Postlar filtri


Iqtisodiy o’sishning asl ma’nosi. 1991- yilda, Bangladeshning 86% aholisida bazaviy elektr energiyasidan foydalanish imkoni bo’lmagan. Hozirga kelib qaryib butun mamlakatga elektr energiyasi borgan. Shu muddatda aholi 70 milliontaga ko’paygan ham.
Mo’jiza.






Sugʻurtaga qaytadigan boʻlsak — sugʻurta narxini oshirishga davlat yoʻl qoʻymadi, ularni sabablari doimgidek bir qarashda oliyjanob. Yaʼni odamlar oyiga 100 dollar toʻlayotgan boʻlsa, keyingi yildan sugʻurta kompaniyasi 150 dollar olaman desa — davlat faqat 15% ga qimmatlashishga yoʻl qoʻygan. Natijada sugʻurta korxonalari bunday shartlardan voz kechib chiqib ketgan. Lekin tragediyani qiziq tomoni shundan iboratki, nega raqobatli sugʻurta bozorida, birdaniga sugʻurtalash narxi ortib ketgan? Nima uchun betondan qurilgan uylarga sugʻurta narxi pastroq lekin taxtadan qurilgan aksar uylarga qimmatroq? Shu kabi savollar gilam tagiga berkilishgan, axir sugʻurta korxonalari nimanidir qimmatroqqa sugʻurtalamoqchimi, demak ular qandaydir xatarlardan xabardorlar, ular pul yutqazmoqchi emaslar degan farazni ishlatsak — sugʻurta qimmatlashishi bu muhim narx signali. Oʻsha fundamental risklarni bartaraf etishni oʻrniga, kattaroq sugʻurtalash narxi soʻragani uchun sugʻurta korxonalarini yomon otliq qildi shtat hukumati. Natijasi esa koʻrib turganingizdek. Agar Oʻzbekistonga bogʻlab misol keltirsam. Qarang, hamma biladi Oʻzbekistonda pul qimmat, korxonalar ham, oddiy isteʼmolchilar ham pul qimmatligini yaxshi biladilar. Endi tassavur qiling, hukumat qimmatga pul berishga yoʻl qoʻyishni toʻxtatadi — buni natijasida bizneslar rivojlanmaydi, insonlarni pulga boʻlgan ehtiyojlari qondirilmaydi. Lekin yana bir muammo — nega pul qimmat degan savolni jamiyat soʻrashni toʻxtatadi. Oʻzbekistonda pul qimmatligini sababi — mulk va adolatga nisbatan xatarlar mavjudligi. Xalqaro va mahalliy investorlar buni bilishadi. Shuning uchun ham xatarlarni hisobga olgan holda shunday narx vujudga kelgan.

Qisqa qilib aytadigan boʻlsam, davlat biror narsani qimmatlashuvini goʻyoki oldini olaman deb, uni narx qimmatlashishiga chek qoʻysa — albatta oqibatlari juda yomon boʻladi — oʻsha narsa yoʻq boʻlib qoladi. Masalan goʻshtni narxini qimmatlashishini cheklasa — goʻshtsiz qolamiz. Ishlab chiqarishga yoki olib kelishga ragʻbat qolmaydi vhkz. Lekin bundan ham yomonroq narsa boshqada — fundamental muammo nimada ekanini goʻyoki qiziqmay qoʻyamiz — shunchaki taklifni cheklabgina qolmay, yechimni ham izlamaymiz.

Oʻylaymanki, sugʻurta qimmatlashgani natijasida, oʻrmon xoʻjaliklariga yongʻinga qarshi profilaktikani qilishga bosim koʻproq boʻlar edi, har kuni qimmat sugʻurta toʻlayotgan aholi — hukumatga bosim oʻtkazib, sugʻurta narxini tushirtirishga urinar edi. Balki oʻrmon xoʻjaliklariga koʻproq pul ajratish yechim edi. Buni mutaxassislar yaxshiroq boʻladi. Demokratik jamiyatlarda buni yechishni yoʻli bor. Lekin siyosatchilar qisqaroq yoʻlni tanlashdi — umuman muammoni koʻmib qoʻyishni. Shunda asl xatarlar oshgani haqida hech kim gapirmay ham qoʻydi, qiziqmay ham qoʻydi. Sugʻurtaga kelganda asoratlari shunday achinarli.


