HistoriographyUZ

Ruslar 1918-1935 yillar oʻzlari bosib olgan Turkistonda din va vatan uchun oʻzlariga qarshi kurashgan  mujohidlarni «Bosmachi» va «Bosmachilik» deb ataganlar. Shunday qilib, rus shovinizmi va imperializmiga qarshi bu milliy kurash harakatini hali boshlanishidan oldin omma oldida kamsitib, toʻxtatamiz deb oʻyladilar. Nafaqat sovet Rossiyasi, balki chor Rossiyasi ham 1916 yilda Turkistonga bostirib kirish paytidagi milliy qoʻzgʻalonlarni xuddi shunday kamsituvchi sifatlar bilan tilga olib, «qaroqchilar harakati» deb atagan. Biroq Birinchi jahon urushigacha ham shunday inqilobiy harakatlar, islohotchilik harakatlari, milliy istiqlolchilik harakatlari namoyon boʻla boshlagan. Bu harakatlar mustamlakachi davlatlarining hisobotlarida «anarxizm» deb nomlangan.

Bugungi oʻzbek adiblaridan Muhammad Ali oʻzbek-turk lugʻatiga asoslanib quyidagilarni yozadi: «Bosmachi» va «bosqinchi» soʻzlari, aslida, bir ildizdan kelib chiqqan. «Bosmachi»: bosmachilar harakati aʼzosi; «bosqinchi»: hujumchi, bezori, bosqinchi, oʻgʻri, begona yurtni bosib olgan kuch, zoʻrlovchi. Koʻrinib turibdiki, har ikki soʻzning umumiy maʼnosi ish-harakatning boshqalar tomonidan tashqaridan amalga oshirilishidir. Xulosa qilib aytganda, «Bosmachi» soʻzi bosqinchi, tajovuzkor birlashma degan maʼnolarni anglatadi.

«Bosib olmoq» feʼlidan olingan bu soʻzlar deyarli barcha turkiy shevalarda bir xil maʼnoga ega boʻlib, hech qanday yaxshi maʼno bildirmaydi, chamasi. Mashhur turkolog Vilgelm Radloffning fikricha, «Bosmachilik» degani bostirish, siquvga olish, magʻlub etish, bostirib kirish maʼnolarini bildiradi.

Aslida, bu taʼrifga koʻra, «Bosmachi» yorligʻi ruslar uchun koʻproq mos keladi. Hech qanday huquq va qonunga ega boʻlmagan, Turkistonga bostirib kirgan, xalqini qirgʻin qilgan, butun boyliklarini talon-toroj qilgan bu imperialistik kuchga yana qanday baho berish mumkin? Afsuski, u oʻzining siyosiy va harbiy ustunligidan foydalanib mazlum Turkiston mujohidlariga oʻz laqabini berdi. Siz uyga bostirib kirib, odamlarini oʻldirasiz, mol-mulkini talon-toroj qilasiz, keyin esa egasini «bosmachilik»da ayblaysiz. Bu qanday qonunga mos keladi va buni qanday mantiq bilan izohlash mumkin?

Manba: Boymirza Hayit. «Bosmachilar»: Turkiston milliy kurashi tarixi // «Akademnashr» — Toshkent, 2023. — 12-13-betlar
-----------------------------
© Jasur Rabbimov

Kanal: @RabbimovJasur

RUSLARNING IDDAOLARI

Ruslar Turkistonga kelib, yaxshi tomir otib, oʻrnashganlaridan keyin qilgan tashviqotlari: “Turkistonning qora chiroqlari, jin chiroqlari oʻrniga fonarlar keltirdik, mum shamlari oʻrniga elektr keltirdik, xom boʻz oʻrniga chitlar, batislar, chakmanlar uchun movut-yung gazlamalar keltirdik, charx, chigʻiriq, juvozlar oʻrniga moshinalar keldi. Tegirmongacha moshinalashdi, toʻqima fabrikalar turli moshinalar bilan xalq hushu xursandchilik va saodatga erishdi”, deb tashviqot qiladigan boʻldilar. 

