Ustoz Kundaligi

Тарихда қол

1725 йилда Мирзо ибн Маҳмуд туғилди. Ўрта мактабни битиргач, мадрасада қўшимча таълим олди. Кейинчалик девонда ҳисобчи лавозимида ишлай бошлади. Даромади ёмон эмасди:

1760 йилда ойлигига туркмандан келтирилган қора от сотиб олди. Тўй қилди. 1773 йилда эса пишиқ ғиштдан қурилган уй олди. Ҳар ҳафта Бухоро бозорига чиқиб, уйига бозорлик қилиб келарди. 1796 йилда эса қариб вафот этди.

Тугади…

Қиссадан ҳисса

Юқоридаги инсонни ўзим ўйлаб топдим. Тўғрироғи, ҳозирги ҳаётимизни тарихга солиб кўрдим.

Ҳеч қандай арзигулик иш кўрмадим.

Бу — бугунги кўпчилигимизнинг ҳаёти:

Маиший муаммолар билан бандмиз. Машина олсак, уй қурсак, тўй қилсак бўлди.

Тарихда қоладиган бирор иш қилишни хоҳламаймиз. «Болам-чақам» деб ўтиб кетишга рози бўламиз.

Ўзимга насиҳат:

Барибир юз йилдан кейин йўқ бўлиб кетасан.

Аллоҳга таваккул қил. Катта ишлар билан банд бўл. Тарихда қоладиган ишлар қил!

Зеро:

Унутилишди. Унутиламиз. Унутилишади…

02.03.2025 Тошкент. Ўзбекистон

@Ustoz_kundaligi

Хориж тажрибасидан бир чимдим: “Сирли ўқувчи методикаси”
 
“Ҳикмат мўминнинг йўқотган нарсасидир, қаерда топса ҳам олади” деган ҳадис бор.

Касбимизга муқояса қилганда қаерда бирор янги, асосийси, самарали ўқитиш ва тарбиялаш усули, воситасини учратсак, уни ўрганиб, ўзлаштириб, ижодий ишлатишимиз манфаатлидир.

Эҳтимол, касбдошларга шундай усуллардан бири – америкалик устоз Джордан Ли ўз амалиётида самарали қўлайдиган “Сирли ўқувчи” методикаси қўл келар.

“Сирли ўқувчи” ўйини мазмуни:

Дарс аввалида ўқитувчи бугун машғулотда битта ўқувчини “сирли ўқувчи” сифатида танлашини айтади.

Бу ўқувчи кимлигини фақат ўқитувчи билади, синфга бу ҳақида айтилмайди.

Ўқитувчи “сирли ўқувчини” зимдан бутун дарс кузатишини, агар бу ўқувчи тегишли талабларни бажарса – бошқаларга ҳалақит бермаса, дарсда фаол қатнашса, телефонга чалғимаса (ва ҳоказо бошқа талабларни ҳам ўйлаб топса бўлади), бутун синфни мукофотлашини айтади.

Мукофот сифатида, масалан, уй вазифасидан озод қилиш ёки қисқартирган ҳолда бериш, битта дарсга қўшимча танаффус киритиш ва бошқа рағбатларни таклиф этиш мумкин.

Агар “сирли ўқувчи” талабларга жавоб берса, ўқитувчи дарс сўнгида унинг исмини эълон қилиб, “Фалончига раҳмат десанглар арзийди, талабларга риоя этгани учун синф фалон тарзда мукофотланади” дейди.

Борди-ю, “сирли ўқувчи” талабга жавоб бермаса, ўқитувчи унинг исмини тилга олмаган ҳолда “Афсус, бугунчалик сирли ўқувчимиз талабларни бажара олмадилар, синфни мукофотлаш кейинги сафарга қолдирилади”, деб айтади.

Мутахассилар изоҳи:

1)усул ҳақиқатдан ишлайди, болалар бир бири учун масъулият ҳис этиб, синфни рағбатсиз қолдириб қўйишдан қўрқиб, эҳтиёткор ҳаракат қиладилар;

2)“сирли ўқувчи” аноним бўлгани учун аслида бу исталган ўқувчи бўлиши мумкинилиги сабабли ҳеч ким бировга ортиқча босим қила олмайди.

