Яширин тарих!

Рим папаси Франциск вафот этди. Ватикан маълум қилишича, бу воқеа 21 апрель куни содир бўлган. Рим папаси 88 ёшида Ватикандаги Каса-Санта-Марта резиденциясида вафот этган.

👉 Яширин тарих!

Павел Дуров: Telegram фойдаланувчилар ёзишмаларини ҳеч қачон ошкор қилмаган, мессенжер бундай қилиш ўрнига бозордан чиқиб кетади

Павел Дуровнинг таъкидлашича, Франция ҳукуматининг янги қонун лойиҳаси мессенжерлардан полицияга шахсий ёзишмаларга кириш имконини берадиган «бэкдор» тизимларини жорий этишни талаб қилади. Бу ўзгартишлар ноқонуний наркотик савдоси билан курашиш ҳақидаги қонунга киритилмоқда. Қонун Франция Сенати томонидан қабул қилинган, аммо Миллий Мажлис уни рад этган.

У шуни ҳам қўшимча қилди: Telegram 12 йиллик фаолияти мобайнида ҳеч қачон фойдаланувчиларнинг шахсий ёзишмаларини ошкор қилмаган. Европа Иттифоқи қонунларига мувофиқ, мессенжер фақат суд қарори асосида гумон қилинган шахсларнинг IP-манзили ва телефон рақамини тақдим этиши мумкин, лекин ёзишмаларни эмас.

Шахсий фикр: ҳозирги геосиёсат криптовалюталар ҳаракат қиладиган блокчейнлар оламига ҳам таъсир қилмоқда.

👉 Яширин тарих!

Via Salaria –бу Римдаги энг муҳум ва энг қадимги савдо йўлларидан бири бўлиб, “Туз йўли” деб таржима қилинади. Йўлнинг узунлиги тахминан 242 километр; У Римни Италиянинг шарқий соҳилидаги Адриатика денгизидаги Порто-д’Асколи шаҳри билан боғлаган. Йўл Сабинлар (италия қавми) ҳудудлари орқали ўтган – бу ҳудудда туз қадимдан ишлаб чиқарилган ва Римга етказилган. Туз тўғридан-тўғри денгиздан олиб келиниб, араваларда Римга ташилган.

Бу савдо йўлининг уруш даврида ҳам аҳамияти кучли бўлган. Римга ҳужум қилган Галлар қабиласи, готлар ва варварлар, кейинчалик Бизантия ва Лангобардлар ҳам Виа Салария йўлидан унумли фойдаланишгани учун ғолиблар қаторида бўлишган.

Шундай қилиб, қадимги даврларда ҳам савдо йўлларининг аҳамиятли жуда муҳим бўлган. Бугунги кунга келиб эса савдо йўлларига эгалик геосиёсатда асосий планга чиққан.

https://t.me/rostakasimtarix

Қадимги Рим даврида ҳали техник ва механик қурилмалар йўқ бўлган пайтда, ҳали олтин ва нефть учун курашлар бўлмаган вақтларда асосий кимёвий элемент бу – туз бўлган.

Тузнинг ўша даврдаги аҳамияти: Озиқ-овқатни сақлаш (гўшт ва балиқни тузлаш орқали узоқ муддатга сақлаш), таомга таъм бериш, диний маросимлар ва шифобахш мақсадлар (туз турли диний урф-одатлар ва гигиенада ишлатилган), ҳайвонларга озуқа сифатида берилган.

Рим легионерларига (ҳарбийлар) баъзан маош сифатида туз берилган. Бу маош “salarium” деб аталган ва кейинчалик инглизча “salary” – маош сўзи шу сўздан келиб чиққан. “Солдат” сўзининг келиб чиқишини шунга боғлайдиганлар мавжуд.

https://t.me/rostakasimtarix

Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра туғилиш даражаси ўзгармаса, Хитой аҳолиси 2100-йилга бориб 700 млндан ошиқ сонга камаяди 🧐

Ҳиндистон 🇮🇳 +50 млн
Хитой 🇨🇳 -777 млн
Покистан 🇵🇰 +256 млн
Нигерия 🇳🇬 +239 млн
Конго ДР 🇨🇩 +318 млн
АҚШ 🇺🇸 +74 млн
Эфиопия 🇪🇹 +231 млн...

Ишонамизми?

👉 Яширин тарих!

НАТО Сувалк коридорини ҳимоя қилишга тайёрланмоқда — Россия томонидан Балтика давлатларига ҳужум хавфи бор

Литва ҳукумати Польша орқали қурол-аслаҳаларни етказиб бериш учун иккинчи транспорт йўлини қурмоқда. Бу ташаббус Сувалк коридорининг хавфсизлигини таъминлашга қаратилган — НАТОнинг шарқий қанотидаги «Аҳилес оёғи» деб аталадиган нуқта.

