AKADEMIK BURCHAK

‼️Hurmatli siyosatchilarimiz, iltimos, biz – olimlar ishiga aralashmanglar. Tarix fani bizning ishimiz, so‘nggi so‘zni olimlar aytishlari kerak. O‘shanda ham chuqur, birlamchi manbalarga asoslangan, xolis va ilmiy izlanishlar orqali.

Biz xalqlarimizga haqqoniy tarixni yetkazishimiz kerak. Xoh o‘tmish, xoh bugunga bog‘liq bo‘lsin, aynan haqiqat xalqlarimiz, ayniqsa, yoshlarimizni tarbiyalaydi. To‘g‘ri yo‘lga boshlaydi. Shuning uchun, qanchalik achchiq bo‘lmasin, biz olimlar tarixiy haqiqatlardan yuz o‘girmasligimiz va ularni ochiqlashimiz kerak.

Men manbashunos o‘laroq qirq yildan beri Turon, o‘zbek xalqi va davlatchiligi tarixini o‘rganib kelaman. Masalan, o‘lkamiz o‘z taraqqiyotida eng cho‘qqiga chiqqan temuriylar davrida Turon va Eron ahli “turk va tozik”dan iborat bo‘lgani manbalarda juda ko‘p uqdirilgan.
Umuman aytganda esa, Abdurahmon Jomiy tojik, Abu Nasr Forobiy qozoq, Mahmud Koshg‘ariy qirg‘iz, Zahiriddin Muhammad Bobur, Alisher Navoiy o‘zbek deb yozilgan bironta yozma manba yo‘q!
Ibn Sinoning ham millati haqida ham bironta guvohlik yo‘q. Agar ularning yozgan asarlari tilidan kelib chiqilsa, ular arab bo‘lishlari kerak.

Internetning qulog‘ini burasak, chindan ham, Muhammad Xorazmiy, Ahmad Farg‘oniy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Mahmud Zamaxshariy va yana yuzlab xorazmiy, buxoriy, farg‘oniy, nasafiy, keshiy, shoshiy, termiziy, marvziylarni arab olimi, arab madaniyati vakili, islom olimi, musulmon olimi deb yozib yotibdi. Bunga nima deyishimiz kerak? Har holda, endigi 22 ta arab davlatiga da'vo bilan chiqmasak kerak.

Bugun Markaziy Osiyoda o‘zaro til topishmagan bironta qatlam qolmadi. Prezidentlarimiz, vazirlarimiz, hokimlarimiz, yozuvchilarimiz, ishbilarmonlarimiz, eng asosiysi, bozori ham, mozori ham, tarixi, madaniyati, qadriyatlari, urf-odatlari, diniy qarashlari ham bir birodar xalqlarimiz til topishib, o‘zaro bordi-keldi qilmoqdalar. Xo‘sh, biz mintaqa olimlari, ayniqsa, tarixchilar nima qilmoqdamiz? Haligacha yig‘ilib, gaplashish u yoqda tursin, bir-birovimizni bilmaymiz ham. Fursatdan foydalanib, Tojikiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Turkmanistonda tarix, arxeologiya, sharqshunoslik yo‘nalishlarida faoliyat yuritayotgan ilmiy muassasalar direktorlarini Toshkentga chorlayman. Avvalo o‘zaro tanishib olaylik, ilmiy faoliyatlarimizdagi yutuq va kamchiliklarimizdan so‘ylaylik. O‘shanda maqsadimiz va oldimizdagi vazifalar bir ekani va birlashib ishlashimiz shartligi, milliy masaladan-da dolzarbroq mavzular borligi oydinlashadi.

To‘g‘ri, kelisholmaydigan mavzular ham chiqishi mumkin. Biroq barchamiz uchun birdek muhim bo‘lganlari uyulib yotibdi-ku! Masalan, o‘zbek, tojik, qozoq, qirg‘iz, turkman ajdodlarimiz yurtimizga kelgan bosqinchilarga qarshi birga kurashmaganlarmi? Qatag‘onlardan barchamiz birdek azob tortmadikmi? Iqtisodiy, ijtimoiy tariximizda qanchadan-qancha mushtarak ilmiy masalalar bor. Shuning uchun, hissiyotga berilmay, birga bo‘laylik, ayrim yengil-elpi ilmiy muammolarimizni o‘zimiz – olimlar hal qilaylik. Eng bosh masala – so‘nggi yillarda oyoqqa turib, dunyoda o‘z so‘ziini aytishni boshlagan Markazi Osiyo o‘lkamizni maydalab yutishlariga yo‘l qo‘ymasligimizdan barchamiz manfaatdorligimizni esdan chiqarmasligimiz, xalqlarimizni ham shu yo‘ldan boshlashimiz kerak.

©️Tarix instituti direktori, akademik Azamat Ziyo

Markaziy Osiyo | Library | Science