Усулни қўллашдаги муҳим талаблар:

а) “сирли ўқувчи” муваффақиятсиз ҳаракат қилса,  унинг номини асло ва асло тилга олмаслик” (ўқувчиларнинг бу ким бўлганини айтиш илтимосларига қатъий рад жавобини бериш);

б) ўқувчилар ўзлари “сирли ўқувчи” сифатида ким танланган бўлиши мумкинлигини ҳисоб-китоб қилишга киришиб кетсалар, уларни бундан тўхтатиб, агар ўйинни кейинги сафарлар ҳам давом эттиришни истасалар, бир-бирини айблашни эмас, қўллашни ўрганишлари кераклигига урғу бериш;

в) “сирли ўқувчи” талабга жавоб берган тақдирда, бутун синф билан бирга уни тантанали мақтаб қўйиш (бу ҳам унга яхшигина рағбат бўлади);

г) ўйинга ютуқ сифатида ўта катта неъматлар таклиф этмаслик керак, зотан, ўқувчилар унга эриша олмасалар, кўнгли ўксиб қолмаслиги, аламли ҳис-туйғу бўмаслиги зарур (ютуқ кичик, аммо ёқимли, мағлубият эса кўниб кетишга ярашадиган оддийгиа бўлгани маъқул).

Тажрибадан маълум бўлишича, болалар одатда дастлаб анча қизишиб кетадилар, аммо кейинчалик тартибга тушиб, “ҳамма бир киши учун, бир киши ҳамма учун” шиори нимани англатишини амалда тушуниб борадилар.

Асосийси, мазкур усул дарсда ўқувчилар диққатини уюштириш, ўзини тартибли тутишга психологик нозик тарзда мажбур қилади.

Материал https://www.weareteachers.com/ сайтидаги
“This Teacher Uses a “Secret Student” Strategy for Classroom Management, and We’re Taking Notes” мақоласи асосида тайёрланди.

@Ustoz_kundaligi

Балки вақти келгандир?

1. Чекишни ташлолмай, юрагинг сиқилиб, ташлашни чин дилдан ният қилган бўлсанг, балки бугун вақти келгандир?

2. Қалбингга Аллоҳ нур солиб, рўмол ўрашни қаттиқ хоҳлаб, қулай вақт кутиб юрган бўлсанг, балки вақти келгандир?

3. Кимнидир қаттиқ хафа қилиб, кечирим сўрашга кибринг йўл қўймаётган бўлса, балки ярашиш вақти келгандир?

4. Авваллари фақат бомдод ўқиб, беш маҳал намоз ўқувчиларга ҳавасинг келиб юрган бўлса, балки бошлаш вақти келгандир?

5. Авваллари масжидга чиқмаган бўлсанг, "Масжидга кирсанг ҳамма сенга қарайди, намозни хато ўқиб қўйсанг, сени устингдан кулишади" — деб Шайтон сени алдаб келган бўлса, балки масжидга чиқиш вақти келгандир?

6. Кимдир билан севишиб юрган бўлсанг, лекин қалбингни туб тубидан бу ишни яхши эмаслигини билиб турсанг, балки алоқани узишни вақти келгандир?

7. Аввал рўза тутмасдан, турли баҳоналар қилиб келган бўлсанг, балки энди вақти келгандир?

Нима дейсан?

Келаётган рамазон муборак бўлсин!

@Ustoz_kundaligi

Дарсда зериккан ўқувчи: нима қилиш керак?

Ҳар бир ўқитувчи дарсда зериккан ўқувчига дуч келади:

Бола мудрашга тушади ёки диққатини бошқа нарсага қаратади.

Бу ҳолатга тўғри ёндашиш учун унинг сабабларини тушуниш керак.

Кичик синфларда болалар ҳали узоқ вақт диққатини жамлай олмайди, шунинг учун:

1. Ўйинлардан фойдаланинг. Дарсни жиддий баён қилиш эмас, қизиқарли ва интерактив тарзда ўтказиш яхшироқ натижа беради.

2. Кўргазмали воситалар қўлланг. Расмлар, видеолар, жисмлар орқали тушунтирилган маълумот болалар учун анча қизиқ бўлади.

