Homidjon Ishmatbekov

Муҳаммад бин Бишор Басрий раҳимаҳуллоҳ Имом Бухорийнинг шайхларидан бири саналади. У киши Бундор лақаби билан машҳур.

Муҳаммад ибн Абу Ҳотим айтадилар: Муҳаммад бин Юсуфни эшитдим, у киши айтадилар: Басрага борганимда Бундорнинг олдига кирдим. У киши мендан: Қаердан келдинг?-деб сўради. Мен: Хуросондан келдим, дедим. У киши: Хуросоннинг қаеридан?-деб сўради. Мен: Бухородан, дедим. У киши: Муҳаммад ибн Исмоилни танийсанми?-деб сўради. Мен: мен у кишининг яқинлариданман, дедим. Шундан кейин у киши мени бошқа одамлардан юқорироққа ўтқазадиган бўлди.

Муҳаммад айтади: мен Муҳаммад ибн Исмоилни шундай деганини эшитдим: Басрага борганимда Бундорнинг дарс мажлисига кирдим. Менга кўзлари тушиб қолди ва: йигитча, қаердансиз?-деб сўради. Мен Бухороликман, дедим. У киши: Абу Абдуллоҳни ташлаб, мени мажлисимга келдингизми?-деди. Мен сукут сақладим. Шунда бошқалар: Аллоҳнинг раҳмати бўлсин сизга устоз, аҳир бу Абу Абдуллоҳнинг ўзику, дейишди. Шунда Бундор ўрнидан турди, мени қўлимдан тутиб, бағрига босиб қучди ва: марҳабо, хуш келдингиз, биз кўп йиллардан бери сиз билан фахрланиб юрамиз, деди.

https://t.me/tuhur

Муҳаммад ибн Абу Ҳотим айтадилар:
Абу Абдуллоҳ Бухорийни шундай деганларини эшитдим: бир куни Амр ибн Али Фаллоснинг асҳоблари мен билан бир ҳадис устида музокара қилдилар. Мен: бу ҳадисни билмайман, дедим. Бу гапимдан улар хурсанд бўлиб кетдилар ва чопиб Амрга бориб бу хабарни етказдилар. Шунда Амр уларга: Муҳаммад ибн Исмоил билмаган ҳадис, ҳадис эмас, деди.

https://t.me/tuhur

Имом Бухорийнинг қувваи ҳофизаси

Абу Ҳотим Варроқ айтадилар:
Бир куни менга Абу Абдуллоҳ ҳифзни кучайтириш учун дори ичади, деган хабар келиб қолди. У дорининг номи "блазур" экан. Бир куни холи қолганимизда мен у кишидан: киши ҳофизасига фойда бўлиши учун ичиладиган дори борми?-деб сўрадим. Шунда Имом Бухорий: билмайман, деди, сўнгра менга ўгирилиб: ҳофизани кучайтириш учун кишининг ҳаракати ва китобга кўп қарашдан бошқа фойдалироқ нарсани билмайман, дедилар.
Яна айтдилар: мен Найсобурда турган вақтимда Бухородан қариндошларимдан менга мактублар келар эди. Мактубларида улар менга салом йўллар эдилар. Мен ҳам уларга жавоб хати ёзиб уларга салом йўллайман десам, уларнинг исмларини ёдимдан чиқариб қўяр эдим. Шунинг уларга саломимни етказа олмасдим. Лекин ўқиган илмимдан ҳеч қанчасини унутган эмасман.

