𝗔𝗩𝗧𝗢 𝗕𝗢𝗭𝗢𝗥

Rossiya har yili 9-may paradiga ayrim davlatlar rahbarlarini taklif qilish orqali bir nechta siyosiy va diplomatik maqsadlarni ko‘zlaydi:

1. Geosiyosiy yaqinlikni ko‘rsatish

Rossiya paradga odatda o‘ziga yaqin yoki neytral pozitsiyada bo‘lgan davlatlar rahbarlarini taklif qiladi. Bu orqali u xalqaro sahnada “biz yolg‘iz emasmiz” degan signalni beradi. Masalan, Yevropa tomonidan sanksiyalarga uchragan paytlarda Xitoy, Hindiston, Belarus, Qozog‘iston kabi davlat rahbarlarining ishtiroki Rossiyaning geosiyosiy ittifoqlarini ko‘rsatish usulidir.

2. Bosim ostidagi davlatlarni “yoniga og‘dirish”

Ba’zi davlatlar rahbarlari Rossiyaning siyosiy bosimidan yoki iqtisodiy manfaatlaridan kelib chiqib paradga boradi. Bu orqali Rossiya ularni o‘z pozitsiyasini ochiq yoki jimjit yoqlashga undamoqda. Bunday qatnashish ko‘pincha xalqaro miqyosda "sukut bilan rozilik" sifatida talqin qilinadi.

3. Siyosiy “vitrina” va tashqi propaganda

Harbiy paradlarda boshqa davlat rahbarlarining ishtiroki Rossiya ommaviy axborot vositalarida keng yoritiladi. Bu esa ichki auditoriyaga "qarang, dunyo bizni e’tirof etmoqda" degan taassurot uyg‘otadi. Shu bilan fuqarolarda davlatga nisbatan ishonch va faxr tuyg‘usi mustahkamlanadi.

4. Tashqi aloqalarni ko‘z-ko‘z qilish

Bunday takliflar diplomatik vosita sifatida ham xizmat qiladi. Rossiya parad orqali kim bilan do‘st, kim bilan uzoq degan global xaritani har yili yangilab, o‘zining xalqaro ixtiloflar fonidagi pozitsiyasini mustahkamlashga urinadi.


Xullas, paradga taklif faqat bayramona protokol emas — bu puxta siyosiy hisob-kitob bilan tanlangan strategik harakatdir.

👉 Temur To‘ra o‘g‘li

9-may paradlari: Rossiyaning tarixiy xotirasi, siyosiy kuchi va bugungi dunyo bilan ziddiyatli munosabatlari

Har yili 9-may kuni Rossiya Federatsiyasi keng miqyosda “G‘alaba kuni”ni nishonlaydi. Bu sana – 1945-yilda Natsist Germaniyasi ustidan qozonilgan g‘alabaning ramziy xotirasi bo‘lib, ayniqsa Moskvaning Qizil maydonida o‘tkaziladigan tantanali harbiy parad orqali dunyoga namoyon qilinadi. Ushbu tadbir, bir qarashda, urushda halok bo‘lgan millionlab insonlar xotirasini yod etish va tarixiy haqiqatlarni e’tirof etishdek ko‘rinsa-da, bugungi geosiyosiy kontekstda bu paraddan Rossiya butunlay boshqa maqsadlarda foydalanmoqda.

Tarix: g‘ururmi, siyosiy vositami?

Rossiya G‘alaba kunini sobiq Sovet Ittifoqi tarixiy merosining ajralmas bir qismi sifatida nishonlaydi. Bunda eng ko‘p takrorlanadigan gaplardan biri – “biz g‘alaba qozonganmiz, biz dunyoni fashizm balosidan qutqarganmiz” degan da’vodir. Bu haqiqatdan yiroq emas. Ammo paradlar orqali aynan shu tarixiy g‘alaba – siyosiy legitimlik, milliy birdamlik va ichki boshqaruvni mustahkamlash uchun vositaga aylantirilgan.

Prezident Vladimir Putin boshchiligidagi siyosiy elitaga ko‘ra, Rossiya urushi yutgan davlat sifatida doimiy “kuch markazi” bo‘lib qolishi kerak. Shunday ekan, har yili bo‘lib o‘tadigan harbiy paradlar – bu faqat tarixiy xotira emas, balki siyosiy kuch namoyishidir. Ayniqsa, Rossiya o‘z chegaralarida yoki yaqin qo‘shnilarida G‘arb ta’sirining kuchayishidan xavotirda bo‘lgan paytlarda bu paradlar ichki va tashqi auditoriyaga kuchli signal vazifasini o‘taydi.