3. Жисмоний фаолликни унутманг. Дарс ўртасида қисқа ҳаракатлар қилиш боланинг зеҳнини тетиклаштиради. Ҳар ҳафта янги қўшиқ ёки шеърлар билан ҳаракатларни ўзгартириш фойдали бўлади.

4. Синф ҳавосини тоза сақланг. Димиққан хонада нафақат болалар, катталар ҳам уйқусирай бошлайди. Шунинг учун, танаффусларда хонани шамоллатиб туринг.

Ўрта ва катта синфларда ўқувчиларни қизиқтириш учун бошқача усуллар керак:

1. Креатив ёндашинг. Дарсни қисмларга бўлиб, ҳар бир қисмида қизиқарли савол ёки ноодатий факт келтиринг.

2. Фаол иштирокни таъминланг. Ўқувчиларга саволлар бериш, уларнинг фикрини эшитиш ва баҳс ташкил қилиш муҳим.

3. Фикр алмашишга имконият яратинг. Монологлар зерикарли бўлиши мумкин, шунинг учун ўқувчилар билан мулоқот қилинг. Ҳар ой аноним сўров ўтказиб, дарс ҳақида фикрларини билиб олинг.

4. Кутилмаган услублар қўлланг:

• Савол ўрнига жавобни айтиб, ўқувчилардан унга мос савол тузишни сўранг;

• Тарихий ҳодисаларни табиат ҳодисалари билан қиёслаб кўринг (масалан, қўзғолонни вулқон отилиши билан);

• Ноодатий умумийликлар қидиринг (масалан, қуёш ва гапнинг кесими ўртасида қандай боғлиқлик бор?).

P.S. Жангга қуролсиз кириб бўлмагандек, ўқутувчи диққатни ўзига қайтариб олишга хизмат қилуви қизиқарли фактлар, ҳикмат ва ривоятлар, тарихий ва замонавий мисоллар тўпламни йиғиб борган маъқул.

Вақти жойи келганда тўпламдаги факт ва мисоллар дарсга ранг қўшади, ноодатийлик ҳосил қилади, якунда зерикишга қўймади.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Шу кунларда ўқиётган китобларим

"The Excellent 11" — Ron Clark.

Муваффақиятли ўқитувчи, ота-она ва тарбиячилар билан мулоқот қилган педагог — Рон Кларк уларнинг умумий 11 та хислатини таҳлил қилиб ёзади.

"Manipulyativ diktatorlar" — Sergey Guriyev.

Сталин, Гитлер каби аввалги диктаторлар қонхўр эди. Қўрқув билан халқни бошқарарди. Ҳозир эса диктаторлар ўзгаришга мажбур. Сабаб ОАВ — медиа бор:

Инсонларнинг олдида ҳурмати тушиши мумкин. Шу сабабли, замонавий диктаторлар халқни турли ҳийла-найранг билан манипуляция қилишга мажбур. Китоб эса ўша ҳийлаларни очиб беради.

"Muqaddima" — Ibn Haldun.

Цивилизация ва давлатларнинг келиб чиқиши ҳақида фундаментал таҳлил. Моҳиятан вазиятни тушунтириб берадиган китобларни ёқтираман, ва «Муқаддима» айнан шундай асар.

"This is Marketing" — Seth Godin.

Бренд қуриш ва маркетинг бўйича билимларимни ошириш учун ўқияпман.

"Hokimiyatning 48 qoidasi" — Robert Grin.

Муаллиф инсон психологияси ва бошқарув услубларини тарихий мисоллар орқали тушунтиради. Психологияга қизиқаман, тарихдан эса дарс бераман. Бир ўқ билан икки қуён.

"Islam, Authoritarianism and Underdevelopment" — Ahmet T. Kuru.

Мусулмон давлатлари ривожланишда ортда қолишининг сабабларини илмий таҳлил қилади. Баъзилар саёз фикрлаб бунга — яҳудийларни ёки мўғуллар босқинини айблайди, лекин Куру бу масалага чуқур илмий ёндашади.

Olam va Odam Din va Ilm — Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf.

Юқоридаги — Аҳмед Курунинг китобидан илҳомланиб, мусулмонлар таназзули ҳақида янада кўпроқ маълумот олишни истадим. Бу китоб айнан шу учун танланди. Тарихчилар албатта ўқиши керак деб ўйлайман.