Яъни, Имом Бухорий илм билан муттасил шуғуллангани ва доимо китобдан назарини узмагани учун, ўқиган илмини эсдан чиқармаганлар. Аммо, қариндошлар билан узоқ вақт давомида мулоқотда бўлмагани учун уларнинг исмларини унутиб қўяр эканлар.

https://t.me/tuhur

Имом Бухорийнинг саховатлари:

Абу Ҳотим Варроқ айтадилар:
Мен 920 дирҳамга уй сотиб оладиган бўлдим. Бир куни менга Абу Абдуллоҳ раҳимаҳуллоҳ: сенга бир хизмат бор эди, бажариб келасанми?-дедилар. Мен: бош устига, албатта, дедим. - Ундай бўлса, Нуҳ ибн Абу Шаддод Сайрафийга борасан, ундан минг дирҳам пулни олиб, менга келтирасан, дедилар. Мен бориб пулни келтирган эдим: мана шу пулни олгинда уйингга тўлагин, дедилар.

https://t.me/tuhur

Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳ ўз котиблари Абу Ҳотимга унинг қилаётган ишининг қиймати ниҳоятда юксак эканлигини эслатиб турар эдилар. Абу Ҳотим Варроқ айтадилар: бир куни менга жуда кўп ҳадис ёздирдилар ва мени бундан малолланишимдан хавотирланиб шундай дедилар: кўнглинг хотиржам бўлсин. Ўйинчилар ўз ўйинлари билан, саноат эгалари ишлаб чиқаришлари билан, тижоратчилар тижоратлари билан, сен эса, Пайғамбар алайҳиссалом ва у зотнинг саҳобалари билансан, дедилар.

https://t.me/tuhur

Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳ (194-256ҳ.) "жомеъус саҳиҳ"ни вафотларидан 23 йил олдин таълиф қилганлар. Имом Бухорийнинг ўзлари "жомеъус саҳиҳ"ни 16 йил давомида таълиф қилганларини айтганлар. Демак, китобни 217-233ҳ. йиллар орасида таълиф қилганлар.

https://t.me/tuhur

Шайх Муҳаммад ибн Абу Рожа Бухорий раҳимаҳуллоҳ айтадилар:
Мен Абу Ҳафс Аҳмад ибн Ҳафс Бухорийдан эшитганман, у киши айтганлар: бир куни мен тушимда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васалламни кўрдим. У зотнинг ёнларида бир аёл киши йиғлаб ўтирган экан. Расулуллоҳ унга: йиғлама, мен ўлганимдан кейин йиғлайсан, дедилар.
Мен бу тушимни таъбир қилиб берадиган одам тополмадим. Шунда менга Имом Бухорийнинг отаси Исмоил: суннат ҳали ўлгани йўқ, деб таъбир қилиб берди.

Сияру аъламин нубало

https://t.me/tuhur

Қачонки, мен Ҳазрати Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га саловот айтганимда, мен ўзимни энг гўзал мақтовни ҳақиқий муносиб бўлган Зотга тақдим этаётгандек ҳис қиламан. Шунингдек, ҳаётини Роббисини рози қилиш ва Унинг йўлида жон фидо қилишга бағишлаган зотнинг садоқатли бандачилигини тараннум этган бўламан. Мен Роббимдан у зотнинг бу муборак ҳаётини қабул қилиб, Унинг асарларини боқий қилишини, шунингдек, менга ҳам у зотнинг йўлидан юриш ва суннатларига эргашишда ёрдам беришини сўрайман.
Мен Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га саловот ва салом айтганимда, ўзимни борлиқдаги энг шарафли Зотга руҳан боғлаган, қадамларимни эса, тўғри йўлга собит қилган бўламан. Шунингдек, ҳақ ва ростлик билан йўғрилган йўлбошчининг пешволигига розичилик билдирган ва ўз ҳавои нафсимни у келтирган нарсага эргашганлигини эълон қилган бўламан.
Бу ерда саловот ва салом айтмоқ – манҳажни тасдиқлаш, масъулиятни зиммамга олиш ва қалб ҳамда ақл билан бир инсонга ҳаммаслак бўлишдир. У инсон имонни хурофотдан ажратди, ҳақиқатни ифлосликлардан холи қилди, соғлом фитратни ваҳий билан пайваста қилди, ақл ва дин ўртасини ислоҳ қилди ва дунёни охират учун муносиб ҳолга келтирди.

