generation)
Bronza qurollar va vositalar ishlatila boshlandi. Shahar-davlatlar va ilk imperiyalar shakllandi, yozuv tizimlari rivojlandi.

4. Temir davri avlodi (1200 – 500 yil avval) (Iron Age Generation)
Temirdan foydalanish kengaydi. Katta sivilizatsiyalar (Yunoniston, Rim) rivojlandi, falsafa va san’at yuksaldi.

5. Klassik avlod (500 – 500) (Classical Generation)
Qadimgi Yunoniston va Rimning oltin davri. Suqrot, Aristotel, Platon kabi buyuk olimlar yashagan. Rim imperiyasi qulagandan keyin Yevropada yangi davr boshlandi.

6. O‘rta asrlar avlodi (500 – 1400) (Medieval Generation)
Feodalizm, diniy hukmronlik va ritsarlik madaniyati bilan ajralib turuvchi davr.

7. Uyg‘onish avlodi (1400 – 1700) (Renaissance Generation)
San’at, ilm-fan va madaniyatning yangi bosqichga ko‘tarilishi. Yangi geografik kashfiyotlar amalga oshdi.

8. Ma’rifatparvarlik avlodi (1700 – 1830) (Enlightenment Generation)
Ilm-fan va mantiqning rivojlanishi, Fransiya va Amerika inqiloblari, demokratik tizimlarning shakllanishi.

9. Gilded Age avlodi (1830 – 1860) (Gilded Age Generation)
Sanoatlashtirish va iqtisodiy rivojlanishning jadallashgan davri. Elektr energiyasi va temir yo‘llar ommalashdi.

10. Fuqarolar urushi avlodi (1860 – 1882) (Civil War Generation)
Qullikning bekor qilinishi va ijtimoiy o‘zgarishlar. Global iqtisodiyotning shakllanishi.

11. Yo‘qotilgan avlod (1883 – 1900) (Lost Generation)
Birinchi Jahon urushi va uning talafotlari bu avlod hayotiga chuqur ta’sir ko‘rsatdi. Ernest Xeminguey kabi yozuvchilar ushbu avlodni "yo‘qotilgan" deb ta’riflagan.

12. Buyuk avlod (1901 – 1927) (Greatest Generation)
Birinchi va Ikkinchi Jahon urushlari, Buyuk Depressiya davri. Qat’iyatli va fidoyi avlod sifatida tanilgan.

13. Tinch avlod (1928 – 1945) (Silent Generation)
Ehtiyotkor, intizomli va jamiyat mas’uliyatini his qiluvchi avlod.

14. Baby Boomers (1946 – 1964) (Baby Boomers)
Urushdan keyingi iqtisodiy yuksalish davri. Optimistik va jamiyatni rivojlantiruvchi avlod.

15. Generation X (1965 – 1980) (Generation X)
Sovuq urush va texnologik rivojlanish davri. Mustaqil va moslashuvchan.

16. Millennials (1981 – 1996)
Internet va globalizatsiya davrida voyaga yetgan. Raqamli dunyoga moslashgan avlod.

17. Zed avlodi (1997 – 2012) (Generation Z)
To‘liq raqamli texnologiyalar davrida tug‘ilgan. Ijtimoiy tarmoqlar va global aloqalarda faol.

18. Alfa avlodi (2013 – 2024) (Alpha Generation)
Sun’iy intellekt, onlayn ta’lim va raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi davrida shakllangan.

19. Beta avlodi (2025 – ...) (Beta Generation)
Yangi texnologiyalar, iqlim o‘zgarishi va kosmik izlanishlar davrida voyaga yetadi. Sun’iy intellekt bilan hamkorlikda rivojlanadi.

Siyosatshunoslik...

Tomas Gobsning “Leviafan” asari (ilk bor o'zbek tilida)

Hurmatli obunachilar, bugundan boshlab siyosiy falsafa va siyosatshunoslikning buyuk asarlaridan biri – Tomas Gobsning “Leviafan” asarini o‘zbek tilida tarjima qilgan holda sizga taqdim etishni boshlaymiz. Ushbu asarni qismlarga bo‘lib, har safar mazmunini sodda va tushunarli tarzda yetkazamiz.