Сиз қандай китоб ўқияпсиз?

Ёзиб қолдиринг, менга жуда қизиқ!

@Ustoz_kundaligi

Қандай дастурлардан фойдаланаман?

www.oldmapsonline.org — Тарихчилар учун ажойиб дастур. Керакли давр харитаси ва ўша даврдаги инсонлар ҳақида визуал маълумот олиш мумкин.

www.miro.com — Ҳозир кўп ишлатмасам ҳам, катта тренинглар учун жуда фойдали дастур. Катта мавзуларни тушунарли қилиб тушунтириш учун миндмап ва диаграммалардан фойдаланиш мумкин.

www.canva.com — Слайдлар, тестлар, плакатлар ва бошқа визуал материалларни яратиш учун қўл келади.

www.kahoot.com — Ўқувчилар билан интерактив викториналар ўтказиш учун ишлатаман. Мавзуни такрорлашда самарали.

www.classroom.google.com — Асосан уйга вазифаларни бериш ва уларни текшириш учун фойдаланардим. Телеграм гуруҳидан кўра самаралироқ.

www.teacherspayteachers.com — Бошқа ўқитувчиларнинг тайёр дарс материалларини сотиб олиш ёки юклаб олиш мумкин. Асосан инглиз тилидаги материаллар учун кириб тураман. Камчилиги – бир тарқатма учун 1-5$ сарфлашга тўғри келади.

www.baamboozle.com — Жамоавий викториналар ўтказиш учун интеректив дастур.

www.pinterest.com — Мавзуга мос расмлар топишда фойдаланаман.

www.notion.so — Йиллик дарс режаси ва материалларни йиғишда қўл келади. Материалларни тартибга солиш учун ишлатаман.

Сиз ўқитувчиликда қандай дастурлардан фойдаланасиз?

Ёзиб қолдиринг!

@Ustoz_kundaligi

Тескари мақтанишлар

Авваллари мақтанган гапларимни яхшилаб тафаккур қилиб чиқдим.

Ҳозир ўйлаб қарасам худди шуни тескариси билан мақтанаётган эканман:

Аввал мақтанардим: Уйимда катта телевизорим бор
Ҳозир мақтаняпман: Уйимда телевизорим йўқ

Аввал: Миллионни янгисини кўрдим
Ҳозир: Миллионни янгисини кўрмадим

Аввал: Ғирт кўчаман
Ҳозир: Ғирт ботаникман.

Аввал: Сўнгги русумли "iphone" олдим
Ҳозир: Iphone 16 чиққанди олмадим. Энди 15 оламан ;)

Аввал: Инстаграм очдим
Ҳозир: Инстаграмимни ёпдим

Аввал: Дўстларим кўп
Ҳозир: Дўстларим кам. Ёлғизман

Аввал: Янги мусиқани эшитдим
Ҳозир: Янги мусиқани эшитмадим. Эшитмайман ҳам

Аввал: Кечаси билан кўчада айландик
Ҳозир: Кечаси билан ухладим

Аввал: Фалончини уриб, бурнини синдирдим
Ҳозир: Фалончи билан уришмай, ўзимни тийдим

Аввал: Дўстлар билан паркка бордик
Ҳозир: Паркка бир ўзим бордим

Аввал: Машинамга фалон сўм харажат қилдим
Ҳозир: Машинамга эҳтиёжсиз бир тийн ҳам харажат қилмадим

Аввал: Осон ишда ишлаяпман. Масъулият йўқ.
Ҳозир: Қийин ишда ишлаяпман. Масъулият кўп.

Аввал: Ишим зўр. Нафақага эрта чиқаман.
Ҳозир: Нафақага ҳеч қачон чиқмайман.

Аввал: Катта «окахон»лар билан вақт ўтказяпман
Ҳозир: Болалар билан вақт ўтказяпман

Аввал: Аёлим билан уришсам жойига ўтказиб қўяман
Ҳозир: Аёлим билан уришсам, капишонни кийиб, кўчага чиқиб кетаман

Аввал: Битта ҳам тўйдан қолмайман
Ҳозир: Битта ҳам тўйга бормайман

Аввал: Кечаси футбол кўрдим
Ҳозир: Кечаси футбол кўрмадим. Тўйиб ухладим


Сиз-чи?