Шайх Муҳаммад Ғаззолий - "Йўл бу ердан бошланади" китоби.

https://t.me/tuhur

Имом Бухорийнинг асарлари (давоми)

Имом Бухорий бир қанча китобларни тасниф этган. Унинг ўткир заковати, кенг хотираси, ҳадис илмидаги чуқур билимлари ва ровийларнинг ҳолатларини таҳлил қилишдаги маҳоратлари унинг китоб ёзишга бўлган салоҳиятини янада кучайтирган. Унинг айрим асарлари бизгача етиб келган ва чоп этилган, баъзилари эса йўқолган. Унинг аксарият асарлари ҳадис ва унинг илмига — ривоят, дироят, иллатларни аниқлашга бағишланган. Қуйида унинг баъзи таснифотлари келтирилган:
1. Ал-Жомиъ ас-Саҳиҳ: Мусулмонлар томонидан Қуръони Каримдан сўнг энг ишончли китоб деб эътироф этилган. Бу китобни тузиш, тартибга солиш ва бўлимларга ажратиш учун Имом Бухорий 16 йил сарфлаган. Ушбу китобни ёзиш сабабини шундай тушунтирган: "Мен Исҳоқ ибн Роҳавайҳ ҳузурида бўлганимда, у: «Расулуллоҳнинг саҳиҳ ҳадисларини ўз ичига олган ихчам бир китоб йиғсангизлар эди», деди. Бу фикр қалбимга ўрнашди ва ушбу китобни ёзишга киришдим".
Бу китобда Имом Бухорий 7593 та ҳадисни жамлаган бўлиб, уларни 600 мингдан ортиқ ҳадис орасидан танлаб олган. У ровийларни қабул қилишда жуда талабчан бўлиб, ровийнинг ўз замондоши билан учрашган бўлиши ва ҳадисни ундан бевосита эшитган бўлиши кераклиги шартини қўйган. Шунингдек, ровийнинг ишончли, адолатли, пухта ва тақволи бўлишига ҳам алоҳида эътибор қаратган.
Китобни ёзиб бўлгач, Имом Бухорий уни замонасининг етук олимлари — Аҳмад ибн Ҳанбал, Али ибн Мадиний ва Яҳё ибн Маийн каби муҳаддисларга тақдим этган. Улар ушбу китобни юксак баҳолаган ва фақатгина тўрт ҳадис борасида фикр билдирганлар. Бухорийнинг ўзи эса уларни тўғри деб ҳисоблаган.
2. Ал-Адаб ал-Муфрад: Одоб-ахлоқни тўғрилаш ва хулқни тузатишга бағишланган китоб.
3. Рафъул-йадайни фи-ссолаҳ: Намозда қўлларни кўтариш суннат эканини кўрсатадиган кўплаб ҳадисларни келтирган.
4. Ал-Қироат холфал-имом: Имомнинг ортида қироат қилиш кераклигини исботлайдиган далилларни келтирган.
5. Китобул-Ҳиба:
Бу асар бизгача етиб келмаган. У ҳақида Имом Бухорийнинг котиби Муҳаммад ибн Абу Ҳотам зикр қилган.
6. Ал-Муснад ал-Кабир:
Бу асар ҳам йўқолган асарларидан бўлиб, уни шогирди Муҳаммад ибн Юсуф ал-Фарбарий эслаган.
7. Ал-Мабсут:
Йўқолган асарларидан. Бухорий бу китобни “Саҳиҳул Бухорий”дан аввал ёзган бўлиб, унда ўз ҳадисларини барча йўналишларда жамлаган.
8. Ал-Вуҳдан:
Фақатгина битта ҳадис ривоят қилган саҳобалар ҳақида.
9. Ал-Фаваид:
Бу асар ҳам йўқолган китобларидан бири.
10. Ал-Иллал:
Ҳадисларнинг нуқсонлари ҳақида.
11. Тарихул Кабир:
Ровийлар таржимаи ҳоллари келтирилган катта энциклопедия.
12. Тарихул Авсат:
Ҳабашистонга ҳижрат, Макка ва Мадинадаги сийрат воқеалари, саҳобалар ва ровийларнинг таржимаи ҳоллари ҳақида.
13. Тарихус Сағир:
Фақатгина саҳобалар ҳақида.
14. Ал-Куня:
Куняси билан машҳур бўлган ровийлар ҳақида.
15. Аз-Зуъафа ас-Сағир:
Ҳадис ровийларидан заифлар ҳақида қисқача маълумот.
16. Аз-Зуъафа ал-Кабир:
Заиф ровийлар ҳақида кенг маълумот келтирилган.
17. Тафсирул Кабир:
Бу асар ҳам бизгача етиб келмаган асарларидан. Шогирди Муҳаммад ибн Юсуф ал-Фарбарий бу асарни Фарбар шаҳрида ёзганини айтган. Уни Ибн Ҳажар ал-Асқалоний ва Ҳожий Халифа ҳам ўз асарларида зикр қилганлар.
18. Халқу афъолул-ибод:
Бу асарида Имом Бухорий Аллоҳнинг каломи ва бандаларнинг сўзлари ўртасидаги фарқни тушунтирган. Аллоҳнинг каломи Унинг сифатларидан бири эканини, у яратилмаганлигини баён қилган. Шунингдек, мўътазила ва жаҳмия мазҳаблари тарафдорларининг қарашларига раддия берган.