Holbuki, bu asrda butun dunyo boʻyicha taraqqiyot davri boshlangan, ruslargina emas, dunyodagi hamma millatning koʻzi ochilgan, ishlar oldiga bosgan, koʻp ishlar mashinalashgan bir davr boshlangan edi. Bu tabiiy taraqqiyotni hech bir yoʻl bilan toʻxtatib boʻlmas, mumkin ham emas edi. Bir millat ijobiy taraqqiy qilsa, boshqalari bu taraqqiy, bu yangilik qarshisida tomoshabin boʻlib qolmas edi. Ruslar kelmasdan avvalroq Turkistonning xorijga chiqadigan mollarini, xususan oq brillant paxtasi ishqida Hindiston, Afgʻoniston yoʻllari bilan Turkistonga Yevropaning turli mollari kela boshlagan, Turkiston yoshlari uxlab yotmagan edi. Tarixda sobitki, Chin tuprogʻi Turkistonga hamdevor boʻlgani uchun Chinning mumtoz mollari Turkiston gavjum bozorlarida sotilar edi.

Durust, ruslar qoʻli bilan turli zavodlar qurildi, har xil shirkatlar, chunonchi, Kuznetsov, Proxorov, Gubnurning shirkatlari ochildi, temir yoʻllar uzoq masofalarga qadar yotqizildi, bunga gap yoʻq. Ammo bularning vujudi Turkistonning boyligini soʻrish uchun, maʼdanlarini osonlik bilan Moskovga joʻnatish uchun bir vasila boʻldi. Kerak boʻlganda rus askarlarini keng Turkistonning bir boshidan yana bir boshiga yetkazish uchun, faqat va faqat ruslarning uzoqni koʻzlagan manfaati uchun boʻlgan reja edi bu.

Qurilgan shirkatlar qoʻliga ilingan ne boylik – Turkistonning paxtasi, ipaklari, oltin konlari, yer osti boyliklari, neft, keyinchalik uran tamomila ruslarning tegirmoniga oqizildi.

Manba: Muso Turkistoniy. «Buyuk Turkiston fojiasi». 34-35-betlar.

⚡️Moskovitlar yurtida migrantlarga "YANGI YIL SOVGʻASI" 🤦‍♂

Moskovitlar yurtida ishlash oʻta qiyin boʻlib ketdi

❗️Endi migrantlar rus tili, Moskovitlar yurti tarixi va qonunchiligi boʻyicha imtihon topshirishlari kerak, aks holda ishlay olmaydi

Ertaga 1-yanvardan qonun kuchga kiradi

Diktator imzolagan Farmonda belgilanishicha, oʻz holatini qonuniylashtirmoqchi boʻlgan migrantlarga quyidagi talablar qoʻyiladi:

➖ shaxsiy biometrik maʼlumotlarini topshirish yoki shaxsiy biometrik maʼlumotlar asosida identifikatsiyadan oʻtish;
➖ narkotik yoki psixotrop moddalarni isteʼmol qilmaganini, OITS yoki tegishli roʻyxatdagi boshqa yuqumli kasalliklarga chalinmaganini tasdiqlash uchun tibbiy koʻrikdan oʻtish;
➖ o'ris tili, Moskovitlar yurtida tarixi va qonunchiligi boʻyicha imtihon topshirish;
➖ majburiy toʻlovlar boʻyicha qarzni oʻz ixtiyori bilan toʻlash;
➖ patent, mehnat qilish, vaqtincha yashash uchun ruxsatnoma, oʻqish yoki yashash uchun ruxsatnoma berishni rad qilish uchun asos yoʻqligi va boshqa talablar.
Qonun 2025-yil 1-yanvardan kuchga kiradi.

