bakiroo

"Иссиқхоналарга табиий газ етказиб бериш бўйича ҳеч қандай чекловлар мавжуд эмас"

Оруэллнинг 1984 романида Ҳақиқат вазирлиги бўлса, Ўзбекистонда Энергетика вазирлиги бор.

Хўп, уларга ишонилса, иссиқхоналарга табиий газ етказиб бериш бўйича ҳеч қандай чекловлар мавжуд эмас.

Вазирлигимиз аввалроқ панелга мажбурлаш йўқлиги, қишда эса метан заправкаларни ёпмаганлиги каби антиҳақиқатлари билан шўҳрат қозонганди.

Майли, нима бўлгандаям, Тошкент туманидаги 38та иссиқхонадан 9таси ишини тўхтатган (нега тўхтатади, газ борку, чеклов киритилмаганку), 26таси газ бўлишига қарамасдан, кўмир, ўтин ва ҳашак ёқмоқда.

Газдан узилган иссиқхоналар ҳашак ва шина ёқмоқда, пропан ишлаб чиқаришга газ йўқ, газ экспорти эса потираб ошмоқда

Бундай қийшиқ манзара энергетикада миллий иқтисодиёт манфаатлари эмас, чўнтак ва олигархия доминацияси устун келгандагина юзага келади.

Октябрда 60,9 млн.долларлик газ экспорти амалга оширилган, бу ўтган йилнинг октябрига нисбатан 1,3 баробар кўп. Йил бошидан буён 540,4 млн.долларлик ёки минтақадаги нархлардан келиб чиқилса, 2,8 млрд.куб газ экспорт қилинган. Газ экспортининг бенефициарлари ёпиқ қарорлар асосида иш юритишни қойилмақом давом эттираётган олигархик гуруҳлар ҳисобланади.

2,8 млрд.куб газ нафақат ҳашак ва шина ёқаётган исссиқхоналарга, ишга тушганидан буён ярим қувватига чиқмаган Uzbekistan GTL, чорак қувватида ишлаётган Шўртан ГКМ, Муборак ГКМ учун ҳам етган бўларди. 3000 кмдан пропан ташимаган бўлардик, нархлар икки карра ошмаган бўларди.

Қайсидир тўда бир неча юз миллион доллар ишлаб олиши учун бутун мамлакатга миллиардлаб зарар етказишга борилмасди. .

Ҳалиям кечмас, газ экспорти қонун билан тақиқланиши керак!

Энергетикадаги "тарихий ишлар" ёки тарихий чўкиш тўхтамай давом этмоқда

Октябрда 3,6 млрд.куб ёки ўтган йилнинг октябрига нисбатан 189,7 млн.куб кам газ қазиб олинган. Йил/йил қирқимидаги қулаш 1,9 млрд.кубга етган.

5 йил аввалги кўрсаткичлар билан солиштирганда газ қазиб олиш қисқариши 12 млрд.кубдан ошган. Бу бутун Ўзбекистон аҳолисига бир йилга етиб ортадиган газ. Мана буни ростанам шонли энергетикларнинг ҳеч ким унутмайдиган "тарихий иши" деса бўлади.

"Қазиб олишни оширади" деган тўқима ҳисоботлар билан Saneg назоратига ўтказилган нефть конларида нефть қазиб олиш ҳам тўхтамай қисқармоқда. Октябрда 59,8 минг тонна нефть қазиб олинган, бу ўтган йилнинг октябрига нисбатан 3,5 минг тонна кам.

Бензин ишлаб чиқариш ҳам навбатдаги тубга 94,9 минг тоннагача тушган (-5,4 минг тонна).

Энергосеҳргарлар қулашни ўсиш деб кўрсатмасликлари ва яна Тарих учун уларнинг газ ва нефть қазиш бўйича берган ваъдаларини эслатиб туриш мақсадида, шу ойдан тескари ҳисоб юритишни бошлаймиз:

62 млрд.куб газ қазиб олинади, дейилган ваъда учун белгиланган муддатгача 5 йил-у 2 ой қолди.

Ўзбекистон нефть мустақиллигига эришишини ваъда этишган муддатгача роппа-роса 2 йил вақт қолди.

