Муомала фиқҳи

Ислом молиясида битимларни шариатга мувофиқ тузиш ва юзага келадиган муаммоларга фиқҳий ечимлар бериш учун уламолар кенгашида, албатта, фиқҳ олимлари бўлиши зарур. Фиқҳ - диний илмлар орасида энг аҳамиятлиси бўлиб, у шариат аҳкомларини, ҳалол-ҳаром масалаларини ўрганади.

Ислом молиясида хизмат қилиш учун фақиҳ айнан муомала фиқҳида кучли бўлиши керак. Фиқҳ илми - таҳорат, намоз, рўза, закот ва ҳаж масалаларига қаратилган ибодат фиқҳига ҳамда савдо, ижара, қарз, шерикчилик, ваколат, ҳадя каби инсонлар орасидаги муомалаларни ўрганувчи муомала фиқҳига бўлинади. Ибодат фиқҳи банда билан Аллоҳ ўртасидаги алоқани, муомала фиқҳи банда билан банда ўртасидаги муносабатни ўрганади.

Фиқҳ китобларида муомала масалалари жуда катта ҳажмни эгаллайди. Мисол тариқасида бизнинг диёрларда машҳур бўлган “Мухтасарул-Виқоя” асарани олсак, унинг деярли тўртдан уч қисми муомала масалаларига, қолган бир қисми ибодат масалаларига бағишланган.

Аллоҳ билан банданинг ҳаққи тўқнаш келиб қолса, биринчи галда, банданинг ҳақи ундирилади. Масалан, бир киши вафотидан олдин қазо намоз ва рўзалари учун фидя беришни ёки камбағалларга эҳсон қилишни васият қилди. Аммо, кейин билинди-ки, маййитнинг одамлардан олган қарзлари бор экан. Биринчи галда, мана шу қарзлар қайтарилади, ундан кейин қарзлардан ортган мероснинг учдан бир қисми васият ўринларига ишлатилади. Чунки қарзлар бандаларнинг ҳақи, намоз ва рўзалар эса Аллоҳнинг ҳақи. Охиратда банда ҳақидан рози бўлмагунча, Аллоҳ ҳам биздан рози бўлмайди!

@alijon_ravshanov