Forward from: G’arbiy alyans
Xitoy va Trampning ikkinchi administratsiyasi: iqtisodiy bosim va strategik istiqbollar
Mexroj Imomov, mustaqil tadqiqotchi
Ekspertlar aytishicha, Donald Trampning Oq uyga qaytishi AQSh va Xitoy o‘rtasidagi allaqachon keskin bo‘lgan munosabatlarni yanada murakkablashtirishi kutilmoqda. Tramp o‘zining so‘zlari va siyosiy pozitsiyasidan kelib chiqib, iqtisodiy protektsionizmni tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishi qilib belgilashi ehtimoldan xoli emas. U Xitoy mahsulotlariga qo‘shimcha boj tariflar joriy etishi, investitsiyalar va texnologiya sohasidagi hamkorlikni cheklashi, shuningdek, AQShda o‘qiyotgan xitoylik talabalar sonini qisqartirishi mumkin. Bunday bosim savdo urushining kuchayishiga olib kelishi va nafaqat ikki tomonlama aloqalarga, balki global iqtisodiyotga ham jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
Biroq, AQSh siyosatidagi o‘zgarishlarni boshqarish tajribasiga ega bo‘lgan Pekin Trampning qaytishini strategik tahdid sifatida qabul qilmaydi. Aksincha, uning izolyatsion siyosati Xitoy uchun o‘ziga xos imkoniyatlar yaratishi mumkin. AQShning Yevropa va Osiyodagi ittifoqchilariga bo‘lgan majburiyatlarini kamaytirish istagi va tashqi majburiyatlarni qisqartirishga bo‘lgan harakati an’anaviy ittifoqchilarning strategik ustuvorliklarini qayta ko‘rib chiqishiga turtki bo‘lishi mumkin. Xitoy bu vaziyatdan foydalanib, Germaniya, Fransiya va Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari kabi AQShning an’anaviy ittifoqchilari bilan iqtisodiy va diplomatik hamkorlikni chuqurlashtirishga qodir.
Bu fonda mutaxassislar ikki tomonlama aloqalar keskinlashuvi va Xitoyning kuchayishini taxmin qilishmoqda:
Trampning qaytishi savdo urushi keskinlashishiga olib kelishi mumkin, chunki u Xitoyning AQSh bozoridagi, shuningdek, texnologik zanjirlardagi o‘rnini cheklashga intiladi. Bunga javoban, Xitoy o‘z ta’sirini kuchaytirish uchun mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik mexanizmlari, jumladan, RCEP doirasida ko‘proq faoliyat olib borishi kutilmoqda. Bundan tashqari, Trampning izolyatsion siyosati Yevropada yetakchilik bo‘yicha bo‘shliqni keltirib chiqaradi, bu esa AQShning noaniqligidan norozi bo‘lgan davlatlarni Xitoy bilan yaqinlashishga undashi mumkin.
Shu bilan birga, Trampning Xitoyga nisbatan ideologik maqsadlari yo‘qligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy to‘qnashuv xavfini, xususan Tayvan atrofidagi taranglikni kamaytirishi mumkin. Har ikki davlat o‘z ichki islohotlariga e’tibor qaratadi: Tramp AQSh iqtisodiyotini mustahkamlashga, Xitoy esa o‘z iqtisodiy o‘sishini jonlantirishga harakat qiladi. Kelgusi to‘rt yilda kim o‘z ichki islohotlarini muvaffaqiyatli amalga oshira olsa, global raqobatda ustunlikka erishadi.
Xulosa qilib aytganda, Trampning ikkinchi muddati Pekin uchun yangi qiyinchiliklarni yuzaga keltirsa-da, uning siyosati, paradoks tarzda, Xitoyning global miqyosdagi pozitsiyalarini mustahkamlashiga yordam berishi mumkin.
G’arbiy alyans
Mexroj Imomov, mustaqil tadqiqotchi
Ekspertlar aytishicha, Donald Trampning Oq uyga qaytishi AQSh va Xitoy o‘rtasidagi allaqachon keskin bo‘lgan munosabatlarni yanada murakkablashtirishi kutilmoqda. Tramp o‘zining so‘zlari va siyosiy pozitsiyasidan kelib chiqib, iqtisodiy protektsionizmni tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishi qilib belgilashi ehtimoldan xoli emas. U Xitoy mahsulotlariga qo‘shimcha boj tariflar joriy etishi, investitsiyalar va texnologiya sohasidagi hamkorlikni cheklashi, shuningdek, AQShda o‘qiyotgan xitoylik talabalar sonini qisqartirishi mumkin. Bunday bosim savdo urushining kuchayishiga olib kelishi va nafaqat ikki tomonlama aloqalarga, balki global iqtisodiyotga ham jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
Biroq, AQSh siyosatidagi o‘zgarishlarni boshqarish tajribasiga ega bo‘lgan Pekin Trampning qaytishini strategik tahdid sifatida qabul qilmaydi. Aksincha, uning izolyatsion siyosati Xitoy uchun o‘ziga xos imkoniyatlar yaratishi mumkin. AQShning Yevropa va Osiyodagi ittifoqchilariga bo‘lgan majburiyatlarini kamaytirish istagi va tashqi majburiyatlarni qisqartirishga bo‘lgan harakati an’anaviy ittifoqchilarning strategik ustuvorliklarini qayta ko‘rib chiqishiga turtki bo‘lishi mumkin. Xitoy bu vaziyatdan foydalanib, Germaniya, Fransiya va Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari kabi AQShning an’anaviy ittifoqchilari bilan iqtisodiy va diplomatik hamkorlikni chuqurlashtirishga qodir.
Bu fonda mutaxassislar ikki tomonlama aloqalar keskinlashuvi va Xitoyning kuchayishini taxmin qilishmoqda:
Trampning qaytishi savdo urushi keskinlashishiga olib kelishi mumkin, chunki u Xitoyning AQSh bozoridagi, shuningdek, texnologik zanjirlardagi o‘rnini cheklashga intiladi. Bunga javoban, Xitoy o‘z ta’sirini kuchaytirish uchun mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik mexanizmlari, jumladan, RCEP doirasida ko‘proq faoliyat olib borishi kutilmoqda. Bundan tashqari, Trampning izolyatsion siyosati Yevropada yetakchilik bo‘yicha bo‘shliqni keltirib chiqaradi, bu esa AQShning noaniqligidan norozi bo‘lgan davlatlarni Xitoy bilan yaqinlashishga undashi mumkin.
Shu bilan birga, Trampning Xitoyga nisbatan ideologik maqsadlari yo‘qligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy to‘qnashuv xavfini, xususan Tayvan atrofidagi taranglikni kamaytirishi mumkin. Har ikki davlat o‘z ichki islohotlariga e’tibor qaratadi: Tramp AQSh iqtisodiyotini mustahkamlashga, Xitoy esa o‘z iqtisodiy o‘sishini jonlantirishga harakat qiladi. Kelgusi to‘rt yilda kim o‘z ichki islohotlarini muvaffaqiyatli amalga oshira olsa, global raqobatda ustunlikka erishadi.
Xulosa qilib aytganda, Trampning ikkinchi muddati Pekin uchun yangi qiyinchiliklarni yuzaga keltirsa-da, uning siyosati, paradoks tarzda, Xitoyning global miqyosdagi pozitsiyalarini mustahkamlashiga yordam berishi mumkin.
G’arbiy alyans