Кредитларни акцияга конвертациялаш схемаси ОКМКда (Ёшлик 1 кони) ҳам бошланди

ОКМКнинг ФРРУ олдидаги қарийб 1 млрд.долларлик қарзи акцияларга конвертация қилинган. Акциялар учун ҳисоб-китоблар 69 499 сўмдан ёки номиналига нисбатан 17,7 карра қиммат нархдан ўтган (Ўзбекистон тарихидаги рекорд битимда акцияларни бу нархда ким ва қандай баҳолаган?). Мазкур схемадан ОКМКга не наф, ликвидлиги тугаётган ФРРУга не наф, дея савол қўйилмаслиги керак, мазкур битим кипрликми, швейцарияликми ё гонконглик пудратчининг навбатдаги қимматлаштирилган пудратларини ясашда давом этишига йўл очади.

Моҳиятига кўра, бу схема ОТМКга берилган ФРРУ кредитини формал равишда акцияга алмаштириб қўйиш билан баробар. Худди шундай схема ФРРУ олдидаги қарзларини қайтариши керак бўлган давлат банклари билан охирги 2 йилда тез-тез амалга оширилмоқда.

Жамоатчилик томонидан Ёшлик 1 кони ва ўтган йили сентябрда ишга тушиши керак бўлган 3- фабрикани қуриш учун ажратилган 1 млрд.долларлик кредит нима учун қайтарилмагани саволи барибир қўйилиши керак. Каррасига қимматлашган 3- фабрика ишга тушмагани етмагандай, пудрат қироллари яна 4- фабрика қурилишини бошлашган, буям етмагандай 5- фабрика лойиҳасини ясашга ўтишган.

Ўзбекистоннинг иккинчи солиқ тўловчиси ОКМК шиширилган лойиҳа ва пудратлар орқали таланган, жозибали активлари бегоналаштирилиб, бўғзигача қарзга ботирилган Ўзбекнефтегаз тақдирини такрорламаслиги керак.

Октябрь ойи охирида Алкоголсиз ичимликлар ва шарбатлар ишлаб чиқарувчилар уюшмаси (UzBev) Солиқ қўмитасидан 1 ноябрдан кучга кирган ёрлиқли товарларни агрегациялаш босқичини жорий этишни кечиктиришни сўраганди.

Бунга жавобан, Солиқ қўмитаси 18 ноябрь куни бизнес вакиллари билан ўтказилган йиғилишда ёрлиқланган товарларни агрегациялаш тизимини жорий этиш 1 декабрга кўчирилганини маълум қилган. Айни пайтда Вазирлар Маҳкамасига уни 3 йилга кечиктириш бўйича соҳа таклифини киритилиши, бироқ декабр ойидан онлайн текшириш бошланиши маълум қилинган.

Йиғилишда қатнашган Солиқ қўмитаси раиси ўринбосари Алимжон Файзибоев рақамли маркалашни жорий этиш билан боғлиқ харажатлар бозорни тозалаш орқали ишлаб чиқарувчиларга қопланишини таъкидлаган. Файзибоев солиқ идоралари жазолаш учун эмас, қонунбузарликларнинг олдини олишга интилаётганини ҳам қўшимча қилиб ўтган.

“Заправкалар” бўйича ҳам илова ишга туширилган

Маълум қилинишича, ниҳоят, ёқилғи қуйиш, газ тўлдириш ва электр қувватлаш шохобчалари ҳақида маълумот берувчи Avto24 иловаси ҳам ишга туширилган.

Ёқилғи, айниқса метан газидан фойдаланувчилар иловадан фойдаланиб кўринг, унинг қанчалик актуаль, тўғри ишлаши ва самарадорлигига баҳо беринг.

10 кундан кейин метан заправкалар бўйича илова ҳам ишга тушадими?

Газ сарфи ва харажатларини онлайн режимда кузатиш имконини берувчи мобиль илова тест синовида ишга туширилгани маълум қилинди.

Демак, истак бўлса, қилса бўлади.

Ваъда бўйича, метан «заправка»лар ишлаётгани ва навбатларни кўрсатувчи мобиль илова 1 декабргача тайёр бўлиши керак.

Янги ҳукумат яширин ва ёпиқ қарорлар қабул қилишда давом этадими?

Давлат раҳбари қонуности норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини жамоатчилик билан маслаҳат қилишда қонунларимизда белгиланган талабларга ҳамиша ҳам риоя этилмаётганига эътибор қаратмоқда.