Nega aynan “Leviafan”?
“Leviafan” – bu inson tabiati, davlat hokimiyati va jamiyatni boshqarish zaruriyati haqida chuqur falsafiy asar. Tomas Gobs o‘z zamonining siyosiy muammolarini tahlil qilib, zamonaviy davlat tuzilmasi haqidagi asosiy nazariyalarni yaratgan. Ushbu asar davlatning kelib chiqishi va uning asosiy funksiyalari haqida o‘ylash uchun falsafiy va siyosiy asos yaratgan.

Loyiha qanday tashkil etiladi?
📌 Bosqichma-bosqich: Doimiy tarzda bir necha qism sizga tarjima va zarur joylarida sharhlar bilan yetkaziladi.
📌 Oddiy va tushunarli: Murakkab falsafiy g‘oyalar qisqacha va hayotiy misollar bilan izohlanadi.
📌 Fikr almashish: Har bir postdan keyin sizning fikringiz, savollar va mulohazalarni kutib qolamiz.

🌟 Yangi bilimlarni birgalikda o‘zlashtiramiz!
Har bir post sizni siyosiy falsafaning chuqur sir-asrorlariga olib boradi. Kanalni kuzatishda davom eting va do‘stlaringiz bilan bo‘lishishni unutmang!

📖 #Leviafan #SiyosatFalsafasi #TomasGobs #Siyosatshunoslik

Siyosatshunoslik...

Halford J. Mackinderning Heartland nazariyasi xalqaro munosabatlar va geosiyosatda katta ahamiyatga ega bo‘lgan konsepsiyalardan biri hisoblanadi. Ushbu nazariya ilk bor 1904-yilda e’lon qilingan "The Geographical Pivot of History" nomli maqolada taqdim etilgan bo‘lib, unda Mackinder geografik joylashuvning strategik ahamiyatini va uning dunyo qudratini taqsimlashdagi rolini tahlil qilgan (ushbu maqolani o'qimoqchi bo'lsangiz quyidagi linkni bosing). Nazariyaning asosiy g‘oyasi shundan iboratki, Sharqiy Yevropa va undan sharqqa, Sibir va Markaziy Osiyogacha bo‘lgan hududlar – "Heartland" deb atalgan bu joy – global siyosiy nazorat uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. Mackinder o‘zining mashhur iborasida shunday degan: "Kim Sharqiy Yevropani boshqarsa, Heartlandni boshqaradi; kim Heartlandni boshqarsa, Dunyoviy orolni boshqaradi; kim Dunyoviy orolni boshqarsa, dunyoni boshqaradi."

Mackinderning ushbu nazariyasi birinchi jahon urushi va undan keyingi yillarda keng muhokama qilinib, xalqaro siyosatning asosiy strategik kontseptsiyalaridan biriga aylangan. Ayniqsa, Sovuq urush davrida Heartland nazariyasi AQSh va Sovet Ittifoqi o‘rtasidagi global geosiyosiy qarama-qarshilikni tushunishda muhim o‘rin tutgan. Bugungi kunda ham Mackinderning g‘oyalari geosiyosiy strategiyalarni tahlil qilishda qo‘llaniladi, garchi globalizatsiya va texnologik rivojlanish natijasida geografik omilning ahamiyati qisman o‘zgargan bo‘lsa-da. Shu bilan birga, nazariyaning tanqidiy jihatlari ham mavjud, chunki u dunyoni haddan tashqari soddalashtirilgan mintaqaviy bloklarga ajratgan va iqtisodiy hamda madaniy jihatlarni yetarlicha hisobga olmagan.

Mackinderning asarlarini o‘rganish nafaqat tarixiy siyosiy nazariyalarni tushunishga, balki bugungi xalqaro siyosiy tendensiyalarni tahlil qilishga ham imkon beradi. Agar siz ushbu mavzuga qiziqsangiz, Mackinder nazariyasiga oid bir qancha maqolalarni quyidagi kanalda o'qishingiz mumkin. Bu kanalga kitoblar, maqolalar, tadqiqod ishlari va shunga o'xshash ilmiy adabiyotlar joylab boriladi.

https://t.me/politicorium/40

Siyosatshunoslik...