https://t.me/tuhur

Ҳикоя қилишларича Жалолиддин Румий ҳазратларидан заҳарга таъриф беришларини сўрашган. Шунда у зот: бизнинг эҳтиёжимиздан ортиқча ҳамма нарса заҳардир, деганлар.
У ҳамма нарса бўлиши мумкин: куч-қувват, мол-давлат, очлик, тўқлик, таъма, муҳаббат, ғурур, нафрат, орзу-ҳавас, ялқовлик ва ҳоказо.

https://t.me/tuhur

Шайх Шаъровий айтадилар:

Йўлда чумолини кўрсангиз, уни босиб эзғиламанг ва бу билан Аллоҳнинг ризолигини истанг. Шоят, унга раҳм қилганингиз учун Аллоҳ сизга ҳам раҳм қилса.
Кўлмакда сув ичаётган қушни ёнидан ўтсангиз, уни чўчитиб юборманг ва шу ишингиз билан Аллоҳнинг ризосини ният қилинг. Шоят, Аллоҳ таоло сизни қиёматнинг қўрқинчидан омон қилса.
Агар йўлингизда мушук боласини ётганини кўрсангиз, уни олиб йўлнинг четига чиқариб қўйинг ва шу ишингиз билан Аллоҳдан ажр умид қилинг. Шоят, Аллоҳ таоло сизни ёмон ҳолатда ўлишдан сақласа.
Агар ортган таомни ташламоқчи бўлсангиз, уни турли жониворлар еб кетишини ният қилинг ва бу амалингиздан Аллоҳнинг ажрини умид қилинг. Шоят, Аллоҳ таоло сизга ўйламаган ерингиздан ризқ ато этса.
Агар ёзда ҳаво ҳарорати ҳаддан ташқари исиб кетса, бирор идишга сув солиб қушлар ичиб салқинлашлари учун хонангиз деразаси олдига қўйинг ва бу ишингизни савобини Аллоҳдан умид қилинг. Шоят, Аллоҳ таоло сизни қиёматдаги чанқоқликдан сақласа.
Шуни унутмангки, Аллоҳ таоло ташна бир итга сув берган зинокор аёлни барча гуноҳларини мағфират этган.

https://t.me/tuhur

Имом Ибнул Жавзий раҳимаҳуллоҳ.

У зотнинг қўлларида 20минг яҳудий ва насронийлар мусулмон бўлган. У киши сабабли 100мингдан кўп киши тавба қилиб тўғри йўлга ўтган. 2000дан ортиқ китоб тасниф қилган.
Шунга қарамай у киши талаба шогирдларига шундай дер эдилар: вақти келиб жаннатга кирсангизлар ва ораларингизда мени топмасангиз мен ҳақимда сўранглар. Ё раб, фалончи банданг бизларга Сени эслатар эди денглар, дер, сўнгра йиғлар эди.

