Monarxiya va uning turlari1️⃣ Sultonlik – Islom dunyosida keng tarqalgan monarxiya shakli bo‘lib, davlat boshlig‘i "sulton" deb ataladi. Sulton odatda mutlaq yoki yarim-mutlaq hokimiyatga ega bo‘ladi va hokimiyat odatda nasldan naslga o‘tadi.
🔹 Misol: Bruney sultonligi – mutlaq monarxiya bo‘lib, sulton davlat va hukumat rahbari hisoblanadi.
2️⃣ Amirlik – Arab davlatlarida uchraydigan monarxiya shakli bo‘lib, davlat rahbari "amir" deb ataladi. Bu tizimda hukmronlik nasliy yo‘l bilan o‘tadi.
🔹 Misol: Qatar amirligi – amir davlatni boshqaradi va siyosiy hokimiyat merosiy yo‘l bilan o'tadi.
3️⃣ Xonlik – Turk va mo‘g‘ul davlatlarida uchraydigan merosiy boshqaruv shakli bo‘lib, davlat rahbari "xon" deb ataladi. Xonliklar odatda yarim mustaqil yoki to‘liq mustaqil bo‘lishi mumkin.
🔹 Misol: Qo‘qon xonligi – 18-19-asrlarda Markaziy Osiyoda mavjud bo‘lgan mustaqil davlat.
4️⃣ Shohlik – Shoh tomonidan boshqariladigan monarxiya turi bo‘lib, ko‘pincha din yoki an’anaviy qonunlar asosida boshqariladi.
🔹 Misol: Erondagi Qajarlar sulolasi – shoh mutlaq hokimiyatga ega bo‘lgan davlat.
5️⃣ Kayzerlik – Germaniya imperiyasida ishlatilgan monarxiya shakli bo‘lib, davlat rahbari "kayzer" (imperator) hisoblanadi.
🔹 Misol: Germaniya imperiyasi (1871–1918) – Kayzer Vilgelm II boshchiligida markazlashgan hukumat.
6️⃣ Podsholik – Rossiya va slavyan davlatlarida ishlatilgan monarxiya shakli bo‘lib, davlat rahbari "podsho" deb ataladi.
🔹 Misol: Rossiya imperiyasi (1721–1917) – podsho (imperator) mutlaq hokimiyatga ega bo‘lgan davlat.
7️⃣ Imperiya – Imperator boshchiligidagi davlat bo‘lib, odatda ko‘p millatli hududlar va mustamlakalarni o‘z ichiga oladi.
🔹 Misol: Rim imperiyasi – keng hududlarga ega bo‘lgan markazlashgan imperiya.
8️⃣ Teokratik Monarxiya – Hukmdor diniy yetakchi ham hisoblangan davlat boshqaruv shakli.
🔹 Misol: Vatikan – Papa davlat va diniy rahbar bo‘lgan monarxiya.
9️⃣ Fuqaro Monarxiyasi – Monarx fuqarolarning roziligi yoki referendum orqali boshqaradigan monarxiya shakli.
🔹 Misol: Shvetsiya qirolligi – qirolning roli asosan ramziy bo‘lib, xalq tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi.
🔟 Mutlaq Monarxiya – Monarx cheklanmagan hokimiyatga ega bo‘lgan boshqaruv shakli.
🔹 Misol: Saudiya Arabistoni – qirol barcha siyosiy qarorlarni qabul qiladi.
1️⃣1️⃣ Konstitutsiyaviy Monarxiya – Monarx hokimiyati konstitutsiya bilan cheklangan bo‘lib, hukumat va parlament orqali boshqaruv amalga oshiriladi.
🔹 Misol: Buyuk Britaniya – qirol ramziy hukmdor bo‘lib, real hokimiyat parlamentga tegishli.
1️⃣2️⃣ Diniy Monarxiya – Monarx diniy qonunlar asosida boshqaradigan davlat shakli.
🔹 Misol: Eronda Islom Respublikasi – oliy rahbar diniy yetakchi ham hisoblanadi.
1️⃣3️⃣ Patriarxal Monarxiya – Hukmdor erkak avlodlar orqali hokimiyatni davom ettiradigan monarxiya shakli.
🔹 Misol: Saudiya Arabistoni qirolligi – hukmdor faqat erkaklar sulolasidan saylanadi.
1️⃣4️⃣ Matriarxal Monarxiya – Hukmdor ayol avlodlar orqali hokimiyatni davom ettiradigan monarxiya shakli.
🔹 Misol: Qadimgi Minangkabau jamiyati (Indoneziya) – ayollar nasldan naslga hokimiyatni o'tkazgan.
1️⃣5️⃣ Knyazlik – Knyaz boshchiligidagi davlat yoki yarim mustaqil hudud.
🔹 Misol: Kiev Knyazligi – slavyan davlatlarida keng tarqalgan boshqaruv shakli.
1️⃣6️⃣ Vojvodalik – Markaziy va Sharqiy Yevropada uchraydigan yarim mustaqil knyazlik shakli.
🔹 Misol: Serbiya Vojvodasi – avtonom viloyat sifatida mavjud bo‘lgan.
1️⃣7️⃣ Sheyxlik – Arab davlatlarida sheyx tomonidan boshqariladigan hudud.
🔹 Misol: Birlashgan Arab Amirliklarining sheyxliklari.
1️⃣8️⃣ Fir’avnlik – Qadimgi Misrda fir’avnlar tomonidan boshqarilgan mutlaq monarxiya shakli.
🔹 Misol: Qadimgi Misr – fir’avnlar hukmronligi.
1️⃣9️⃣ Mikro-monarxiya – Juda kichik hududlarda mavjud bo‘lgan monarxiya shakli.
🔹 Misol: Lixtenshteyn – kichik davlat bo‘lib, qirollik tizimi saqlanib qolgan.
2️⃣0️⃣ Respublika Monarxiyasi – Hukumat shakli respublika bo‘lsa-da, monarx ramziy rahbar bo‘lib qoladi.
🔹 Misol: Malayziya – har besh yilda yangi qirol saylanadi.
Siyosatshunoslik...
