🅰️🅱️🆎🆑🅾️⭕️ #Psixologiya_tarixi #Falsafa #Idealizm #Arastu #Aristotel #Faylasuf
👍 FAYLASUF ARASTU🍔
Qadimiy Yunon faylasuflaridan birinchi bo’lib ruh, va ruhiy faoliyat haqida sistemali ta’limot yaratgan alloma Arastudir. U
Aristotel nomi bilan ham mashxurdir. Arastu miloddan avvalgi 384-322 yillarda yashagan. Arastuning otasi Nikomax Makedoniya hukmdori Amint II ning shaxsiy tabibi bo’lgan. Arastu Makedoniyaning bo’lg‘usi hukmdori Filipp bilan bolaligidanoq birga o’ynab katta bo’lgan. U 17 yoshidan 37 yoshigacha (367-347) yillar faylasuf Aflotunning Akademiyasida tahsil olgan. Miloddan avvalgi 343 yildan boshlab Arastu Iskandar Maqduniy (Aleksandr Makedonskiy)ga murabbiylik qilgan.
🔹Arastu peshonasiga sochini tushirib, kalta soqol qo’yib yurgan. Zamondoshlarining guvohlik berishicha, lablari chetidagi doimiy kinoyali tabassum natijasida paydo ajinlar bo’lgan.
🔹Arastu havas qilarli darajada o’tkir zehn sohibi bo’lgan. U 445270 satrdan iborat 28 ta kitob yozgan. Faylasufning “Metodika”, “Metafizika”, “Jon haqida”, “Poetika”, “Osmon haqida”, “Fizika”, “Ritorika”, “Sevgi haqida”, “Uyqu va bedorlik haqida” asarlari shu kitoblar sirasiga kiradi.
⏺ Arastu ruh, tana bilan uzviy bog ‘langan, deb hisobladi. Lekin uning fikricha ruh, moddiy jismiy ham bir narsa emas.
Arastu jonning uch qismi haqida vegetativ, sezuvchi va aqliy ruh turlari haqida ta’ limot yaratdi. Vegetativ ruhning faoliyati ovqatlanishda va ko’payishda ifodalanadi. Ruhning bu turi o’ simliklarda, hayvonlarda, insonlarda ham bo’ladi. Sezuvchi ruhning faoliyati sezgi va hislarda, xotira va tasavvurlarda namoyon bo’ladi. Ruhning bu turi hayvonlarda ham, insonlarda ham bo’ladi. Aqlli ruhning faoliyati tafakkurda, bilimda va ixtiyoriy harakatlarda yuzaga chiqadi.
🔹Aqlli ruh faqatgina insonlarga xosdir. Shu aqliy insoniy ruh va uning faoliyati haqidagi mulohazalar Arastu psixologiyasida asosiy o’rin tutadi. Uning fikricha, bu ruhning mohiyati yashirin, ilmiy yo’l bilan bilib bo’lmaydigan botir kuchdan iborat. “Ruh haqida aniq tushuncha berish deydi Arastu, har jihatdan haddan tashqari qiyin ish, ruh bu jism emas, balki o’shanga xos bir narsadir. U mavhum tushunchadir”. Arastuning fikricha, aqlli ruh ilohiy yo’l bilan paydo bo’ lgan u tanadan tashqarida ham yashay oladi. Tana o’lgandan keyin aqlli ruh, ilohiy ruh bilan qo’shilib ketadi.
🔹Arastu ruh va tananing o’zaro munosabati masalasiga katta e’tibor bergan. “Ruh deydi u, o’z tabiatiga ko’ra hukmron asosdir, tana esa tobe narsadir”. Forma materiyaga nisbatan qanday bo’lsa, ruh ham tanaga nisbatan xuddi shunday. U hayotga ma’no va yo’nalish beradi. Ruh ta’sir qiladi va harakatlantiradi, tana esa ta’ sirlanadi va harakatga keladi. U ruhning birlamchiligi haqidagi umumiy tezisini quyidagi so’ zlarda ifodalagan. “Ruh tirik tananing sababi va manbaidir”.
🔹Arastu ruhning mohiyati va uning tana bilan o’zaro munosabati haqidagi bu o’ziga xos fikrlar bilan birga, birinchi bo’lib, o’z-o’zida kuzatish mumkin bo’lgan ruhiy hodisalarni tasvirlab yozgan va tasniflashtirgan. Uning psixologiyasida hozirgi zamon psixologiyasiga asos bo’lgan ko’pchilik tushunchalarni uchratish mumkin, chunonchi tashqi beshta sezgi va sezgilar haqida, hush va nohush hislar haqida, ixtiyoriy va ixtiyorsiz jarayonlar haqida, tasavvur va assotsiatsiyalar haqida, tafakkur haqida, tushunchalar va xulosa chiqarishlar va hokazolar haqida ta’limot yaratdi.
🔹Olim inson sezgilari tashqi moddiy qo’zg‘ovchilar ta’siri tufayli hosil bo’ladi degan fikrni ta’kidlagan. Tafakkur haqidagi ta’limotida u Platonning umumiy va mavhum tushuncha-ideyalar narigi dunyodan kelib chiqqan degan ta’limotini inkor qildi.
Arastu psixik hodisalarni tasvirlar va analiz qilar ekan, organizmdagi ruhiy va fiziologik hodisalar o’rtasidagi bog‘lanishlarni izladi. Uning psixologiya masalalarini hal qilishdagi materialistik tendensiyalari mana shunda ko’rinadi.
9️⃣ B.Butayev - Psixolog (Msc), Profayler, Yolgʻonni tahlil qilish boʻyicha xalqaro sertifikatga ega mutaxasis. 🛡Farg'ona Profayling Maktabi🇺🇿
🔝
https://t.me/Profaylinguz