Parad orqali G‘arbga yuborilayotgan “xabarnoma”

Rossiya paradlarda eng zamonaviy tanklar, ballistik raketalar, hipertzud raketalar, jangovar dronlar va armiyaning jangovar shayligi bilan maqtanadi. Bular oddiy askariy ko‘rgazma emas, balki G‘arb davlatlariga qaratilgan “biz siz bilan teng emas, kuchliroq bo‘lishga urinayotganmiz” degan xabar sifatida qabul qilinadi. Ayniqsa NATO bilan ziddiyatlar kuchaygan, Ukraina urushi boshlangan yillardan beri bu paradlar siyosiy va geostrategik ramzga aylangan.

Yevropa nega bunday yo‘ldan voz kechdi?

Yevropa Ittifoqi mamlakatlari Ikkinchi Jahon urushi saboqlaridan “birlik, tinchlik va integratsiya” g‘oyasini chiqarib oldilar. Germaniya va Fransiya singari sobiq qarama-qarshi tomonlar bugun yagona bozor, umumiy valyuta va harbiy hamkorlik orqali birdamlikni tanlashdi. Ular urush tarixini eslaydi, ammo uni siyosiy kuch o‘lchoviga aylantirmaydi.

Rossiyaning harbiy paradlariga esa bu kontekstda shubha bilan qaraladi. Chunki bu nafaqat G‘arb bilan aloqalarni sovuqlashtiradi, balki Rossiyani xalqaro hamjamiyatda o‘zini alohida, mustaqil va ba’zan tajovuzkor kuch sifatida ko‘rsatadi.

Siyosiy va psixologik oqibatlar

Paradlarning doimiyligi Rossiyaning sobiq ittifoqdosh yoki qo‘shni davlatlar bilan yaqinlashuviga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ayniqsa, bu davlatlarda o‘tmishdagi Sovet bosimi va mustamlakachilik siyosati bilan bog‘liq og‘riqli xotiralar mavjud bo‘lsa, harbiy kuch namoyishi ularni Rossiyadan yana-da uzoqlashtiradi.

Ichki siyosatda esa paradlar rus xalqining bir qismida faxr va milliy g‘ururni oshiradi. Ammo bu faxr ko‘pincha real hayotdagi iqtisodiy, ijtimoiy muammolarni yopa olish uchun ishlatiladi.


Rossiyaning 9-may paradlari tarixiy xotirani tirik saqlash vositasidan ko‘ra, bugungi siyosiy va harbiy strategiyaning muhim bo‘g‘iniga aylangan. U orqali Rossiya ichki birlikni mustahkamlash, tashqi tahdidlarga tayyormiz degan signalni berish va global sahnadagi mavqeini saqlab qolish niyatida. Biroq bu harakatlar ko‘p hollarda xalqaro hamkorlik, tinchlik va tarixiy yarashuv imkoniyatlariga to‘sqinlik qilmoqda.

👉 Temur To‘ra o‘g‘li

Wehrmacht va Qizil Armiya o‘rtasidagi qo‘shma harbiy parad, 1939-yil 22-sentyabr, Brest

O‘sha kuni kelajakdagi raqiblar bo‘lgan harbiy qismlar tantanali yurish bilan saf tortib o‘tayotgan paytda nemis generallari va sovet brigada qo‘mondoni ularga salom yo‘llashdi.


Bu parad Brest shahrini Sovet nazoratiga topshirish marosimining bir qismi edi. Molotov-Ribbentrop paktining maxfiy protokoliga muvofiq, Brest SSSR ta’sir doirasiga o‘tgan. Ushbu hujjat asosida 1939-yil sentabr oyida Qizil Armiya janglar orqali Polshaning sharqiy qismini egallagan, shu bilan bir vaqtda Wehrmacht g‘arbdan yurishini davom ettirgan. Sovet va nemis zobitlari shaharning topshirilishi tafsilotlarini muhokama qilishdi. Brigada qo‘mondoni Semen Krivoshein va general Geynz Guderian bir-biriga hurmat bajo keltirib, sharafiga salom berdilar. Ular nemis bayrog‘i o‘rnatilgan tribuna oldida turishgan, ularning qarshisidan avval nemis, so‘ngra sovet harbiy texnikasi saf tortib o‘tgan.

Sovet va nemis qo‘shinlarining uchrashgani shubha tug‘dirmaydi. Biroq, bu hodisaning qanday atalishi borasida qizg‘in bahslar davom etmoqda. Ayrimlar buni "parad" deb atasa, boshqalar "tantanali yurish" deya ta’riflaydi. Varshava esa bu voqeani Sovet bosqinchiligiga start beruvchi hodisa sifatida baholaydi.

👉 @RabbimovJasur