Литва мудофаа вазирининг ўринбосари Томас Годляускас Politico нашрига берган интервьюсида таъкидлашича, Россиядан эҳтимолий ҳужумга қарши ЕС ва НАТО давлатларини ҳимоя қилиш мақсадида Сувалк коридори модернизация қилинади.

Шахсий фикр: Украина бой берилиши аниқлашиб бормоқда, бироз вақт масаласи қолган. Энди улар Европанинг қолган қисмларини сақлашга ҳаракат қилишмоқда. Калининград эксклавининг ҳисобига Болтиқбўйи давлатларининг жойлашуви европаликлар учун ўта ноқулай.

👉 Яширин тарих!

СССРдаги энг арзон автомобиллардан бири — ЗАЗ-966 «Запорожец» 3 000 рубль турарди. Бу расмий курс бўйича тахминан 3 614 АҚШ долларига тўғри келарди.

Қизиғи шундаки, худди шу пулга АҚШда Ford Mustang Mach 1 харид қилиш мумкин эди — у кондиционер, автоматик узатмалар қутиси ва 5,7 литрли, 290 от кучига эга V8 двигател билан жиҳозланган эди.

Бу икки ҳолат мамлакатлар ўртасидаги иқтисодий ва технологик фарқни аниқ намоён қилади — СССРда оддий, арзон халқона машина ҳисобланган нарса, АҚШда люкс ва юксак техник жиҳатлар билан жиҳозланган спорткар эди.

👉 Яширин тарих!

Сувалк коридори (Сувалский коридор) — бу Польша ва Литва чегаралари ўртасида жойлашган тахминан 65 километрлик ер йўлаги бўлиб, у Калининград эксклави (Россияга тегишли, аммо асосий ҳудуддан ажралган ҳудуд) ва Беларусь ўртасидаги ягона қуруқликдаги боғловчи йўл ҳисобланади. У геосиёсий жиҳатдан Европа ва НАТО учун ўта муҳим нуқта сифатида қаралади.

Сувалк коридори — бу НАТОнинг шарқий қанотидаги энг заиф нуқталардан бири. Агар ҳарбий можаро юз берса, Россия бу ер орқали Литва, Латвия ва Эстонияни Европа қитъасининг қолган қисми билан боғловчи йўлдан узиб қўйиши мумкин. Бу ҳолда Балтик давлатлари изоляцияга учраши ва НАТОнинг уларга ёрдам кўрсатиши қийинлашиши мумкин.

Бу ҳудуд номи Польшадаги Сувалки шаҳридан олинган бўлиб, тарихан у Польша ва Литва ўртасидаги тортишувларга сабаб бўлган. Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин, бу ҳудуднинг геосиёсий аҳамияти янада ортди.

2022 йилда Украинадаги уруш бошланганидан сўнг, Сувалк коридори яна диққат марказига чиқди. НАТО бу ҳудуддаги ҳимояни кучайтириш учун Польша ва Балтика давлатларида ҳарбий кучларини оширди. Россия эса Калининградда ҳарбий инфратузилмани ривожлантирмоқда.

Сувалк коридори — нафақат географик, балки геосиёсий нуқтаи назардан ҳам Европа хавфсизлиги учун муҳим ҳудуд. Ушбу минтақадаги вазият нафақат Польша ва Литва, балки бутун НАТО ва Россия ўртасидаги муносабатларга таъсир кўрсатиши мумкин.

👉 Яширин тарих!

«Интер» — Европадаги «Эвертон»дан кейинги энг ёши катта жамоа.

Майдондаги ўйин вақтининг 42 фоизини 30 ёшдан ошган футболчилар ўтказишади. «Барса» эса «Страсбург»дан кейинги энг ёш жамоа — Флик жамоасидаги ўйин вақтининг 44 фоизини 21 ёшли ва ундан ёш футболчилар эгаллайди. Агар асосий таркибга — энг кўп майдонга тушадиган 11 нафар футболчига назар ташласак, «Барса»да уларнинг ўртача ёши 25,5 йилни ташкил қилса, «Интер»да — 30.

Футболда бу жиддий фарқ. Шунинг учун ҳам «Барса»да романтик ва енгил жамоа шаклланса, «Интер»да эса кўпроқ ақлли, кўп қиррали ва сабрли жамоа бор.

👉 Яширин тарих!