Kaliforniyadagi tragediyaga iqtisodiy nazar. Los Anjlesda sodir boʻlgan va davom etayotgan yongʻin oqibatlari haqida koʻpchilik koʻp va xoʻb yozishadi degan ummidaman. Lekin bu yongʻinlar sodir boʻlishidan oldin ham, iqtisodchilar Los Anjles shahri va umuman Kaliforniya shtatidagi “yaxshi niyatlar” ostida davlat aralashuvini — tragik oqibatlari boʻlishi mumkinligi haqida yozib kelishgan edi. Bu 2023 yilda yozilgan hujjatda koʻp narsalarni oldim. Lekin tushuntirib koʻrishga harakat qilayin.

Bundan ozgina oldin, gazeta.uzning iqtisodiyot podkastida tabiiy ofatlar va ularni sabab va oqibatlari haqida soʻzlashgan edik. Oʻsha yerda men tragik 1906- yildagi San Fransisko yongʻini haqida aytdim va shu yongʻindan jamiyatlar olgan asosiy xulosa shunda ediki, sugʻurta kelajakda umrlarni saqlovchi vosita boʻlib ishlashni yoʻlga qoʻyish. Sugʻurta kompaniyalari pul ishlash ilinjida shunday ragʻbatlarni yasashadiki, tabiiy ofatlarni ehtimoli va eng muhimi ularni zarari kamayadi.

Nima uchun, Los Anjlesda bu mexanizm ishlamagandek koʻrindi (mulkka kelganda)?

Nima uchun sugʻurta mavjudligi bu tragediyani koʻlamini kamaytira olmadi? Sababi juda oddiy ekan. Shtat hukumati sugʻurta bozorini deyarli toʻliq nazorat qilar ekan. Bu tredda maqolani qisqa xulosasi keltirilgan. Qissadan hissa shuki, agar sugʻurta kompaniyasi sugʻurtani narxi risklar oshgani uchun masalan 40%ga oshirishni soʻrasa, regulyatorlar faqat 15%ga oshirishni tasdiqlashi mumkin, bu sugʻurta kompaniyasi uchun katta bosimni yaratadi. Kaliforniya uy-joy sugʻurtasi uchun stavkalar tasdiqlashda eng sekin shtat hisoblanadi, jarayon oʻrtacha 236 kun etar ekan; bu kechikishlar sugʻurtaning asosiy tamoyili — narx va riskni muvofiqlashtirishga zid kelib, tez oʻzgaruvchan muhitda narxlarni tez oʻzgartirish imkonidan musovo qiladi, qandaydir maʼnoda bozorning ishdan chiqishiga sabab boʻladi. Aynan shu sababdan AQShdagi eng katta sugʻurtachilar Los Anjelsdagi uylarni sugʻurtalashdan bosh tortishgan edi. Koʻp yonib ketgan uy egalari, xususiy sugʻurtalanmagani uchun, katta ehtimol bilan, sugʻurtalovchilardan mablagʻ olishmaydi. Albatta bu yongʻin bilan San Fransiskodagi yongʻin orasida katta farq bor, u yerda yongan maydon ancha kichkina boʻlsa-da minglab odam halok boʻlgan, Los Anjlesda yongʻin natijasida mulkka katta zarar keltirilgan boʻlsa-da, oʻlimlar soni 24ta. Bu tragediya ekanligiga shubha yoʻq, lekin insonlarni hayoti eng muhim narsa desak, tarixdan saboqlar toʻgʻri boʻlganga oʻxshaydi.