Зайлу табақотул ҳанабила - Ибн Ражаб

https://t.me/tuhur

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Охирзамон яқинлашганда мўминнинг туши ёлғон бўлмай қолади. Энг тўғрисўз кишининг туши энг рост туш бўлади. Мусулмоннинг туши пайғамбарликнинг қирқ олти бўлагидан бир бўлагидир. Тушлар уч турли бўлади: солиҳ туш Аллоҳдан бўлган ҳушхабар, шайтондан бўлган хафа қилувчи туш ва киши ўзи ўйлаб юрган нарсаларини тушда кўриниши. Қачон бирортангиз ёқимсиз туш кўрса, ўрнидан турсин ва чап тарафига уч марта туфлаб ташласин ва тушини ҳеч бир инсонга айтмасин" (Имом Термизий ривояти).

https://t.me/tuhur

Имом Бухорийнинг шогирдлари (давоми)

Имом Бухорийдан таълим олган ва ундан ҳадис ривоят қилган талабалар ва муҳаддислар жуда кўп бўлган. Абу Али Солеҳ ибн Муҳаммад Жазра шундай дейди: «Имом Бухорий Бағдодда ўтириб дарс берганида мен ундан ҳадислар ёзиб олардим. Унинг мажлисида 20 мингдан ортиқ одам тўпланарди.» Шунга ўхшаш, Муҳаммад ибн Юсуф ал-Фарбарий, Имом Бухорийнинг машҳур шогирдларидан бири, шундай деган: «Саҳиҳ ҳадислар тўпламини мен билан бирга 70 мингдан ортиқ одам эшитган.» Унинг яна айтишича, тўпламни эшитганларнинг сони 90 мингдан ошади.
Имом Бухорийнинг ҳадис илмидаги шуҳрати ортгани ва илмий ишончлилиги билан кенг танилганидан кейин, кўплаб талабалар унинг атрофига тўпланиб, ундан ҳадис эшитганлар. Муҳаммад ибн Абу Ҳотам ал-Бухорийнинг қўлёзмасига кўра: «Ёшлигида ундан ҳадис ёзиш учун одамлар унинг ортидан эргашар, йўл ўртасида уни тўхтатиб ўтиргизишар ва у ерда минглаб одамлар ҳадис ёзарди. У ёш бўлгани учун унинг юзида ҳали соқол чиқмаган эди.» Юсуф ибн Мусо ал-Марвазий шундай дейди: «Басра масжидида бир овоз эшитдим: “Эй илм аҳли, Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий келди!” Барча уни излаб чиқди ва мен ҳам улар билан бирга бордим. Устун ортида намоз ўқиётган бир ёш йигитни кўрдим. Намозни тугатгач, одамлар уни ўраб олди ва дарс беришни сўрашди. У рози бўлди ва эртасига минглаб одамлар йиғилганида дарс берди.»
Имом Бухорийдан фақат шогирдлари эмас, балки устозлари ҳам фойда кўрган. У шундай деган: «Мен бирон-бир устозимга борганимда, уларнинг мендан фойда олиши менинг улардан олган фойдамдан кўпроқ бўларди.» Унинг илмий маҳоратини устозлари ҳам тан олганлар. Бухорийнинг сўзларига кўра: «Мен ҳаж учун Маккага 18 ёшимда келганимда, Ҳумайдий билан бошқа бир киши орасида ҳадис бўйича баҳс бўлаётганини кўрдим. Улар мени кўриб: “Бизнинг ўртамизда ҳукм чиқарадиган йигит келди” дейишди. Шунда мен уларнинг баҳсини тинглаб, Ҳумайдийнинг фойдасига ҳукм чиқариб бергандим.»
Абу Бакр ал-Аъюн шундай ҳикоя қилади: «Биз Муҳаммад ибн Юсуф ал-Фирёбийнинг эшиги олдида Бухорийдан ҳадис ёзардик. Унинг юзида биронта ҳам соқол йўқ эди. “Неча ёшдасан?” деб сўрадик. У: “17 ёшдаман,” деб жавоб берди.»