Сурияда вазиятни издан чиқаришга қаратилган ҳар қандай уриниш Анқара томонидан қатъий қаршиликка учрайди. Бу ҳақда Туркия президенти Режеп Тойиб Эрдўғон ҳукумат йиғилиши ортидан қилган нутқида баён қилди.

Давлат раҳбари таъкидлашича, минтақада янги босқич бошланган. “Туркия Сурияни бўлинишига йўл қўймайди”, — деди турк етакчиси.

Оғамиз озгина сукут билан дам оволиб, кейин газни қаттиқ босадиларда 😁

👉 Яширин тарих!

АҚШ Федерал қидирув бюроси (ФБР) томонидан махфийлиги очилган ҳужжатларни эълон қилди — буюк ихтирочи Никола Тесланинг ҳаётининг охирги йиллари ва мероси ҳақида. Бу материаллар 1943 йилда унинг вафотидан кейинги воқеаларга ойдинлик киритади ҳамда аввал маълум бўлмаган тафсилотларни очиб беради.

Олим вафот этгандан сўнг, ФБР дарҳол унинг барча мол-мулкини назоратга олди. Турли жойларда, шу жумладан банк сейфларида сақланган шахсий ёзувлар, чизмалар ва ихтиро моделларини ўз ичига олган тахминан 80та қути мусодара қилинди. Улар орасида алоҳида эътиборни "ўлим нури" (телефорс) деб аталувчи сирли қурилма тортди — бу ускуна, Тесланинг таъкидлашича, ҳаво кемаларининг двигателларини масофадан туриб йўқ қилиш қобилиятига эга бўлиб, у ҳали маълум бўлмаган физика тамойилларига асосланган эди.

Тесланинг жияни — югославиялик сиёсатчи Сава Косановичнинг роли қизиқарли. У машҳур амакисининг меросига етишиш учун фаол кураш олиб борди.Гарчи, АҚШ махсус хизматлари уни махфий маълумотларни Югославия ҳукуматига ўтказиши мумкинлигидан гумон қилишганлиги сабабли таъқиқларга учраган бўлсада, якунда Косанович ҳужжатларнинг бир қисмини қўлга киритди, улар кейинчалик Югославиядаги Тесла музейи асосига айланди.

ФБР ҳужжатлари ихтирочининг ҳаётининг сўнгги йиллари ҳақида оз маълум бўлган фактларни ҳам очиб беради.

Даҳо бўлишига қарамасдан, у руҳий муаммолардан азият чеккан, яккаликда яшаган ва жиддий молиявий қийинчиликларга дуч келган. Ҳужжатларда АҚШ ҳукуматининг Тесланинг ихтироларини бошқа давлатлар қўлига тушишидан ҳимоя қилиш ҳаракатлари алоҳида таъкидланган. Хусусан, "ўлим нури" қурилмасининг ҳарбий мақсадларда қўлланишига АҚШ мудофаа идоралари катта қизиқиш билдирган.

Кейинчалик Tesla International ташкилоти Тесланинг илмий меросини сақлаш учун фаол ҳаракатни бошлади. Тесланинг фанга қўшган инқилобий ҳиссаси жуда катта — у замонавий ўзгарувчи ток электр таъминоти тизими асосидаги технологияларнинг ривожига катта ҳисса қўшган ва замонавий цивилизациянинг пойдеворларидан бирига айланган.

Тесланинг энг машҳур ихтиролари қуйидагиларни ўз ичига олади:
• кўп қутбли ўзгарувчи ток тизими,
• асинхрон электродвигател,
• Тесла трансформатори,
• энергияни симсиз узатиш асослари,
• радиобошқарув технологиялари,
• флуоресцент ёритиш бўйича тажрибалар,
• радиомулоқотдаги муҳим ишланмалар,
• радиолокация асосидаги ғоялар,
• дунёдаги илк радиобошқарув қурилмалари намойиши.

Тесла жаҳон бўйлаб 300 дан ортиқ патент олган. Унинг юқори частотали токлар, энергия ва маълумотларни симсиз узатиш борасидаги тадқиқотлари ўз замонасидан илгарилаб кетган ва Wi-Fi ҳамда мобил алоқа каби замонавий технологиялар пойдеворига айланган. Унга бағишлаб халқаро ўлчов тизимида магнит индукция бирлиги — "тесла" деб номланган.

Бу ҳужжатлар нафақат буюк ихтирочининг илмий мероси тақдирига ёруғлик солади, балки АҚШ ҳукумати унинг ишланмаларига қай даражада жиддий ёндашганини ҳам намоён қилади — уларни бошқа давлатлар қўлига тушишини потенциал хавф сифатида баҳолаган.

👉 Яширин тарих!