Menimcha ham, Daron Ajemoʻgʻlini bu fikri — xato. Yuqori malakasi boʻlmagan insonlarni migratsiyasi ham juda kerak. Toʻgʻrisi, yuqori malakasi borlar kerakroqmi degan savol hali ham ochiq. Chunki inson kapitalini rivojlanishiga AQShda sharoit va imkoniyat koʻp. Ikkinchi avlodga kelib, migrantlarni ota-onalarini taʼlim darajasi tug'ilgan farzandning malakasi uchun unchalik muhim boʻlmay qolishini inobatga olsak, migrantlarni malakasi ham kerak emasmi deb oʻylayman. Oddiy qilib aytsak, ikkinchi avlod migrantlarni ta'lim darajasi xuddi ko'chib kelmaganlar bilan deyarli bir xil (sal balandroq ham).

Agar migratsiya keskin koʻpaymasa, 2035 yilga kelib AQShda aholi soni absolyut ravishda kamayishni boshlar ekan. Bu albatta qoʻrqinchli muvozanat.

https://t.me/uzbekonomics/1077


O'zbekiston “Tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasi” AJ bugungi kunga qadar biznes egalarining salkam 51 ming loyihasiga 17,7 trln so‘m ajratibdi.

Kompaniya yangi moliyaviy instrumentlarni joriy etish orqali o'z xizmatlari sonini 24 tagacha yetkazibdi.

Ma'lumotlarga ko'ra, Kompaniya:

- 10 ta loyihaga 57,9 mlrd so‘m xizmatlar ipotekasi taqdim etgan;
- 4 ta loyihaga 5,6 mlrd so‘m ulush kiritgan;
- 2 ta loyihaga 17 mlrd so‘mlik qarz ajratgan;
- 3 657 ta loyihaning 334 mlrd so‘m mikrokreditini qayta moliyalashtirgan;
- 124 ta loyihaga 156 mlrd so‘m kredit resursi ajratgan;
- 13,6 mingta loyiha doirasidagi 10,5 trln so‘mlik kreditga kafil bo‘lgan;
- 33,5 mingta loyihaga 6,6 trln so‘mlik kompensatsiya bergan.


Manfaatli hamkorlik ortidan esa qariyb 383 ming nafar inson uchun ish o‘rni yaratilgan.

2025-yilda Kompaniya tadbirkorlarning Brendini yaratishga ko‘maklashish bilan ularning rivojiga hissa qo‘shishni rejalashtirgan. Brendini yaratmoqchi bo'lib yurgan o'zbekistonlik tadbirkorlar uchun yaxshi imkoniyat.


Paiziev24 dan repost
Стартапларда фулл-тайм фокус ва тўлиқ ўзини бағишлаш ҳақида

Айрим стартап асосчилари билан гаплашганда, уларнинг асосий иш жойлари борлиги ва улардан бўш вақтларида стартап билан шуғулланишларини эшитаман. Бошқа ҳолатларда эса, асосчиларнинг мавжуд бизнеси бўлиб, улар учун стартап қўшимча лойиҳа сифатида қаралади. Бундай стартапларнинг муваффақиятга эришиш имконияти жуда паст.

Асосчиларнинг мантиқи қуйидагича: "Ҳозир ишлаб тураман ва бўш вақтда стартапим билан шуғулланаман." Бунинг сабаби одатда иссиқ иш жойини ёки яхши маошни ташлаб кетишга қўрқиш ёки мавжуд бизнесидан узилиб қолишни истамасликдир. Бундай ҳолатларда асосчи ўзини психологик жиҳатдан ҳимояланган ҳис қилади. Унинг миясида бошқа ташвишлар ва вазифалар бор, шунинг учун стартапнинг оғриқли муаммоларини — PMF (product-market fit) топиш, сотувни йўлга қўйиш ёки стратегик қарорлар қабул қилишни орқага суриб юборади.