2️⃣0️⃣ Куч мувозанати назарияси (Balance of Power Theory) — (Ҳанс Моргентау)
— Моргентау давлатлар ўртасида мувозанат сақланиши ҳукмронлик ва урушни олдини олиш учун зарурлигини тушунтирган.

Siyosatshunoslik...

Геосиёсий назариялар: Дунё сиёсатини шакллантирган ғоялар

Геосиёсий назариялар дунё сиёсатида давлатлар ўртасидаги муносабатлар, кучлар мувозанати ва глобал содир бўлган ёки содир бўлаётган муаммоларни тушунишда муҳим аҳамиятга эга. Ҳар бир назария ўзига хос ёндашув ва асосий принципларга эга бўлиб, улар халқаро муносабатлар стратегиясини белгилаб берган. Мазкур назариялар орқали давлатларнинг қудрат учун кураши, хавфсизликка интилиши ва ресурслар учун рақобатнинг асосий сабаблари таҳлил қилинади. Қуйида 20 та энг машҳур назариялар билан танишишингиз мумкин:

1️⃣ Heartland назарияси (Heartland Theory) — (Хэлфорд Макиндер)
— Назарияга кўра, Шарқий Европани назорат қилиш дунё устидан назорат қилиш имконини беради деб ҳисобланилади..

2️⃣ Rimland назарияси (Rimland Theory) — (Николас Спайкман)
— Спайкман Евроосиё атрофидаги ҳудудлар стратегик ва иқтисодий жиҳатдан дунё қудратини назорат қилишда муҳимлигини таъкидлаган.

3️⃣ Жаҳон тизимлари назарияси (World Systems Theory) — (Иммануил Валлерстайн)
— Валлерстайн дунёни ядро, периферия ва ярим периферия давлатларига ажратиб, глобал иқтисодий тенгсизликни тушунтиради.

4️⃣ Цивилизациялар тўқнашуви назарияси (Clash of Civilizations) — (Самуэль Хантингтон)
— Хантингтон келажакдаги низолар асосан маданий ва диний фарқлар асосида содир бўлишини айтиб ўтган.

5️⃣ Домино назарияси (Domino Theory) — (Дуайт Д. Эйзенхауэр)
— Бу назарияга кўра, агар бир мамлакат коммунизмга ўтса, унинг қўшнилари ҳам шунга эргашиши мумкин.

6️⃣ Фукидид тузоғи назарияси (Thucydides' Trap) — (Грэм Эллисон)
— Кўтарилаётган қудрат мавжуд қудратда қўрқув уйғотиб, улар ўртасида муқаррар тўқнашувга олиб келиши ҳақидаги назария.

7️⃣ Денгиз қудрати назарияси (Theory of Sea Power) — (Алфред Тэйер Махан)
— Махан денгиз устуворлиги дунё ҳукмронлиги учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга эканлигини таъкидлаган.

8️⃣ Тийиб туриш назарияси (Containment Strategy)*— (Жорж Кеннан)
— Кеннан Совет Иттифоқи таъсирини чеклаш учун унинг тарқалишини тийиб туришни таклиф қилган.

9️⃣ Боғлиқлик назарияси (Dependency Theory) — (Рауль Пребиш)
— Тараққий этган давлатлар ривожланаётган давлатлардан иқтисодий жиҳатдан фойдаланишини тушунтиради.

🔟 Геосиёсий айланиш назарияси (Geopolitical Pivot Theory) — (Збигнев Бжезинский)
— Бжезинский Украина каби муҳим ҳудудларни Евроосиё геосиёсий мувозанатини сақлашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга деб ҳисоблаган.

1️⃣1️⃣ Ҳужумкор реализм назарияси (Offensive Realism) — (Жон Миршаймер)
— Миршаймер давлатлар хавфсизликни таъминлаш учун қудратни максимал даражага етказишга ҳаракат қилишини таъкидлаган.

1️⃣2️⃣ Ҳимоячи реализм назарияси (Defensive Realism) — (Кеннет Уолтц)
— Уолтц давлатлар қудратдан кўра хавфсизликни афзал кўришини ва мувозанатни сақлашга ҳаракат қилишини тушунтирган.