Имом Бухорийдан ҳадис ривоят қилган машҳур олимлар:
1. Устозлари: Абдуллоҳ ал-Муснадий, Абдуллоҳ ибн Мунийр, Муҳаммад ибн Халаф ибн Қутайба ва бошқалар.
2. Тенгдошлари: Абу Ҳотам ар-Розий, Абу Зуръа ар-Розий, Абу Бакр ибн Абу Осим, Иброҳим ибн Исҳоқ ал-Ҳарбий ва бошқалар.
3. Кенг танилган муҳаддислар: Имом Муслим ибн Ҳажжож — «Саҳиҳ Муслим» асарининг муаллифи. Имом Ибн Хузайма — «Саҳиҳ Ибн Хузайма» асарининг муаллифи. Имом Насоий — «Сунан ан-Насоий» асарининг муаллифи. Имом Термизий — «Жомеъ ат-Термизий» асарининг муаллифи. Аҳмад ибн Салама ан-Нисобурий, Абу Бакр ибн Абу ад-Дуня, Ҳусайн ибн Муҳаммад ал-Қабоний ва бошқалар.
Имом Бухорийдан ривоят қилган шогирдлар сон-саноқсиз бўлиб, Нававий шундай деган: «Имом Бухорийдан ҳадис олганларнинг сон-саноғига етиб бўлмайди.»

https://t.me/tuhur

Ривоят қилишларича, бир кеча Али ибн Абу Толиб каррамаллоҳу важҳаҳу тушларида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрибдилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўлларида хурмо билан тўлдирилган товоқ бор экан. У киши Али розияллоҳу анҳуга бир дона хурмо берибдилар, Али уни ебдилар ва унинг таъми асалдан ҳам ширинроқ экан. Кейин Али розияллоҳу анҳу:
— Ё Расулуллоҳ, яна бир дона беринг, — дебдилар. Лекин Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига яна бергунларича, бомдодга азон айтилиб қолибди ва Али розияллоҳу анҳу уйғониб кетибдилар.
Таҳорат қилиб масжидга йўл олибдилар. Бу воқеа халифа Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳунинг даврларида бўлган экан.
Бомдод намозини халифа Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳунинг ортидан ўқиб бўлганларидан сўнг, Али розияллоҳу анҳу масжиддан чиқмоқчи бўлганларида, эшик олдида бир аёл у кишини тўхтатиб:
— Ё Али, бу хурмо билан тўлдирилган товоқни Халифага беринг, — дебди. Али розияллоҳу анҳу уни олиб Умар ибн Хаттобга топширибдилар. Халифа товоқдаги хурмодан бир дона олиб Али розияллоҳу анҳуга берибдилар. Али уни есалар унинг таъми тушларидаги хурмодан ҳам ширинроқ экан.
— Ё амирул муъминийн, яна битта беринг, — дебдилар. Шунда Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу:
— Агар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сизга яна берганларида, мен ҳам сизга берган бўлардим! — дебдилар.
Бу гапни эшитиб Али розияллоҳу анҳу сесканиб кетибдилар:
— Ё Амирул-мўъминийн, бу қандай гап? — деб сўрабдилар. Умар ибн Хаттоб яна: агар Расулуллоҳ берганларида мен ҳам берган бўлар эдим, дебдилар.
Али разияллоҳу анҳу: Эй амирул муъминийн, бу ғайбми ёки сиз ҳам туш кўрдингизми?-деб сўрабдилар. Шунда Умар ибн Хаттоб жавоб бериб:
— Йўқ, бу ғайб ҳам эмас, туш ҳам кўрмадим. Лекин, Эй Али, қалблар соф бўлса, улар Аллоҳнинг нури билан кўради, — дебдилар.

https://t.me/tuhur

"Равзатул уқало ва нузҳатул фузало" (Оқиллар боғи ва фозиллар сайргоҳи) китоби Абу Ҳотам Муҳаммад ибн Ҳиббон ал-Бустий (354 ҳижрий йилда вафот этган) томонидан ёзилган исломий илмий меросга оид асарлардан бири бўлиб, у ахлоқ, одоб ва нафсни тарбиялашга бағишлангандир. Китоб ислом таълимотлари асосида инсон ахлоқини юксалтиришга қаратилган насиҳатлар ва кўрсатмаларни тақдим этади.

