#Bir_kitob_haqida
#Kitobxon_fikri
⤵️Harper Li – "Mazaxchini oʻldirish"
Bu kitobning dovrugʻini koʻp eshitgandim. Oʻzbek tiliga tarjima qilingani juda katta yutuq. Kitob sotuvga chiqqani e'lon qilinganida juda band edim. Bir kun oʻtdi oradan. Shu bir kun ichida boshqa biror onlayn doʻkonlarda sotuvga chiqmadi. Ertasiga hamma ishimni tashlab Akademnashrning ofisiga borib olib keldim. Muqovasida yozilganiday, rostakamiga dunyoni oʻzgartirgan asar. Lekin oʻzbek oʻquvchisi buni his qilishi biroz qiyin boʻlishi mumkin. Chunki voqealar rivoji qora tanlilar qul qilingan, ozod boʻlganlaridan soʻng ham odam oʻrnida koʻrilmaydigan joyda boʻlib oʻtadi.
Amerikada bir necha asr davomida qora tanlilar doim qul boʻlgan. Ularning qadri uy hayvoni yoki bir buyumchalik ham boʻlmagan. Eng yomoni ular rasman ozodlikka chiqarilgach ham hech narsa oʻzgarmagan. Qora tanlilar bilan bir dasturxonda oʻtirish, bir joyda oʻqish, hatto boshqalar qatori muomalada boʻlish ham haqorat hisoblangan. Qora tanlilarni odam oʻrnida koʻradigan, biroz yaxshi munosabatda boʻladiganlar ham jamiyatda keskin qoralangan. Oʻziga va oilasiga jiddiy xavf solishgan. Eng tuban oq tanli ham eng odamoxun qora tanlidan ustun koʻrilgan. Bugun bunday emas, irqchilar ozmi-koʻpmi bor, lekin u davrdagi ayirmachilik oʻtib ketgan. Ammo shuni kimdir boshlagan, tasavvur qilyapsizmi? Eng boshida ham, keyin ham oq tanli kimlardir qora tanlilarni himoya qila olgan, bular ham odam deya olgan. Kitobdagi Attikus mana shunday odam. Baʼzan butun jamiyat qilayotgan ishlari xatoligini biladi, ammo buni toʻgʻrilashga jur'ati yetmaydi. Modi xonim "...bizning oʻrnimizga yoqimsiz ishlarni qilish uchun dunyoga kelgan odamlar bor. Ularning bittasi sizning otangiz" deydi Attikusning bolalariga.
Begunoh qora tanli misolida muallif butun insoniyat tengligini ilgari suradi. Hech bir irq boshqa irqdan, hech bir millat boshqa millatdan, hech bir ummat boshqa ummatdan, hech odam boshqa odamdan ustun emas. Kimdir kimdirdan aqliy jihatdan, isteʼdod jihatdan, jismoniy kuch jihatdan ajralib turishi mumkin, biroq inson sifatida hamma teng. Insoniy huquqlar hammaga tegishli. Notenglikni, qulchilikni, irqchilikni qoʻllab-quvvatlagan, unga qarshi kurashmagan har qanday gʻoya, har qanday din, har qanday siyosat insoniylikka ziddir.
Asar Jin Luiza ismli qizaloq nomidan hikoya qilinadi. Deyarli asar yakunigacha qiziqarli syujet, keskin burilishlar, intrigalar yoʻq, shunga qaramay berilib oʻqiysiz. Muallif sodda tilda gumanizmni asarga singdirib yuborgan. Bizda musicha degan qush bor, beozor qush, yoshligimizda kattalar musichaga ozor bermaslikni qattiq uqtirishardi. Chunki u juda ojiz. Mazaxchi ham shunday qush, beozor, ojiz, himoyasiz. Ojizga zulm qilish esa eng katta gunoh. Afsuski, doim shunday boʻladi. Odamlarning koʻpi oʻzidan zoʻrning oldida dumini qisib, oʻzidan ojizni esa ezib rohatlanadi. Bu kitobni tushunib oʻqib chiqsangiz hech boʻlmasa shundan tiyilasiz, oʻz ta'rifim bilan aytganda, dunyo goʻzalroq boʻladi.
Asardagi har bir qahramon kishida chuqur iz qoldiradi, Jin Luiza, uning akasi Jem, otasi Attikus, xizmatkorlari Kelpurniya, sherif Teyt, sudya Teylor, ayniqsa Artur Redli insoniylikning bir-biriga oʻxshamagan yorqin namunalari oʻlaroq mukammal tasvirlangan. Ya'ni inson tom maʼnoda inson boʻlishini uning dini, irqi, kasbi, millati, yoshi belgilab bermaydi. Vijdoni bilan yashagan kishi makon va zamondan qatʼi nazar har doim insoniylikka sodiq qolaveradi.
Ba'zi kitoblar haqida yozishga ikkilanadi kishi, ya'ni oʻsha kitobni toʻla ifodalab bera olmaslikdan, unga loyiq soʻzlarni topa olmaslikdan hayiqadi. Bu shunday kitob. Ikki qator taqrizda insoniyatning eng yaxshi romanlaridan biri bergan narsani berolmaymanam-da. Shu bois oʻzingiz oʻqing.
©
📚
@kitoblar_apk