Яқинда Uber асосчиси Трэвис Каланикнинг интервьюсини эшитдим. У компанияси ишга тушган вақтда жуда кўп қонунлар бузилгани сабабли бир қатор штатларда ва давлатларда уни қамашга ордер берилганини айтди. У ҳатто "Яқин орада қамалсам керак" деган таҳдид билан яшаган.

Мен ҳам ўзимизнинг ҳолатимизни эсладим. 2005 йили стартапимизни бошлаганимизда дўстим Озод Молия вазирлиги ИТ бўлимида ишлар эди. Уни икки ой давомида ишдан кетишга ишонтирган эдим. 2009 йилда ҳам даромадимиз йўқ эди — навигация (Navimax) маҳсулотимиздан. Продукт қайсидир маънода тайёр эди, лекин уни сотиш учун картографияга лицензия олиш керак эди. Бу учун 4 йилдан бери ҳаракат қилаётган эдик. Шунда олдимда катта риск масаласи турган эди: навигация маҳсулотимизни сотиш ва компанияга пул олиб келиш ёки лицензияни кутишни давом эттириш.

Умуман, пулимиз қолмагани учун жуда катта рискка борганмиз. Жуда қўрққанман. Стрессга тушиб йиғлаганим ҳам эсимда. Чунки сотув бошлангандан 6 ой ўтиб, корхонамизга текширув келган. Картография агентлиги бошлиги сузлари хали хам эсимда: “Агар давом эттирсанг камокда тирногинг тагига ток бериб улдиришади” деган эди. Агар бошқа даромад манбаимиз ва 4 йил умримизни факат шунга сарфламаганимизда, балки бу таваккалчиликка бормасдик. Балки кейинги лойиҳаларимиз ҳам бўлмасди.

Агар стартап сизнинг ягона фокусингиз бўлса, сиз ушбу муаммоларни ечишга мажбурсиз. Вақтингиз ва ресурсларингизни тикиб қўйганингиз учун ишдан четлашиш ёки лойиҳани ёпиш имконияти йўқ. Бу сизга кучли мотивация беради: сиз кўпроқ ишлайсиз, каттароқ таваккал қиласиз ва муваффақиятга эришиш учун барча имкониятларни ишлатасиз.

Шу билан бирга, баъзи ҳолатларда қўшимча иш стартап учун молиявий манба вазифасини бажариши мумкин. Асосчи бошқа ишдан келадиган даромад орқали ўз лойиҳасини дастлабки босқичда молиялаштириши мумкин. Бироқ, бу ҳолда ҳам аниқ режа ва самарали вақт бошқаруви талаб этилади.

Қўшимча иш сифатида бошланган кўплаб стартаплар узоқ вақт мобайнида муваффақиятсизликка учрайди ёки секин "ўлиб боради". Шунинг учун тажрибали венчур фондлар фулл-тайм фокуси йўқ бўлган асосчиларга сармоя киритишни афзал кўришмайди.

@paiziev24




Iqtidorlar maktabi dan repost
"Matematika bizga ko’p narsa berdi..."

Matematika bo'yicha xalqaro fan olimpiadalar expertlari O’tkir Boltayev va Umid Rahmonovlar bilan suhbat

Youtube orqali ko`rish👇👇👇
https://youtu.be/wxSO1qwX6Y4?si=vCsEe8vAccJ6ijGv

#podcast #math #science #uzbekistan #asian #matematika

@iqtidorlaruz


A’zamxo‘jayev / Аъзамхўжаев dan repost
Абдуқодир Ҳусанов “Манчестер Сити”га 40 млн еврога ўтиши ҳал бўлгани ҳақида Дэвид Орнстайн. Манба


O’zbekchaga tarjima qilinibdi Muqaddima. @iBook_uz


Iqtisodchi Kundaligi dan repost
Bir qiziq tarixiy davr haqida oʻylasam javobini topa olmayman. Oʻrta asirlardagi (8-15 asrlar) musulmon dunyosida juda koʻp muhim olimlar yetishib chiqqan, biz yaxshi biladigan Al-Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sinolar kabi. Oʻsha davrdagi aksariyat olimlar tabiiy fanlar, masalan matematika, fizika, jugʻrofiya, tibbiyot bilan shugʻulanishgan. Lekin ijtimoiy fanlarda izlanish olib borgan olimlar kam boʻlgan.

