Saripul jangida Bobur mag‘lubiyatining asl sababi nimada?1501 yil aprel oyida Zarafshon yaqinidagi Saripul qishlog‘ida Bobur va Shayboniyxon o‘rtasidagi jangda Bobur mag‘lubiyatga uchraydi. Bobur bu jangdagi mag‘lubiyatning asosiy sababini yordamchi mo‘g‘ul askarlarining xiyonatlarida ko‘rsa-da, bundan boshqa sabablar ham borligini inkor qilib bo‘lmaydi. Bularning birinchisi, Boburning munajjimlar bashoratiga quloq solishi bo‘ldi.
Voqea tavsifi shuki, har ikki tomon 5-6 kun davomida bir-biri qarshisida jangsiz holatda, turli harbiy taktikalar tuzish rejasi bilan turgan. Bobur esa ataylab jangni kechiktirishga uringan. Bunga sabab, Hirotdan Husayn Boyqaro tomonidan yuborilgan Qanbar Ali boshchiligidagi ikki ming atrofidagi yordamchi kuchlar Keshga yetib kelgan bo‘lib, ikki kunda Boburga qo‘shilishi kerak edi. Boburning tog‘asi Sulton Mahmudxonning Sayyid Muhammad boshchiligida yuborgan bir ming besh yuz atrofidagi yordamchi kuchlari ham ertasi kuni tongda yetib kelishi kerak edi. Shunday vaziyatda masalaga munajjimlar aralashib, shu kunda sakkiz yulduz oraliqda turganligini, agar bir kun o‘tsa, ikki hafta davomida sakkiz yulduz dushmanning orqasida bo‘lishi, bu esa kechiktirmay jangga kirish va g‘alaba qozonish lozimligini anglatadi, deb bashorat qilib, Boburni yordamchi kuchlarni kutmasdan, jangga kirishga da’vat etganlar.
Ikkinchisi esa, harbiy strategiyadagi xatosi va bu borada Muhammad Shayboniyning ustamonligidir. Bunda jang oldidan Bobur qo‘shinni odatdagidek safga tizib, eng sara sarkardalari, ichkilar (Odatda ichkilar deb saroyning hukmdorga yaqin amaldorlari aytiladi. “Boburnoma”ning ba’zi o‘rinlarida xos soqchilar, tan qo‘riqchilar (chuhralar, xosa tobin) ham ichkilar deb ta’riflangan. Shundan kelib chiqadigan bo‘lsak, bu o‘rinda ham ichkilar xos soqchilar bo‘lgan bo‘lishi, ehtimol. – A.Z.) va mohir jangchilarni qo‘shinning irovul (qorovul, markazda, qo‘shinning oldi qismida boruvchi bo‘linma) qismida joylashtiradi. Shayboniyxon esa qo‘shin qanotlariga tajribali sarkardalar bo‘lgan Mahmud sulton, Hamza sulton va Mahdi sulton rahbarligidagi kuchli otliqlarni joylashtirgan. Shayboniyxonning harbiy razvedkasi Boburning harbiy kengashi sirlaridan voqif bo‘lgan bo‘lishi ehtimol. Chunki, Muhammad Shayboniy asosiy e’tiborni qanotlarga qaratib, to‘lg‘amani qo‘llaganligi, dushmanning harbiy taktikasini oldindan bilganligidan va harbiy razvedkasi yaxshi ishlaganligidan dalolat beradi. Muhammad Shayboniyning boshqa yirik janglari tahlil qilinganda, ularning hammasida ham to‘lg‘ama usuli ishlatilavermaganligini, dushmanning kuchi, imkoniyati va jang usullariga qarab o‘z taktikalarini o‘zgartirib turganligini ko‘rish mumkin. Jang boshlanishi bilan, Shayboniyxonning qanot qismlari Bobur jangchilarining barong‘or va javong‘orini ortga surib tashlab, markaz qismning orqasidan yorib kirgan. Natijada, qo‘shinning chindovul (oqa qism – aryergard) qismida turgan Bobur asosiy qismdan ajralib qolgan va qurshovga tushib qolmaslik uchun, chekinishga majbur bo‘lgan.
Manba:Akbar Zamonovning "O'rta asr tarixiy shaxslari hayotining ayrim noma'lum sahifalari" kitobidan olindi (sotuvda ham mavjud)
Reaksiya bosish yodizdan chiqmasin😉
@muarrix_kutubxonasi — ishonchingizni oqlash uchun doim harakatdamiz