Dori vositalariga nisbatan darhol rivojlanuvchi gipersezuvchanlik reaksiya
(DHR)
Yuzaga kelish vaqti: Darhol rivojlanuvchi DHRlar odatda dori vositasini qabul qilgandan so'ng 1 soat ichida yuzaga keladi. Bu reaksiyalar immun tizimi tomonidan yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri mediatorlar chiqarilishi natijasida paydo bo‘ladi va simptomlarning tez rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Ko‘p hollarda bog‘liq bo‘lgan dori vositalari:
1.
β-laktam antibiotiklari — Penitsillin, Amoksitsillin kabi;
2.
Neyromuskulyar blokatorlar — Suksinilxolin, Rokuronyum;
3.
Aspirin va boshqa NSYQVlar — Ibuprofen, Diklofenak;
4.
Kimyoterapiya preparatlari — Sisplatin, Doksorubitsin;
5.
Vankomitsin — antibiotik vosita sifatida qo‘llaniladi;
6.
Morfin — og‘riqni qoldiruvchi vosita;
7.
Radiokontrast moddalar — diagnostika uchun qo‘llaniladi.
Ushbu dorilar gipersezuvchanlik reaksiya chaqiruvchi asosiy dori vositalaridan bo‘lib, ular immun tizimi faoliyatini yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri mediatorlarni chiqarishni faollashtiradi.
Klinik belgilar:
Darhol rivojlanuvchi DHR belgilari bir qancha tizimlarga ta'sir qilishi mumkin va virusli infeksiyalarga o‘xshab ko‘rinishi mumkin. Ammo, bunday reaksiyalarda odatda isitma bo‘lmaydi. Belgilar tizimlarga ko‘ra quyidagicha ajratiladi:
●
Teri/shilliq qavat: Urtikariya (eshakemi), angioedema, kon’yunktivit va yuz qizarishi.
●
Nafas olish tizimi: Bronxospazm va rinit kabi belgilar. Og‘ir holatlarda nafas qisilishi kuzatiladi.
●
Ovqat hazm qilish tizimi: Ko‘ngil aynishi, qayt qilish, diareya va qorinda og‘riq.
●
Yurak-qon tomir tizimi: Arterial gipotenziya va taxikardiya.
Og‘ir holatlarda DHR anafilaksiya yoki anafilaktoid reaksiya sifatida namoyon bo‘lib, ko‘p tizimli ta’sir va hayot uchun xavf tug‘diruvchi holatlar paydo bo‘ladi.
Patofiziologiyasi:
Darhol rivojlanuvchi DHRlar ko‘pincha IgE vositachiligida yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri semiz (mast cells) hujayralarining faollashuvi orqali kelib chiqadi. Bu jarayonda gistamin va boshqa yallig‘lanish mediatorlari ajralib chiqadi, bu esa turli tizimlarda tezda simptomlarning paydo bo‘lishiga olib keladi.
Davolash:
1.
Dorini darhol to‘xtatish — Ilgari kuzatilgan allergik reaksiya bo‘lgan taqdirda dori vositasidan darhol to'xtatish.
2.
Gistaminlarga qarshi dorilar (antigistaminlar) — Urtikariya va shishlarni kamaytirish uchun ishlatiladi.
3.
Kortikosteroidlar — Og‘ir reaktsiyalarda yallig‘lanishni kamaytiradi.
4.
Epinefrin — Agar anafilaksiya kuzatilsa, epinefrin birinchi qator dori sifatida qo‘llaniladi. Epinefrinni shoshilinch yordam sifatida mushak ichiga yuborish tavsiya etiladi.
P.S: Yaqin ukamiz Jasurbek Darmonov kanalida, xalqaro maqolalarni tarjima qilib bormoqda. Sizlarga ulashib turibman
━━━━━━━━━━━━━━━
FOYDALI TIBBIY BLOG:
✅ @KASALLIKLAR_UZ