Traktordagi yosh hamrohlariga qararkan, Edigey Bo'ron astoydil afsuslandi - birontasi ham qur'on o'qishni bilmaydi-ya. Bir-birovini qanday qilib dafn etisharkin? Mavjudotning ibtidosi va intihosini o'zida jam eta oladigan qaysi so'zlar bilan inson umriga xotima yasasharkin? «Alvido, o'rtoq, seni hamisha yodda tutamiz», deb yoki bo'lmasa, yana qandaydir oldi-qochdi so'zlarni aytib ketaverisharmikin?
Bir kuni oblast markazida o'tkazilgan dafn marosimiga qatnashishga to'g'ri kelib qoldi. Edigey Bo'ron hayratdan yoqa ushladi - qabriston qandaydir majlisga aylantirib yuborilgan edi: marhumning tobuti oldida qo'llarida qog'oz ushlagancha notiqlar so'zlashar, hadeb bir gapni takrorlashar edi. Marhum tirikligida qaysi lovozimda, kim bo'lib va qanday ishlagan, kimga qanday xizmat qilgan va hokazo... So'ng muzika chalindi, qabr gullarga to'lib ketdi. Lekin aqalli birontasi asrlar bo'yi borliq va yo'qlik silsilasida inson topgan bilimlarning gultoji bo'lmish oyat so'zlariga o'xshash birorta so'z topib ayta olmadi. Go'yo dunyoda bu kishidan avval hech kim o'lmaganday va undan keyin ham hech kim o'lmaydiganday gapirishdi. Go'yo hamma osmonga ustun bo'ladiganday. Ular imonga shak keltirib: «Marhum abadiy o'lmas bo'lib qoldi!...» deb rosa valaqlashdi.
"Asrni qaritgan kun"
Chingiz Aytmatov
Bir kuni oblast markazida o'tkazilgan dafn marosimiga qatnashishga to'g'ri kelib qoldi. Edigey Bo'ron hayratdan yoqa ushladi - qabriston qandaydir majlisga aylantirib yuborilgan edi: marhumning tobuti oldida qo'llarida qog'oz ushlagancha notiqlar so'zlashar, hadeb bir gapni takrorlashar edi. Marhum tirikligida qaysi lovozimda, kim bo'lib va qanday ishlagan, kimga qanday xizmat qilgan va hokazo... So'ng muzika chalindi, qabr gullarga to'lib ketdi. Lekin aqalli birontasi asrlar bo'yi borliq va yo'qlik silsilasida inson topgan bilimlarning gultoji bo'lmish oyat so'zlariga o'xshash birorta so'z topib ayta olmadi. Go'yo dunyoda bu kishidan avval hech kim o'lmaganday va undan keyin ham hech kim o'lmaydiganday gapirishdi. Go'yo hamma osmonga ustun bo'ladiganday. Ular imonga shak keltirib: «Marhum abadiy o'lmas bo'lib qoldi!...» deb rosa valaqlashdi.
"Asrni qaritgan kun"
Chingiz Aytmatov