🅰️🅱️🆎🆑🅾️⭕️ #Profayling #Bolalar_psixologiyasi #Neyroplastika #Xotira #Ijodkorlik #Miya_salomatligi #Stressni_boshqarish #EDU_Profayling
👍 MIYANING RIVOJLANISHI VA STRESSNING TA’SIRI
🟦 MIYANING RIVOJLANISHI
🍔 Bola miyasining rivojlanishi murakkab jarayon bo‘lib, genetik omillar, atrof-muhit va tajribalarning o‘zaro ta’siri orqali shakllanadi. Bu jarayon prenatal davrdan (tug‘ilishdan oldin) boshlanib, o‘smirlik yoshlik yoshlik davrida ham davom etadi. Miyaning rivojlanishi bolalik davrida o‘ta moslashuvchan va sezgir bo‘ladi. Stress miyaning bu rivojlanish jarayonini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin. Ammo, bolalarga sog‘lom muhit va stressni boshqarish ko‘nikmalarini taqdim etish orqali bu ta’sirni minimallashtirish va ularning ijobiy rivojlanishiga hissa qo‘shish mumkin.
🟦 BOSQICHLAR:
⭐️ Prenatal davr (homiladorlik).
🟢Miya rivojlanishining poydevori qo‘yiladi. Neyronlar shakllanib, o‘z joylarini egallaydi.
🟢Toksinlar yoki ona tanasidagi stress bolalarning tug‘ilishdan keyingi nevrologik rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
⭐️ Tug‘ilishdan keyingi davr:
🟢Neyronlar o‘rtasida sinapslar tez shakllanadi va neyroplastiklik yuqori darajada bo‘ladi.
🟢Ushbu davrda tajribalar (sensor-motorli muloqotlar, o‘yinlar, ta’lim) miyani shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.
⭐️ O‘smirlik davri:
🟢Miyaning oldingi qismlari (prefrontal korteks) rivojlanishda davom etadi. Bu qism diqqat, qaror qabul qilish, va hissiyotni boshqarish uchun javobgardir.
🟢Gormonal o‘zgarishlar hissiy javoblar va stressni boshqarishga ta’sir qiladi.
🟦 STRESSNING MIYANING RIVOJLANISHIGA TA’SIRI
🍔 Stress - bu miya va tananing xavf yoki qiyinchiliklarga javob berish mexanizmi. Ammo, uzoq muddatli yoki kronik stress bolalarning rivojlanayotgan miyasi uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
1️⃣ Ijobiy va salbiy stress:
🟢Ijobiy stress. Qisqa muddatli va boshqariladigan stress (masalan, yangi vazifa yoki muammo hal qilish) miyani mustahkamlaydi.
🟢Salbiy yoki toksik stress. Bolalik davrida surunkali stress (zo‘ravonlik, beparvolik yoki oilaviy muammolar) miyaning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
2️⃣ Stressning asosiy ta’sir mexanizmlari:
🟢Kortizol va gormonal javob. Stress holatida tanada kortizol gormoni darajasi oshadi. U miya faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, xotira va o‘rganish jarayonlarida ishtirok etuvchi gipokampga zarar yetkazishi mumkin.
🟢Sinapslarning shakllanishi. Kronik stress sinapslarning shakllanishini cheklaydi va neyronlar o‘rtasidagi bog‘lanishni susaytiradi.
🟢Prefrontal korteks. Hissiyotni boshqarish uchun javobgar bu qism stressdan ko‘proq zarar ko‘radi, natijada impulsivlik va e’tiborsizlik ortadi.
🟢Amigdala. Amigdala (qo‘rquv va xavfni qayd etuvchi markaz) hajmi kattalashib, bolaning xavotir va depressiyaga moyilligini oshirishi mumkin.
🟦 STRESS VA MIYANING RIVOJLANISHINI QO‘LLAB-QUVVATLASH USULLARI
1️⃣ Ijobiy oila muhiti yaratish. Oilaviy mehr va qo‘llab-quvvatlash kortizol darajasini pasaytirishga yordam beradi.
2️⃣ Stressni boshqarish ko‘nikmalarini o‘rgatish. Nafas olish mashqlari, mindfulness va meditatsiya orqali bolalarga hissiy boshqaruvni o‘rgatish.
3️⃣ Faol o‘yinlar va jismoniy mashqlar. Sport va ochiq havoda o‘ynash stressni kamaytiradi va miyaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
4️⃣ Sog‘lom uyqu. Uyqu miyaning qayta tiklanishi va sinapslarning mustahkamlanishi uchun zarur.
5️⃣ Ta’lim va ijodkorlik faoliyatlari. Musiqa, rasm chizish va boshqa ijodiy mashg‘ulotlar bolalar stressini kamaytiradi va neyroplastiklikni oshiradi.
9️⃣ B.Butayev - Psixolog (Msc), Profayler.