Бу ачинарли ҳолат охирги йилларда нормага айланиб қолгани ҳақида жуда кўп ёзилди. Афсуски, ҳукумат ва вазирликлар жамоатчилик фикри ва турли муқобил ёндашувларни ҳисобга олиш масъулиятини деярли унутиб бўлган.

Бунданда оғир масала яширин ва ёпиқ қарорларга тааллуқли. Ўзбекистонликлар уларнинг иштирокисиз қарор қабул қилинишига аста-секин кўниктириб бўлинди ва энди қабул қилинган қарорларни яшириш ва эълон қилмаслик одати шаклланиб, керак бўлса, ҳукуматнинг визит карточкасига айланмоқда. Бунинг учун қонунларимизда на чеклов, на жазо ва на мажбурият бор. Ҳукуматнинг қарорларни яшириши ва эълон қилмаслигини маҳаллий ҳокимликлар ўзларига намуна деб билишмоқда. Жойларда айрим ҳокимларнинг 80 фоизгача қарорлари ёпиқ ҳолда қабул қилинмоқда.

Яширин ва ёпиқ қарорларнинг мутлақ катта қисми бизнесга ва иқтисодий соҳаларга оидлиги, бундай қарорларнинг аксари тор олигархик манфаатлар учун дарча ва истиснолар, рақобатни йўққа чиқарадиган, тенг имкониятларни бузадиган имтиёзлар, ўзбекистонликларни танловдан маҳрум қиладиган ва камбағаллаштирадиган мазмунга эгалиги жиддий ташвишга солади.

Ўзбекистонда йирик бизнеснинг, айниқса турли олигархик гуруҳларнинг ҳукумат қарорларига бевосита босими ва зарарли таъсирини камайтириш бўйича қонунчилик чекловларини киритиш вақти аллақачон келган.

“Тарихий ишлар”: Уч йилда помидор экспорти икки карра қисқарган

Шонли энергетикларнинг "тарихий ишлари" яққол кўринадиган натижалардан бири қачонлардир ўзбекистонликларнинг доминант бозори ҳисобланган маконларда ҳам ютқаза бошлагани бўлса керак.

Статистика агентлигига кўра, Ўзбекистон 2024 йил 9 ойида 37,9 минг тонна помидор экспорт қилган. Ёмонмас дейишга шошилманг.

3 йил аввал Ўзбекистон 9 ойда икки баробар кўпроқ, 72,9 минг тонна, 2020 йил 9 ойида экспорт 80,2 минг тоннани ташкил этган.

9 ойлик маълумотлар янаям тубнинг реал картинасини тўлиқ намоён этмайди. Чунки олигарх чўнтаклар газ экспорти устуворлиги, иссиқхоналарнинг газдан узилиши оқибатлари ўлароқ октябрь-апрель ойларида помидор экспорти деярли тўхтаб қолади.

Ўзбекча статистика помидор импорти бўйича маълумотларни очиқламайди. Лекин куз-қиш мавсумида аллақачон помидор импортчисига айланиб бўлганмиз.

Помидор бу бир қип-қизил мисол холос. Олигархия манфаатларига бўйсундирилган аксилмиллий энергетика сиёсати билан ўзбек товарлари нафақат узоқ ташқи бозорларда, минтақамизнинг ўзида ва Ўзбекистоннинг ичида ҳам ютқазишда давом этаверади.

Балки кейинги қадамда бу “тарихий ишлари” учун шонли энергетикларнинг лавозими ҳам оширилар.

Маданий мерос агентлиги Бобур ҳайкали теграсида кўприк қуриш бошлашганини билмасмиди?

Ўзбек номенклатураси жамоавий ҳимояда ажойиб ёки жамоавий амнезияни зўр ўйнашади. Ҳамма эшитган, билган, гувоҳи бўлаётган нарса ва ҳодисаларни худди биринчи марта кўраётгандек тутишади улар.

Маданий мерос агентлигига кўра, Андижондаги Бобур ҳайкалини шаҳарнинг бошқа қисмига кўчириш юзасидан тегишли ташкилотларга илмий-эксперт кенгаши хулосасини олиш зарурлиги тушунтирилган. Демак, тушунтириш берилган бўлса, Моддий маданий мерос ҳисобланадиган Бобур ҳайкалини кўчириш бўйича Агентликка ёки унинг Ўзбекистон қонунлари ишламайдиган Андижон вилоятидаги бошқармасига аллақачон мурожаат бўлган.