1️⃣3️⃣ Органик давлат назарияси (Organic State Theory) — (Фридрих Ратцель)
— Ратцель давлатларни тирик организмга ўхшатган ва уларнинг ўсиши учун ресурслар ва ҳудуд зарурлигини таъкидлаган.

1️⃣4️⃣ Шок назарияси (Shock Doctrine) — (Наоми Кляйн)
— Кляйн инқирозлар ва офатлардан фойдаланиб, давлат ва компаниялар баҳсли сиёсатларни жорий қилишини айтиб ўтган.

1️⃣5️⃣ Гибрид уруш назарияси (Hybrid Warfare Theory) — (Фрэнк Хоффман)
— Ҳоффман замонавий урушларнинг анъанавий, ноанъанавий ва кибер тактикаларни ўз ичига олишини тушунтирган.

1️⃣6️⃣ Ресурслар уруши назарияси (Resource War Theory) — (Майкл Клер)
— Клер табиий ресурслар учун рақобат халқаро можароларни келтириб чиқаришини таъкидлаган.

1️⃣7️⃣ Глобализация назарияси (Globalization Theory) — (Энтони Гидденс)
— Гидденс глобал боғлиқлик ва иқтисодий интеграция сиёсий ҳокимиятга таъсир кўрсатишини тушунтирган.

1️⃣8️⃣ Ёвузлик ўқи назарияси (Axis of Evil Theory) — (Жорж Буш)
— Буш Ироқ, Эрон ва Шимолий Кореяни халқаро хавф сифатида гуруҳлаштирган.

1️⃣9️⃣ Нео-Евроосиёчилик назарияси (Neo-Eurasianism) — (Александр Дугин)
— Дугин Россияни кўп қутбли дунё тартибида марказий қудрат сифатида кўрсатади.

Siyosatshunoslik...

🌍 Tinchlik Paradoksi: Taraqqiyotning ikki qirrali qilichi ✨

Umumiy olib qaralganda tinchlik bu – umid, hamjihatlik va barqarorlikni anglatadigan keng ma'noli so‘z. Ammo, tinchlik g‘oyasi mohiyatiga ko'ra aslida paradoksal ham hisoblanadi. U bir tomondan birlik, farovonlik va ijodkorlikni rivojlantirsa, boshqa tomondan o‘z-o‘zini buzishga sabab bo‘lishi ham mumkin.

"Tinchlik paradoksi" – bu kecha yoki bugun paydo bo'lgan yangi g‘oya emas. To'g'ri tinchlik davrida jamiyat rivojlanadi, fuqarolar farovon hayot kechira boshlashadi, ammo tinchlik ko‘pincha o'zi bilan yangi muammolarni ham keltirib chiqaradi. Masalan, tinchlik davrida odamlar beparvo bo‘lib, muhim masalalarni unutib qo‘yishi mumkin. Bu esa ziddiyatlarning qaytadan paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Masalan, qadimgi Rimning Pax Romana davri uzoq tinchlikni ta'minlagan, ammo ichki muammolarni yechish unutilgan, harbiy qudrat ham zaiflashgan va natijada notinchliklar boshlangan. Xuddi shunday, zamonaviy davrda Sovuq urushdan keyingi kichik nisbiy tinchlik davri iqtisodiy nomutanosiblik va mafkuraviy ziddiyatlarning kuchayishiga sabab bo‘ldi.

Nima uchun tinchlik muhim? Tinchlik insoniyatga o‘ylash, yaratish va orzu qilish uchun imkon beradi. U ta’lim, iqtisodiy o‘sish va baxtga intilishning poydevori hisoblanadi. Ammo bu barqarorlik beparvolikni keltirib chiqarishi, tarix saboqlarini unutishimizga olib kelishi mumkin. Shu beparvolikning o‘zi ziddiyatlarning qayta paydo bo‘lishiga yo‘l ochadi. Misol tariqasida, Birinchi Jahon Urushidan keyin tashkil etilgan Millatlar Ligasi haqida o‘ylang. Bu tinchlikni ta’minlash bo‘yicha yaratilgan tashkilot edi, ammo uning idealistik tizimi kuch ishlatish mexanizmlaridan mahrum edi. Natijada, Ikkinchi Jahon Urushining oldini olishning imkoni bo‘lmadi. Yana bir misol – zamonaviy jamiyatlarda tinchlik davrida iqtisodiy tengsizliklarning nazoratsiz o‘sishi, populizm va bo‘linishlarga olib kelmoqda.