Китоб чиройли хулқ-атвор ва фозилларнинг одобларига тааллуқли турли мавзуларни ўз ичига олади. Унда Қуръони карим оятлари, ҳадислар, ҳаким ва адибларнинг сўзлари келтирилади. Китобда қуйидаги қадрият ва тушунчалар таҳлил қилинган:
1. Ақлнинг фазилатлари ва аҳамияти: Ақл инсонни бошқа мавжудотлардан ажратиб турувчи энг муҳим хусусият экани ва унинг тўғри қарорлар қабул қилишдаги аҳамияти ҳақида сўз юритилади.
2. Фозил ва оқил зотларнинг сифатлари: Ҳакимлар ва хулқи гўзал инсонларни ажратиб турувчи хусусиятлар ёритилади.
3. Сўзлаш ва сукут одоблари: Тилни назорат қилиш, фақат фойдали сўзларни айтиш зарурияти ҳақида баҳс қилинади.
4. Дўстлик ва суҳбатдош танлаш: Дўстларни танлаш мезонлари ва ёмон дўстлардан огоҳ бўлиш ҳақида маълумот берилади.
5. Ҳасад, ғазаб ва таъмагирликни танқид қилиш: Инсон четланиши лозим бўлган салбий хулқлар таҳлил қилинади.
6. Зуҳд ва қаноат: Моддий бойликларга боғланмасликнинг аҳамияти ёритилади.

Китоб мўжазлик ва балоғатни ўзида мужассам этганлиги билан ва Қуръон ва суннатдан далиллар келтирилгани билан ажралиб туради. Абу Ҳотам насиҳатларни айрим ҳолларда қиссалар шаклида, ҳикмат ва машҳур мақоллар билан келтиради.
Китобнинг аҳамияти:
1.Ахлоқий жиҳатдан: Китоб исломий ахлоқнинг қимматли манбаи бўлиб, фазилатли жамият барпо этишга қаратилгандир.
2.Тарбиявий жиҳатдан: Унда кундалик ҳаётда қўллаш мумкин бўлган тарбиявий кўрсатмалар мавжуд.
3.Маданий жиҳатдан: Китоб улуғларнинг ўгитлари ва ҳикматли сўзларидан иборат бой хазинасини ўз ичига олади.

https://t.me/tuhur

Биласизми?

1. Нонушта қилмасангиз, ошқозонингиз оғрийди.
2. Кунига камида 8 стакан сув ичмасангиз, буйракларингиз зарар кўради.
3. Эрталаб ёмон кайфиятда, қайғу ва ғазаб билан уйғонишингиз ўт пуфагингизга зарар етказади.
4. Совуқ ва калориясиз таомларни кўп ейишингиз ингичка ичакларга зарар келтиради.
5. Қовурилган, ёғли ва аччиқ овқатларни кўп ейишингиз йўғон ичакларга зарар етказади.
6. Тамаки чекиш ва заҳарланган ҳаводан нафас олиш ўпкаларингизга зарар етказади.
7. Тўйинган ёғлар, тез тайёрланувчи овқатлар ва спиртли ичимликлар жигарингизга зарар етказади.
8. Ортиқча туз ва ёғ истеъмол қилиш юрагингизга зарар келтиради.
9. Ортиқча шакар ва кимёвий қўшимчалар ейишингиз ошқозон ости безига зарар етказади.
10. Қоронғу жойда телефон ёки компьютер экранига қарашингиз кўзларингизга зарар етказади.
11. Салбий фикрларга берилишингиз миянгизга зарар келтиради.

Аъзоларингизни яхши асранг... Зеро, ҳаётингиз ва соғлиғингиз айнан уларга боғлиқ, бу шубҳасиз!

https://t.me/tuhur