🛡 Farg'ona Profayling Maktabi🇺🇿
✈️ https://t.me/Profaylinguz
👍 MIYANING RIVOJLANISHI VA STRESSNING TA’SIRI
🟦 MIYANING RIVOJLANISHI
🍔 Bola miyasining rivojlanishi murakkab jarayon bo‘lib, genetik omillar, atrof-muhit va tajribalarning o‘zaro ta’siri orqali shakllanadi. Bu jarayon prenatal davrdan (tug‘ilishdan oldin) boshlanib, o‘smirlik yoshlik yoshlik davrida ham davom etadi. Miyaning rivojlanishi bolalik davrida o‘ta moslashuvchan va sezgir bo‘ladi. Stress miyaning bu rivojlanish jarayonini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin. Ammo, bolalarga sog‘lom muhit va stressni boshqarish ko‘nikmalarini taqdim etish orqali bu ta’sirni minimallashtirish va ularning ijobiy rivojlanishiga hissa qo‘shish mumkin.
🟦 BOSQICHLAR:
⭐️ Prenatal davr (homiladorlik).
🟢Miya rivojlanishining poydevori qo‘yiladi. Neyronlar shakllanib, o‘z joylarini egallaydi.
🟢Toksinlar yoki ona tanasidagi stress bolalarning tug‘ilishdan keyingi nevrologik rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
⭐️ Tug‘ilishdan keyingi davr:
🟢Neyronlar o‘rtasida sinapslar tez shakllanadi va neyroplastiklik yuqori darajada bo‘ladi.
🟢Ushbu davrda tajribalar (sensor-motorli muloqotlar, o‘yinlar, ta’lim) miyani shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.
⭐️ O‘smirlik davri:
🟢Miyaning oldingi qismlari (prefrontal korteks) rivojlanishda davom etadi. Bu qism diqqat, qaror qabul qilish, va hissiyotni boshqarish uchun javobgardir.
🟢Gormonal o‘zgarishlar hissiy javoblar va stressni boshqarishga ta’sir qiladi.
🟦 STRESSNING MIYANING RIVOJLANISHIGA TA’SIRI
🍔 Stress - bu miya va tananing xavf yoki qiyinchiliklarga javob berish mexanizmi. Ammo, uzoq muddatli yoki kronik stress bolalarning rivojlanayotgan miyasi uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
1️⃣ Ijobiy va salbiy stress:
🟢Ijobiy stress. Qisqa muddatli va boshqariladigan stress (masalan, yangi vazifa yoki muammo hal qilish) miyani mustahkamlaydi.
🟢Salbiy yoki toksik stress. Bolalik davrida surunkali stress (zo‘ravonlik, beparvolik yoki oilaviy muammolar) miyaning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
2️⃣ Stressning asosiy ta’sir mexanizmlari:
🟢Kortizol va gormonal javob. Stress holatida tanada kortizol gormoni darajasi oshadi. U miya faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, xotira va o‘rganish jarayonlarida ishtirok etuvchi gipokampga zarar yetkazishi mumkin.
🟢Sinapslarning shakllanishi. Kronik stress sinapslarning shakllanishini cheklaydi va neyronlar o‘rtasidagi bog‘lanishni susaytiradi.
🟢Prefrontal korteks. Hissiyotni boshqarish uchun javobgar bu qism stressdan ko‘proq zarar ko‘radi, natijada impulsivlik va e’tiborsizlik ortadi.
🟢Amigdala. Amigdala (qo‘rquv va xavfni qayd etuvchi markaz) hajmi kattalashib, bolaning xavotir va depressiyaga moyilligini oshirishi mumkin.
🟦 STRESS VA MIYANING RIVOJLANISHINI QO‘LLAB-QUVVATLASH USULLARI
1️⃣ Ijobiy oila muhiti yaratish. Oilaviy mehr va qo‘llab-quvvatlash kortizol darajasini pasaytirishga yordam beradi.
2️⃣ Stressni boshqarish ko‘nikmalarini o‘rgatish. Nafas olish mashqlari, mindfulness va meditatsiya orqali bolalarga hissiy boshqaruvni o‘rgatish.
3️⃣ Faol o‘yinlar va jismoniy mashqlar. Sport va ochiq havoda o‘ynash stressni kamaytiradi va miyaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
4️⃣ Sog‘lom uyqu. Uyqu miyaning qayta tiklanishi va sinapslarning mustahkamlanishi uchun zarur.
5️⃣ Ta’lim va ijodkorlik faoliyatlari. Musiqa, rasm chizish va boshqa ijodiy mashg‘ulotlar bolalar stressini kamaytiradi va neyroplastiklikni oshiradi.
9️⃣ B.Butayev - Psixolog (Msc), Profayler.
🛡 Farg'ona Profayling Maktabi🇺🇿
✈️ https://t.me/Profaylinguz