Paradoks shundaki, tinchlikni saqlash uchun doimiy harakat qilish zarur. U maqsad emas, balki davomiy jarayon. Yetakchilar, olimlar va oddiy fuqarolar tengsizliklarni yo‘qotish, mojarolarni hal qilish va yangi sharoitlarga moslashishda faollik ko‘rsatishlari kerak. Aks holda, tinchlik orqali erishilgan farovonlik, erkinlik va innovatsiyalar yo‘q bo‘lib ketishi mumkin.

P/s: Xo‘sh, bundan nimani tushunishimiz kerak? Tinchlik passiv holat emas, u har doim harakatni talab qiladi. Tinchlikni saqlash uchun hushyorlik va kamtarlik bilan doimiy ravishda mehnat qilish kerak. Uni qadrlash bilan birga, uning murakkab tomonlarini ham tan olish muhim. Chunki tinchlikning mavju asosiy talabi bu – uni barqaror saqlashdir.

Siyosatshunoslik...

Сиёсий бошқарувга оид назариялар

Дунё сиёсий тизимлари ва бошқарув жараёнларини тушуниш учун турли назариялар ишлаб чиқилган. Қуйида улардан энг муҳимлари ва уларнинг асосчилари ҳақида қисқача маълумотлар тақдим этилган.

1️⃣ Сиёсий реализм назарияси (Political Realism Theory) — (Никколо Макиавелли)
— Давлат учун асосий мақсад – ҳокимиятни сақлаш ва мустаҳкамлаш.

2️⃣ Ижтимоий шартнома назарияси (Social Contract Theory) — (Томас Ҳоббс, Жон Локк, Жан-Жак Руссо)
— Ҳукумат жамият билан келишув асосида ташкил топиб, халқ манфаатларини ҳимоя қилиши керак.

3️⃣ Ҳокимият бўлиниши назарияси (Separation of Powers Theory) — (Монтескье)
— Ҳокимиятни уч тармоққа ажратиш орқали мустабидликнинг олдини олиш мумкин.

4️⃣ Элита назарияси (Elite Theory) — (Вильфредо Парето, Гаетано Моска)
— Ҳокимият ҳар доим элита қўлида бўлади.

5️⃣ Плюрализм назарияси (Pluralism Theory) — (Роберт Даль)
— Сиёсий ҳокимият жамиятда турли гуруҳлар ўртасида тақсимланади.

6️⃣ Авторитаризм назарияси (Authoritarianism Theory) — (Хуан Линц)
— Авторитар бошқарувда ҳокимият марказлашган бўлиб, лекин тоталитаризм даражасига етмайди.

7️⃣ Тоталитаризм назарияси (Totalitarianism Theory) — (Карл Фридрих, Збигнев Бжезинский)
— Тоталитар режим барча ижтимоий ва сиёсий ҳаёт устидан тўлиқ назорат ўрнатади.

8️⃣ Демократик тинчлик назарияси (Democratic Peace Theory) — (Иммануэль Кант)
— Демократик давлатлар ўзаро урушмайди, чунки улар тинчликни устувор қилади.

9️⃣ Патримониализм назарияси (Patrimonialism Theory) — (Макс Вебер)
— Бошқарувда шахсий муносабатлар ва оилавий алоқалар давлат институтларидан устун бўлади.

🔟 Рационал танлов назарияси (Rational Choice Theory) — (Антони Доунс)
— Сиёсий қарорлар иқтисодий мантиқ ва шахсий манфаатларга асосланади.

1️⃣1️⃣ Ўзгарувчанлик назарияси (Political Order and Change Theory) — (Самуэль Хантингтон)
— Сиёсий барқарорлик модернизация ва ўзгаришларга мослашиш билан боғлиқ.

1️⃣2️⃣ Давлатнинг тарихий институционализм назарияси (Historical Institutionalism Theory) — (Теда Скоучпол)
— Сиёсий институтларнинг ривожланиши тарихий жараёнлар билан белгиланади.

