🩺 Yurakning ishemik kasalligi (YIK) — miokardning koronar qon oqimi yetishmovchiligi natijasida yuzaga keladigan organik va funksional shikastlanishidir. Bu kasallik o‘tkir (miokard infarkti, to‘satdan koronar o‘lim) va surunkali (stenokardiya, postinfarkt kardioskleroz, yurak yetishmovchiligi) shakllarda namoyon bo‘lishi mumkin. YIK dunyo bo‘ylab, jumladan mehnatga layoqatli yoshdagi odamlarda, to‘satdan o‘limning eng keng tarqalgan sabablaridan biridir.

Batafsil:

🩺 Epidemiologiyasi:

Yurak ishemik kasalligi zamonaviy kardiologiya va umuman tibbiyotning asosiy muammolaridan biridir. Masalan, Rossiyada har yili koronar arteriya kasalligining turli shakllaridan kelib chiqqan 700 mingga yaqin o‘lim qayd etiladi, dunyoda koronar arteriya kasalligidan o‘lim darajasi taxminan 70% ni tashkil qiladi. YIK asosan faol yoshdagi (55 dan 64 yoshgacha) erkaklarga ta’sir qiladi, bu nogironlik yoki to‘satdan o‘limga olib keladi.

🩺 Etiologiya va xavf omillari:

YIKning asosiy sababi koronar arteriyalarning aterosklerozidir, bu holatlarining 97-98% ini tashkil etadi. Aterosklerotik blyashkalar tomir bo‘shlig‘ini toraytirib, miokard ishemiyasiga olib keladi. Bundan tashqari, tromboz va koronar spazmlar ham YIK rivojlanishiga hissa qo‘shishi mumkin. Kasallik rivojlanishiga yordam beruvchi xavf omillari quyidagilardir:

• Giperlipidemiya: Ateroskleroz rivojlanishiga yordam beradi va yurak-qon tomir kasalliklari xavfini 2-5 baravar oshiradi.

• Arterial gipertenziya: YIK rivojlanish ehtimolini 2-6 marta oshiradi.

• Chekish: Sigaret chekish koronar arteriya kasalliklarini 1,5-6 marta oshiradi.

• Jismoniy harakatsizlik va semizlik: Jismoniy faol bo‘lmagan odamlar yurak-qon tomir kasalliklari rivojlanish xavfiga ega.

• Buzilgan uglevodlarga chidamlilik: Qandli diabet, shu jumladan yashirin diabet bilan YIK xavfi 2-4 barobar ortadi.

Shuningdek, irsiyat, erkak jinsi va keksa yosh ham xavf omillari sifatida qaraladi.

🩺Patogenezi:

YIK rivojlanishining markazida miokardni qon bilan ta’minlash zarurati va haqiqiy koronar qon oqimi o‘rtasidagi nomutanosiblik yotadi. Bu nomutanosiblik miokardni qon bilan ta’minlashga bo‘lgan talabning keskin ortishi yoki koronar qon aylanishining keskin pasayishi bilan bog‘liq holda rivojlanishi mumkin. Natijada, miokard ishemiyasi rivojlanib, hujayralarda kislorod yetishmasligiga olib keladi.

🩺 Klinik ko‘rinishlari:

YIKning klinik ko‘rinishlari uning shakliga bog‘liq. Stenokardiya ko‘krak qafasida og‘riq bilan namoyon bo‘ladi, miokard infarkti esa nekroz bilan tavsiflanadi. Postinfarkt kardioskleroz va surunkali yurak yetishmovchiligi ham YIKning mumkin bo‘lgan ko‘rinishlaridir.

🩺 Tashxislash:

YIK tashxisida anamnez yig‘ish, jismoniy tekshiruv, elektrokardiografiya (EKG), stress-testlar, koronar angiografiya va boshqa instrumental usullar qo‘llaniladi. Koronar angiografiya koronar tomirlarning holatini baholashda "oltin standart" hisoblanadi.

🩺 Davolash:

YIK davolashida dori-darmonlar va invaziv usullar qo‘llaniladi. Dori-darmonlar orasida beta-blokatorlar, nitratlar, angiotenzin-konvertaza ingibitorlari (AKI), statinlar va antitrombotsitar preparatlar mavjud. Invaziv usullardan koronar angioplastika va stentlash keng qo‘llaniladi. Koronar angioplastika toraygan tomirlarning o‘tkazuvchanligini kengaytirishga imkon beradigan minimal invaziv usul bo‘lib, stentlash esa tomir ichiga stent o‘rnatish orqali o‘tkazuvchanlikni ta’minlaydi.

🩺 Profilaktikasi:

YIKning oldini olish uchun xavf omillarini nazorat qilish muhimdir. Bu giperlipidemiyani kamaytirish, arterial gipertenziyani nazorat qilish, chekishni tashlash, jismoniy faollikni oshirish va qandli diabetni boshqarishni o‘z ichiga oladi.

100 kun davomida har kuni bittadan kasallikni o‘rganamiz (№1). Sahifamizni kuzatib boring.

━━━━━━━━━━━━━━
FOYDALI TIBBIY BLOG:
🫥 @KASALLIKLAR_UZ