P.s. Moskovitlar yurtida ishlashni sharaf degishlarga sekingina tashlab qo'yamiz😁

#Kitobdan_parchalar

Ma’lumdirki, dunyoda yashagan har bir kishining eng ayamlik, qizg‘anib saqlaydigan besh narsasi bordir. Birinchi joni, keyingilari dini, moli, oilasi, ona Vatanidir. Mana bu besh narsani saqlash uchun onglik insonlar qanday jonbozlik qiladilar! Dunyoning har bir yerida to‘kilgan va to‘kilayotgan inson qonlari ko‘z oldimizda ko‘rinib turadi. Bu fojianing birdan bir sababi shu yuqorida aytilgan narsadan boshqa emasdir. Shunday bo‘lgach qaraymiz: madaniyat qayerda, qaysi millatda bo‘lsin, shu yuqorida aytilgan insoniyat haqlarini saqlash uchun hukumat qo‘lida adolat quroli bo‘lib turar ekan, ana shu chog‘dagina butun xalq haqiqiy madaniyatga erishib, tinchlik bilan rohatda turmush kechira oladilar. Buning natijasida insoniyat xususiyati bo‘lgan har kimning erk ixtiyori o‘z qo‘lida saqlanadi.

Yer yuzining qaysi o‘lkasida bo‘lishni kim tilar ekan, hech qanday to‘sqinlik ko‘rmaydi. Agar madaniyat shu yuqorida aytilganicha foydalik bo‘lsa, Sharq faylasufi Forobiyning aytishicha, bunday madaniyatni «Madaniyati Islomiya» yoki «Fozila» deydilar. Mana shundagina butun madaniy taraqqiyotni yolg‘iz inson foydasi uchun ishlatish mumkindir. Yo‘q esa, hozirgi ustimizdagi madaniyat kabi, buni qo‘llanuvchilar xato ketganliklaridan, yolg‘iz jinoyatchilarni emas, balki butun inson olamini halokat chuquriga tushurishi shubhasizdir. Chunki shu kunlardagi dinsizlar madaniyatlari ta’siri ostida insonlarning axloqi butunlay buzulganlikdan, moddiy, ma’naviy bo‘lsin har yoqlama ziyon ko‘rayotganlari ko‘z oldimizda turadi. Bular esa o‘z maslaklarini boshqalarga qabul qildirish uchun xalqning tuzalish-buzulishlari, ularning har qanday ziyon zahmatga uchrashlari bilan hisoblashmaydilar. Balki, butkul qurol kuchi ishlatib, har qanday majburiyat ostida bo‘lsa ham xalqni o‘z yo‘llariga kirgiza olsalar, tilaklariga yetgan bo‘ladilar.

Madaniyatning ilm, fazl, hunar, sanoatlarini insonlar hojatini chiqarish, ular foydasi uchun ishlatish emas, balki o‘zlarining ko‘rlarcha ushlab yopishgan buzuq yo‘llariga kirgizish quroli qiladilar. Mana bunday madaniyatga buzuqlar boshlig‘i bir firqapalidlar ega bo‘lgach, bular qo‘lida butun xalq erk ixtiyoridan ajrab eng tubangi hayvonlar qatorida yashamoqqa majbur bo‘ladilar. Bu kabi madaniyatlar oqillar, faylasuflar oldida «Zollata, fosiqa madaniyat», ya’ni «Ko‘rlar, adashganlar madaniyati» deb ataladi.

Buning ochiq ko‘ringan nusxasi shu kunlari ustimizda hukmron bo‘lib turgan bolsheviklar keltirgan sharmandalar madaniyatidir. Chunki 50 yildan beri mustabidlar oyog‘i ostida ezilayotgan 15 yolg‘on jumhuriyat xalqlari, ayniqsa O‘zbekiston musulmonlari milliy, diniy, vataniy huquqlaridan butunlay ajradilar. Yer yaratilgandan beri ota-bobolaridan qolgan halol meroslari gulguliston, bog‘ bo‘stonlik ona Vatanlaridan haydab chiqarilib, ko‘z oldilarida kelgindi bosqinchilarga bo‘lib berilmoqdadir. Mana bularning keltirgan iflos bosqinchilar madaniyatlaridan biz O‘zbekiston musulmonlari olgan hosilotimiz hozircha shu darajaga yetdi. Yana kelajak kunlari ustimizdan qanday rejalar qurilib, nima choralar ko‘rayotganlarini zamonga tushungan Vatan ahllari yaxshi bilsalar kerak.

- Alixonto‘ra Sog‘uniy. "Turkiston qayg‘usi"