@Ustoz_kundaligi

Муаммолар учбурчаги

Иқтисодда — имконсизлик учбурчаги деган атама бор.

Бунга кўра: тезлик, арзон нарх, юқори сифат — бир жойда жамланмайди. Масалан: 

Тезлик + қулай нарх = сифати паст;

Арзон нарх + юқори сифат = тезда топиш иложсиз;

Юқори сифат + тезда топиш мумкин = нархи қиммат бўлади. 

Афсуски, шахсий ҳаётимизда ҳам учбурчак формулалар мавжуд:

Бойлик, бўш вақт ва соғлиқ.

Бойлик + соғлиқ = вақтингиз йўқ.

Бўш вақт + бойлик = соғлиқ йўқ.

Соғлиқ + бўш вақт = пулингиз йўқ.

Бир кам дунё ҳаётимизда — ҳеч қачон мукаммал бахт тополмайсиз.

Иқтисодий эркинликка эришдингизми? — соғлиқдаги муаммолар;

Соғломмисиз? — оилавий муаммолар;

Ҳаммасидан қутулдим деганингизда — ишхонадаги муаммолар сизни кутиб туради.

Жисмимиз шунга мосланган — миямиз муаммосиз юролмайди. Биридан қутулиб — иккинчисига тутилади.

Нега шундай?

Муаммога ечим топар эканмиз — шахс сифатида ривожланамиз. 

Ривожланиш — мукаммалликка. 

Мукаммаллик — Аллоҳга яқинлашишга олиб боради. 

Ўзи яралишдан мақсад ҳам шу..

Қиссадан ҳисса 

Муаммолар — нормал.

P.s: Ҳар доим муаммога тушганимда эслайдиган постим шу.

@Ustoz_kundaligi

“Яхши ўқитувчи бўлишим керак, деб ташвиш қилаяпсизми, демак, сиз аслида ҳам яхши ўқитувчисиз”.

Джоди Пиколт

@Ustoz_kundaligi

Эгоист болалар

Фарзанди ёки ўқувчиси фақат ўзини ўйлайдиган, худбин бўлиб улғайган устоз ёки ота-онага ҳавас қилиб бўлмайди.

Чунки жамият учун масъулиятли, ғамхўр ва ҳамдард инсонни тарбиялаш — катталарнинг энг асосий вазифаларидан бири.

Эгоизмнинг олдини олиш учун нима қилиш керак?

1. Боланинг мақсадига инжиқлик ёки кўз ёш орқали эришишига йўл қўймаслик.

2. Унинг эътиборини бирон нарса фақат унда борлигига эмас, балки уни бошқалар билан бўлишиш аҳамиятига қаратиш.

3. Бирор нарсанинг охиргисини бераётганда, уни бошқалар билан бўлишишга ўргатиш.

4. Болани атрофидагиларнинг ижобий жиҳатларини кузатиш ва улар ҳақида фикр билдиришга рағбатлантириш.

5. Унинг тенгдошлари билан қиёслашдан эҳтиёт бўлиш, айниқса, «сен улардан яхши», «улар сенга ета олмайди» каби фикрларни сингдирмаслик.

6. Уй ишларида иштирок этишни одатга айлантириш.

7. «Сен учун мана буни қилдик» каби ёндашувдан қочиш, яъни унга атрофидагилар нимадир қурбон бераётганини тажовузкорлик билан кўрсатмаслик.

Энг муҳими, эгоизм кўп ҳолларда инсоннинг ўзини гўёки танланган ва бошқалардан устун деб ҳис қилишидан пайдо бўлади.

Шу боис болага муҳаббат ва ишончни уйғотишда, унинг шахсий қадриятларини шакллантиришда ҳушёр бўлиш керак.

Зеро, устоз ва ота-она меҳри охир-оқибат ғамхўр ва ҳамдард инсонни тарбиялаши лозим.

@Ustoz_kundaligi

Насибани қандай эпладим?

Насиба исмли ўқувчимдан ҳамма устозлар нолиган.

Уйга вазифа йўқ. Ҳечам дарсга тайёр эмас. Дарсда шовқин қилади. Қулоқсиз.

Қиз болалалиги учун қаттиқ туролмасдим. Салгина овозимни баландлатсам онаси қўнғироқ қиларди.