Aslida, Yunoniston va keyinchalik Rum faylasuflari ham ijtimoiy fanlar, ham tabiiy fanlar bilan teng shugʻulanishgan, deylik Aristotelni ham psixolog ham fizik desa ham boʻladi. Tarixchilar musulmon olimlarini Yunoniston faylasuflari davomchilari, fandagi merosxoʻrlari boʻlishgan deyishadi, chunki Yevropada, renesansgacha fan bilan hech kim deyarli shugʻullanmangan, va deyarli barcha ilmiy izlanishlari, oʻrta sharq va shimoliy Afrikada sodir boʻlgan. Yaʼni Aristotelning ilmiy izlanishlarini davomchisi Ibn Sino boʻlgan desangiz, unchalik radikal fikr emas. Shunga qaramasdan, ijtimoiy fanlar masalan, iqtisodiyot, sotsiologiya, falsafa, psixologiya musulmon olimlari tomonidan deyarlik oʻrganilmagan desak ham boʻladi.

Lekin bu masalada bir istisno bor. Istisno boʻlganda ham qanday buyuk va katta istisno. Kutilganidek, men Ibn Xoldun haqida gapiryapman. Bu faqat mening fikrim emas, oʻrta asralardan keyin gʻarbda ijtimoiy fanlar bilan shugʻulangan deyarlik barcha olimlar Ibn Xoldunning Muqaddimasini (pdf) oʻqishgani aniq.

Undan tashqari, Xolduning gʻoyalari bugungi kundagi Oʻzbekistonga ham taalluqli. Esingizda boʻlsa, soliq tizimi haqidagi bahslarda, Laffer egri chizigʻi haqida koʻp gapirilgan edi. Laffer egri chizigʻi gʻoyasini asoschisi aslida Artur Laffer emas, Ibn Xoldun. Lafferdan taxminan 700 yil oldin yozilgan asarida Ibn Xoldun nima uchun soliqdan tushumlar, soliq foizi oshgani sari tushib ketishi haqida gapiradi. Artur Laffer ham bundan xabardor va Ibn Xoldun haqida bu yerda yozgan.

Ibn Xoldunning Muqaddimasi haqida Nobel Mukofoti sovrindori, va mening eng sevimli iqtisodiy yozuvchilarimdan biri, Pol Krugman Nyu York Timesda yozgan. Krugman, Microsoftning eski rahbari, Steve Ballmerga ham Ibn Xoldunni oʻqishni tavsiya qilgan.

Krugman Ibn Xoldun haqida juda mashhur tarixchi Konnektikut universiteti professori Pyotr Turchindan eshitgan ekan. Turchin matematik-tarixchi boʻlib tarix metodologiyasini revolyutsiya qilgan odam. Turchinning omma uchun yozilgan kitobida, Ibn Kholdun haqida bir bob ham bor. Bu yerda esa Turchin ibn Kholdun haqida blogida yozyapti. Turchinning fikriga koʻra Ibn Xoldun, Makiavelli, Hobbs, Hume va Adam Smit kabi buyuk Evropalik mutafakkirlardan juda farq qiladi.