1️⃣3️⃣ Гегемон барқарорлик назарияси (Hegemonic Stability Theory) — (Чарльз Киндлбергер)
— Жаҳон тартибини таъминлаш учун битта кучли давлатнинг етакчи бўлиши зарур.

1️⃣4️⃣ Тизимлар назарияси (Systems Theory) — (Дэвид Истон)
Сиёсий тизимлар талаб ва қўллаб-қувватлаш орқали ишлайди.

1️⃣5️⃣ Сиёсий маданият назарияси (Political Culture Theory) — (Габриэль Алмонд, Сидней Верба)
— Жамиятнинг сиёсий қадриятлари сиёсий тизим барқарорлигига таъсир қилади.

1️⃣6️⃣ Хавфсизлик дилеммаси назарияси (Security Dilemma Theory) — (Жон Херз)
— Давлатлар ўз хавфсизлигини оширганда бошқалар ўзларини таҳдид остида ҳис қилади.

1️⃣7️⃣ Постколониализм назарияси (Postcolonialism Theory) — (Эдвард Саид)
— Мустаъмлакачиликнинг таъсири ҳозирги сиёсий тизимларга ҳам таъсир кўрсатмоқда.

1️⃣8️⃣ Популизм назарияси (Populism Theory) — (Эрнесто Лаклау)
— Популист раҳбарлар халқ номидан элитага қарши чиқиб, ҳокимиятни қонунийлаштиради.

1️⃣9️⃣ Коллектив ҳаракат назарияси (Collective Action Theory) — (Манкур Олсон)
— Гуруҳлар ва давлатлар ўз манфаатлари учун биргаликда ҳаракат қилади.

2️⃣0️⃣ Глобал бошқарув назарияси (Global Governance Theory) — (Жеймс Розенау, Жозеф Най)
— Глобал муаммоларни давлатлар, халқаро ташкилотлар ва нодавлат субъектлар биргаликда ҳал қилади.

Siyosatshunoslik...

🔖 Юқоридаги постда келтирилган Берлиндан деворининг қулашига сабаб бўлган қарор ҳақида батафсилроқ маълумот бериб ўтмоқчиман.

1989-йилнинг куз ойларида Шарқий Германияда сиёсий инқироз кучая бошлади. Совет Иттифоқи заифлашган, халқ эса демократик ислоҳотлар талаб қилаётган эди. Шарқий Германиядаги одамлар оммавий тарзда Ғарбий Германияга қочаётган эди. Ҳукумат бу вазиятни енгиш учун чекловларни юмшатишга қарор қилди.

Шундан сўнг, 9-ноябрь куни, Шарқий Германия ҳукуматининг вакили Гюнтер Шабовски матбуот анжуманида чиқиш қилди. У янги қонун ҳақида маълумот бермоқчи эди. Шарқий Германия фуқароларига Ғарбга чиқиш учун рухсат бериш режалаштирилган, лекин бу жараён муайян расмийлаштириш қоидаларига мувофиқ амалга ошиши керак эди. Шабовски ўз чиқиши вақтида айрим саволларга тайёр эмас эди. Матбуот вакилларидан бири ундан сўради:

“Қачондан бошлаб бу қонун кучга киради?”
Шабовски ҳужжатни яхши ўқимагани учун нотўғри жавоб берди:
“Дарҳол, ҳозирнинг ўзида.”

Аслида, ҳужжат бўйича бу қонун
эртаси кунидан бошлаб кучга кириши керак эди. Аммо унинг ушбу сўзлари бутун Шарқий Германияда улкан ҳаяжон пайдо қилди. Шабовскининг баёноти телевидение орқали жонли эфирда тарқалди. Одамлар буни девор очилди деб тушунишди ва Берлин деворига яқин бўлган назорат пунктига оммавий равишда йўл олдилар. Қўриқчиларга аниқ кўрсатмалар берилмаган эди. Уларга халқни қўймаслик буюрилган, аммо омманинг босими ошарди. Ҳукумат топшириқ бермасдан кечгача кутди. Охирида қўриқчилар оммани девор ортига ўтишга қўйиб юборишга мажбур бўлди.

Бу воқеа Германиянинг бирлашувига, "Совуқ уруш"нинг тугашига ва Европада катта сиёсий ўзгаришларга йўл очди.

Siyosatshunoslik...