Шу қадар чарчадимки — охири енгилдим.

"Ўлиб кетмайсанми ўқимай!" — деб қўл силтадим.

Шундай дедим-у ичимдан овоз келди: "битта қизни эплолмасанг, нима қилиб ақллилик қилиб юрибсан, Моҳир?".

Йўқ, бу кетиш бўлмайди..

Ўзгараман! Ўзгартираман уни! — дедим ўзимга ишонч билан.

Энди мен бошқача руҳда ўз устимда ишлашни бошладим:

Китоб ўқидим, видеолар кўрдим, методикалар ўргандим, маслаҳатлар олдим.

Хуллас, тамоман бошқа инсонга айландим.

Дарсга яхшилаб тайёрландим.

Мактабга «бисмиллаҳ» ни айтиб, йўлга чиқар эканман ўзимда ички ишонч сездим.

Шундай мактабга келиб, Насибани синфига виқор билан кирсам — Насиба йўқ.

Бошқа мактабга ўтиб кетибди..🤦‍♂️😅

Тугади..

Қиссадан ҳисса:

Инсонлар бизни янада кучли қилиш учун юборилади.

Сабоқ беради. Ўзгартиради. Чиқиб кетади..

2023

@Ustoz_kundaligi

Сўконғич ўқувчи ва устоз реакцияси
 
“Тилингни суғуриб олайми?”,
“Чакагинг ўчсин!”...

Эҳтимол, баъзи ўқувчилар оғзидан чиқаётган “боди-шоди” ларга нисбатан ўстозлар кўнглидан ўтадиган биринчи реакция шундай бўлар.

Бироқ бунинг учун олийгоҳ тугатиш, педагог дипломини олиш шарт эмас.

Устоз ёндашуви педагогика ва психологиядан мутлақо бехабар одамлардан фарқли бўлиши керакмасми?

Баъзи тажрибали устозларнинг ёндашувлари:

1. “Донг қотиш ёки хафахонлик услубидаги ёндашув”.

Ҳақоратли сўзларни эшитиб қолгач, кўзларни чақчайтириб, юзни буриштириб, бор шакл-шамойил билан ҳайратни, нафас қисилиб қолгандек оғриқли қиёфани намоён этиш (“Наҳотки, яна”, “Қулоқларимга ишонмаяпман”, “Ўзим кўрмасам, ўлай агар, ишонмасдим” ва ҳ.).

Баъзи устозлар ҳайратга қўшиб, хафаликни намоён этишни маъқул кўради:

- “Ие, бу ёғи чакки бўлди-ю”;
- “Ҳурмат қилишимга арзийсан, деб ўйлардим, вазият бундай экан-ку”;
- “Майли, сен аслида бунақа эканингни эслаб қоламан”;
- “Сен ҳақингда ёқимли нарсаларни эслашни хоҳлардим, начора бунақа томонларни ҳам эслаб қоларканмиз-да”.

2. “Киноя ва қочиримга асосланган ёндашув”.

Нафақат сўз, балки фаол ишора билан бола ҳаддидан ошганини билдириш зарур.

Баъзи устозлардан “лайфхак”:

- “Мактабга уйдан ёстиғинг ёки эски ковушингни олиб келмайсан-ку, бу сўзларни ҳам ташлаб кел”,
- “Бундай ифлос сўзлар билан ўзингни кир қиласан, деб ўйламагандим, назаримда сен тоза инсон эдинг”,
- “Эътибор берсанг, “сўкиш” ҳам ҳақорат, ҳам қандайдир бус-бутун нарсанинг чокидан йиртилишини англатади. Балки шунинг ўзи ҳам оғиздан чиқаётган сўкиниш сени бошқалар билан боғлаб турган ришталарни кесишини англатар”;
- “Қандай чиройли ва ақлли сўзлар, бакли ота-оналар мажлисига  сени таклиф этармиз, шу ерда ушбу сўзларни кўпчилик билан баҳам кўрарсан”.

3. “Рухсат берилган нарса унчалик қизиқмас деган принципга асосланган ёндашув”.

Бунда устоз ўқувчига айтиб юрган ҳақоратли сўзларини тадқиқ қилиб, кўришни таклиф этади.