Кейинги абзацни ўқиймиз. Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектларида, алоҳида муҳофаза қилинадиган тарихий-маданий ҳудудларда, Умумжаҳон мероси рўйхатига киритилган ҳудудларда ва уларнинг қўриқланадиган теграларида объектларни қуриш, бузиш ва ободонлаштириш ишларининг лойиҳалари Агентлик билан мажбурий тартибда келишилиши белгилаб қўйилган.

Нима, Агентлик ва унинг Ўзбекистон қонунлари ишламайдиган Андижон вилоятидаги бошқармаси Бобур ҳайкали теграсида аллақачон ковлаш, бузиш, қуриш ишлари бошланиб юборилганидан бехабармиди?

Ва энг асосий савол: агентлик Бобур ҳайкали кўчирилишини (ёнига кўприк, ўрнига дом қуриш учун) оқламоқдами ёки қораламоқдами?

​Ўзбекнефтегаз ва унинг шўъбалари солиқ тушумлари улуши қисқаришда давом этади

2025 йил Давлат бюджети тушумларида қачонлардир Ўзбекистоннинг биринчи рақамли солиқ тўловчиси бўлган Ўзбекнефтегаз ва унинг шўъбаларидан солиқ тушумлари улуши қисқаришда давом этади.

2024 йил кўртсаткичлари билан солиштирганда, Давлат бюджети тушумларида Ўзбекнефтегаз улуши 2,5%дан 1,5%гача, Бухоро нефтни қайта ишлаш заводи улуши 0,4%дан 0,2%гача, Ўзбекистонни 10,0 трлн.сўмга қарз қилиб қўйган Uz-Kor Gas Chemical МЧЖ улуши эса 0,3%дан 0,1%гача пасаяди.

4 млрд.долларгача шиширилган ва йилига 2 трлн.сўм солиқ тўлайди, дейилган Uzbekistan GTL заводи йирик солиқ тўловчилар рўйхатида йўқ (бўлмаган, бўлмасаям керак).

Қазиб олишни оширамиз, дея нефть конларини эгаллаб олган Saneg ҳам, Saneg учун сопи ўзидан чиқарилиб "хусусийлаштириб" берилган Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи ҳам, газ конлари ва Газли омборини эгаллаб олганлар ҳам йирик солиқ тўловчилар рўйхатида йўқ (улар солиқ тўлайдими ўзи?).

Ҳозир шонли энергетикларнинг эслагилари келмайди, 2022 йилдан конларимиз қўшқўллаб топширилган "хусусий" ва чўнтак компанияларга табиий газ бўйича солиқ ставкалари 3, нефть ва газ конденсати учун 2 баравар пасайтириб берилган эди. Кимдир бунинг сўровини қиладими? Ташаббус кўрсатганлардан сўраладими? Нега қазиб олиш қисқариши ваъда қилинганидек тўхтамади? Нефть ҳам йўқ, Газ ҳам йўқ, Солиқ ҳам йўқ. Триллионлаб имтиёзлар қаёққа оқди унда?

Бобуршунослар бехабар

“Дарё” мухбири муҳокамада иштирок этгани айтилаётган андижонлик Бобуршуносларнинг бир нечтаси билан боғланди. Улар бу ҳақда тармоқлардан эшитганини, муҳокама ўтказилгани ҳақида бехабарлигини айтишган.

Бобур номидаги халқаро жамоат фонди раисининг ўринбосари Рустамжон Мамасолиевнинг маълум қилишича, қарор лойиҳаси ва муҳокамадан фонд ва бошқа Бобуршуносларнинг хабари бўлмаган.

“Дастлаб ушбу муносабатни ўқиб, Telegram’даги Бобуршунослар гуруҳига юбориб, бирортасининг хабари бор ёки йўқлигини сўрадик. Бироқ ҳеч кимдан тасдиқловчи хабар олмадик. Агар хабарлари бўлганида, биринчи маълумот улардан чиққан бўларди.

Фонд раиси билан бу ҳақда ҳали гаплашмадик. Лекин бу бўйича гаплашамиз, балки муносабат ҳам билдирармиз".