Menimcha, Ibn Xoldunni kitobini har bir odam oʻqishi kerak. Uning muhimligi, Smit yoki Makiavelidan kam emas. Ayniqsa, ulardan 400-500 yil oldin yashaganligini inobatga olsak, bilish uchun juda arzigulik inson. Qizigʻi Ibn Xoldun shu 2000 yillarga kelib meynstrim fanda ancha mashhuroq boʻlib qoldi. Meni shaxsiy fikrim, iqtisodiyotda oddiy neoklasik modeldan chetlanishni boshlanishi, aynan Ibn Xolduning gʻoylariga yangi hayot bagʻishladi desa ham boʻladi. Iqtisodiyotda psixologik va sotsiologik fikrlash hozir modaga kirdi, bu degani Ibn Xolduning ishlari undan-da mashhuroq boʻladi.

P.S. Men Ibn Xoldunni kitobini toʻliq oʻqimaganman, bir xil joylarda qisman iqtiboslarni oʻqiganman xolos. Shuni toʻgʻrilash uchun bugun shu kitobni kutubxonadan oldim. Oʻqisam fikrim bilan boʻlishaman.


Rasmlarni qo’yishni unutibman.


Birlashgan ijtimoiy fanlar assotsiatsiyasi (ASSA) konferensiyasida ishtirok etdim. Bu Amerika iqtisodiyot assotsiatsiyasi (AEA) va boshqa bir nechta ijtimoiy fanlarga doir uyushmalarni qo’shma yillik yig’ilishi.

Ko’p qiziq tadqiqotlar bilan olimlar bo’lishishdi. Juda ko’p narsa o’rgandim. Tanlangan shahar ham zo’r - San Fransisko! G’arbiy qirg’oq mo’jizasi. Shahar sal yomonlashgan - bu haqida alohida yozish kerak.

Men uchun bir e’tiborli narsani aytay. Konferensiyani oxirgi kuni edi. Qizim uni ham olib borishimni so’radi, ota onasi bilan kirib yurgan bolalarni ko’rib shunday dedi shekilli. Xo’p deb bir qiziqroq sesisya topdim.

Federal rezervning sobiq raisi, Nobel mukofoti sovrindori Ben Bernankega atalgan suhbatga bordik. Uning qilgan ilmiy ishlari va albatta yangi tarixdagi eng katta moliyaviy inqirozdan Markaziy Bankir sifatida dunyo iqtisodiyotini olib chiqqani haqida ko’p nutqlar so’zlandi. Bernanke shunchalik barakali karyera qilganki, Nobel mukofotiga doir ilmiy ishlari haqida gaplashishga ham vaqt kelmadi. Ikki soatlik suhbatda.

Men qizim bilan tingladik buning hammasini. Qizim sessiya tugagach savol ham berdi - Bernanke, Ben aka uchoqqa shoshilsa ham suhbatlashdilar va savolga to’liq javob berdilar. Yaxshi odam ekan dedim.

Savoli quyidagicha edi: “nima uchun markaziy bank ko’p pulni pechatlab barcha kambag’allarga berib yubormaydi - shunda uysizlar va kambag’allar yo’q bo’lib ketar ediku?”

Savolga men ham javob bera olar edimku, lekin mayli Bernankega ko’proq ishonar.


Hamid Sodiq | Rasmiy kanal dan repost
⁉️⁉️⁉️⁉️⁉️
Mavzu: Mamlakatlar tanazzuli 3-suhbat

Ekspertimiz: Fikrat tahlilchisi siyosatshunos Hamid Sodiq

Tomosha qilinghttps://youtube.com/live/IhNn_Th2nSE?feature=share

@Hamid_Sodiq




JR TwitGram 🥂 dan repost
Agar men O’zbekistonda joylashgan 2-3 yillik tajribaga ega dasturchi bo’lganimda, hoziroq Googlening Varshavadagi ofisiga topshirgan bo’lar edim. 60ga yaqin ish o’rni bor ekan. Amalda undan ham ko’p bo’lsa hayron bo’lmagan edim.

https://www.google.com/about/careers/applications/jobs/results?location=Warsaw%2C%20Poland&q=%22Software%20Engineer%22




HabiKatura dan repost
Муаллиф: @habikatura

20 ta oxirgi post ko‘rsatilgan.