Сўзнинг келиб чиқиши, маъно-мазмуни, таркибий тузилиши таҳлил қилиб кўрилгач, унинг асл маъноси, жамиятда унга бериладиган баҳонинг сабаби бола учун анча ойдинлашиб қолади.

Тушунарли нарса ўз навбатида ҳамманинг эътиборини тортадиган, айтиб мақтанадиган антиқа воқелик бўлмай қолади. Психика фаолияти қонуниятларига кўра эса бундай масалалар қизиқиш уйғотмай қўяди.

4. “Синонимлар луғатидан фойдаланишга асосланган ёндашув”.

Аввалдан одатда болалар даврасида учрайдиган ҳақоратли сўзларнинг маданиятли вариантларидан иборат шпаргалка-луғат тайёрлаб қўйилади.

Ёмон сўзни ишлатганда ўқувчига ушбу маданиятли сўзлар луғатидан мос синонимни топиш буюрилиб, уни эслаб қолиш ва кейинги сафар ўхшаш вазиятларда рўйхатдаги сўзлардан фойдаланиш тавсия этилади.

Тажрибали устозлар фаолиятини таҳлил қиларканмиз:

- улар орасида биров ҳақорали сўзлар учун жарималар жорий этади (йиғилган пулни синф ҳаражатларига ишлатиш шарти билан, албатта);
- кимдир дарсдан кейин олиб қолиб, ўша ҳақоратли сўзларни кўп марта ёздириб чиқиш билан жазолайди (шу тариқа тўйдириб юборишни кўзласа керак);
- яна баъзилар “Бу гапни хожатхонада айтасан, бу ерда эмас” кабилида кескинликка боради.

Очиғи қайси усул самарали эканини олдиндан айтиш қийин.

Кўп нарса вазиятга, ўқитувчи индивидуаллигига, болалар билан шаклланган муносабатига боғлиқ бўлади.

Ҳар қалай бир нарса аниқ — сўконғичга педагог эътиборсиз қолмаслиги керак, донг қотадими, юзини буриштирадими, киноя қиладими, муҳими, реакция кўрсатсин, бефарқ бўлмасин.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Иқтидорли “иккичилар” психологияси

Одатда, боланинг иқтидори эрта намоён бўлса, уни дарҳол пайқаш мумкин.

Лекин баъзи иқтидорли болалар кечроқ ўз имкониятларини кўрсатади, шунинг учун уларга эътибор бериш муҳим.

Кўпчилик “иккичи” ўқувчиларни шунчаки суст ўзлаштирувчи деб ҳисоблайди.

Аслида эса уларнинг орасида иқтидорли болалар ҳам бўлиши мумкин.

Шунинг учун ўқитувчи уларни тушунишга ва рағбатлантиришга ҳаракат қилиши керак.

Суст ўзлаштирувчи ўқувчиларда иқтидорни пайқаш қийин, чунки:

1. Ўқитувчи иқтидор белгилари ҳақида етарлича маълумотга эга бўлмаслиги мумкин.
2. Ўқувчи, ўқитувчи ва ота-она ўртасида тушунмовчиликлар бўлиши мумкин.

Иқтидор икки турга бўлинади:

1. Ўрганишга иқтидорли болалар – улар тез ўрганади, аммо ўз нуқтаи назарини билдиришга шошилмайди;

2. Ижодий иқтидорли болалар – улар кўпинча “иккичи” бўлиб кўринади, чунки уларнинг хаёли бой, ўй-фикрлари тартибсиз бўлиши мумкин ва стандарт ёндашув уларга тўғри келмайди.

Ижодий иқтидорли ўқувчиларни ажратиш учун қуйидаги белгиларга эътибор бериш керак:

1. Осон масалаларни ҳам тушунишда қийналиши мумкин;
2. Янги ғоялар уларнинг диққатини чалғитади;
3. Жавоблари одатдагидан фарқли бўлиши мумкин;
4. Улар тайёр фикрларни қабул қилишдан кўра, ўз қарашларини ишлаб чиқишга ҳаракат қилади.

Шунинг учун ўқитувчи ҳар қандай “иккичи” ўқувчини баҳолашда, унинг ижодий иқтидорли бўлиши мумкинлигини ҳам ҳисобга олиши керак.