"Фондимиз раиси Зокиржон Машрабов вилоят ҳокимлигига агар кўприк қуриладиган бўлса, майдон кўринмай қолишини, туннелнинг тепасида ёки кўприкнинг тагида қолиб кетишини билдириб, орқадаги биноларни бузиш ҳисобига кенгайтириш ёки сал четроққа жойлаштириш таклифи билан хат берган эди. Аммо масъуллар томонидан эътибор қилинмасдан шундай ҳолатда қолиб кетган”.

Қизиқ, вилоят ҳокимлиги қайси бобуршуносларнинг хулосасини олган экан? Дуо берган оқсоқоллар ким экан? Анову Бойсундаги каби оқсоқолларми?

Табиий газ бўйича акциз солиғидан тушумлар камайишда давом этмоқда

2025 йил учун Фуқаролар учун бюджет лойиҳаси эълон қилинди. Лойиҳада келаси йил учун Бюджет лойиҳаси ва Бюджетномада акс этмаган айрим жиҳатлар қайд этилган.

Шулардан акциз солиғи бўйича тушумларнинг ижроси билан боғлиқ вазият эътиборни тортмаслиги мумкинмас. Айниқса, табиий газ бўйича акциз солиғидан тушумларнинг кескин қисқариб бораётганини бир қарашда илғаш қийин. Лекин бунинг учун аввалги йиллардаги маълумотлар билан солиштиришга тўғри келади.

Демак, 2025 йилда табиий газдан 6,2 трлн.сўмлик акциз солиғи ундириш режа қилинган. Бу 2024 йилда кутилаётган тушум 5,7 трлн.сўмдан 8,1% кўп. Бир қарашда ҳаммаси жойидагидек. Лекин бу алдамчи таассурот. Чунки 2024 йилда табиий газ бўйича акциздан 8,7 трлн.сўмлик тушум прогноз қилинган эди.

Яъни 2024 йилда табиий газдан акциз солиғи тушумлари газ нархлари каррасига оширилганидан кейин ҳам режа қилинганидан 3,0 трлн.сўм кам ундирилмоқда. Бу ҳазилакам пул эмас (камида 100 та мактаб қуриларди бу пулга). Шонли энергетиклар ва уларнинг олигарх шериклари етовида газ соҳасида қанчалик жарга қулаганимизнинг яққол тасвири бу (солиқ тушумлари доим реал аҳволни очиб қўяди).

Бундай ҳолат биринчи йил эмас. 2023 йилда аҳвол қандай бўлган дерсиз? 2023 йилда газ бўйича акциздан 7,0 трлн.сўм тушум прогноз қилинган. Амалда 5,5 трлн.сўм тушум бўлган.

Маълумот учун, 2024 йилда Акциз солиғидан жами 22,8 трлн.сўмлик тушум прогноз қилинган. Амалда 19,4 трлн.сўмлик тушум кутилмоқда

​Бобур ҳайкалини кўчириб “дом” қуришни Бобуршунослардан сўрашипти

Андижон вилоят ҳокими сўзчининг маълум қилишича, Бобур ҳайкалини кўчириш ва майдонга “дом” қуриш таклифига Илмий кенгаш вакиллари, Бобуршунослар ҳамда Андижон оқсоқоллари бошчилигида ушбу мавзу муҳокама этилиб, керакли хулоса олинган. Демакки, оқсоқолларни қўя турайлик, бобуршунослар (исмлари келтирилмаган) ҳам ҳокимга ва домқурар инвесторларга йўқ, бу хато, уят иш дея олишмаган. Балки майдон майдонлигича қолсин, дом қуришга не ҳожат, деган фикрни ҳам амалдор ва пулдор тўраларга етказа олишмаган.

Ҳоким сўзчиси Навоий боғининг 10,7 гектар қисми ўрнига сити қурилишига тўхталмаган. Балки вилоят экологларининг ўзлари боғни қийратиб сити қуришни сўраган бўлиши мумкиндир, балки навбатчи оқсоқоллар ўзи дуо қилиб беришган.

Дарвоқе, сўзчининг эътирозига кўра Бобур ҳайкали ўрнига тушадиган “дом” эмас, замонавий бино экан. “Дом” бўлмаган ўша замонавий бино суратда.