Бу таклиф эмас, балки яхши педагог бўлишнинг зарурий шартларидан бири.

Устоз кундалиги жамоаси (психол. ф. д. П.С. Эргашев илмий таҳрири остида)

@Ustoz_kundaligi

Давомий китоб ўқиш сири

Каналимда турли лойиҳалар қилганман. Уларнинг ичида ўзимга энг ёқадигани:

“10 саҳифа китоб ўқиш” марафони.

Биринчидан, ўзим давомий китоб ўқиб манфаат оламан.

Қолаверса, иштирокчиларнинг ҳам китоб ўқишига сабабчи бўлганимдан қувонаман.

Марафонда ҳар куни китоб ўқиймиз. Ўқиган маълумотларимизни аудио шаклда улашамиз.

Ким вазифа бажармаса жарима йиғиб, эҳсон қиламиз.

Ким бир ой давомида тўхтовсиз ўқиса – китоб совға қиламан.

Ўртача 2-4 та китоб тугатгандик. Кўпчилик уялмаслик учун ҳам китоб ўқишди, вақт ўтиб одат шаклланди.

Хуллас, марафонни янги гуруҳини очяпман. Бизга қўшилинг:

Марафон ёпиқ каналда бўлади. Қўшилиш пуллик.

Нега пуллик?

1. Саралаш;
2. Масъулиятни ошириш;
3. Иштирокчилар марафонга жиддий қарашларини таъминлаш;
4. Назоратчилар ҳаққи;
5. Марафон охиридаги китоб совғалари учун.

Марафон шартлари ва нархи ҳақида батафсил қуйидаги гуруҳдан маълумот олинг.

👉https://t.me/+hOI3v5P7LCM3OWNi

Китобхонликка биринчи қадамни ҳозироқ ташланг!

@Ustoz_kundaligi

Сабабини бил!

Икки йил аввал ҳамкасблар билан футбол ўйнардик.

Ёши катта бўлганим учун жамоа сардори эдим.

Анвар исмли ҳамкасбимиз бизнинг дарвозабон эди.

Унинг ўйинидан роса асабим бузиларди:

Оддий тўпларни ушлолмай, гол ўтказарди.

Одатда унинг хатолари туфайли ютқазардик.

Жамоадан чиқарай десам, бошқа одам йўқ. Жудаям сабрим синовдан ўтганди ўшанда..

Бир куни бир ҳамкасбимиз айтиб қолди:

— Моҳир ака, тушунаман, Анвар оддий тўпларни ҳам ўтказиб юборади. Лекин сизнинг жаҳл қилишингиз адолатсизлик!

— Нега? — деб сўрадим ҳайрат билан.

— Сабаби, у -3 кўзойнак тақади-ку ахир! Тўпни яхши кўрмайди. Шу сабабли оддий вазиятларда ҳам хатолар қилади.

Миям портлаб кетди. Ҳақиқатан, мен бу ҳақида ўйлаб ҳам кўрмаган эканман..

Эътибор ҳам бермабман)

Гап бу ёқда экан-да!

Шу вақтдан бошлаб Анварнинг хатоларини нормал қабул қилишни бошладим.

Бир ҳақиқатни тушуниб етдим:

Агар салбий ҳаракатнинг сабабини тушунсангиз, уни қабул қилиш осон бўларкан!

Айниқса, бу мактабда жуда асқатади. Мисол:

Бола уйқучими? Унинг сабабини излайман.

Жавоб чиқади:
— Кечаси ухламаган.
— Нега ухламаган?
— Телефон ўйнаган.
— Нега телефон ўйнаган?
— Чунки дўстлари ўша ерда.
— Нега дўстларисиз яшай олмайди?
— Чунки у билан суҳбатлашадиган бошқа одам йўқ!

Занжир давом этади, хулоса эса аниқ:

Одатда муаммо боланинг ўзида эмас, ташқи факторларга боғлиқ бўлади.

Буни билиш эса ўқувчини тушунишни осонлаштиради.

Хулоса?

Сабабини ўрганинг, қабул қилиш осонлашади!

Ҳалқада ҳам айтилганидек:

“Яқиндан танишсанг, аждарни ҳам ваҳший эмаслигини тушунасан.”

@Ustoz_kundaligi