Xitoy manbalarida qadimgi turkiy xalqlarYaqinda turkiyalik mashhur tarixchi Ahmet Tashagilning "Xitoy manbalarida qadimgi turkiy xalqlar" nomli asarini o'qib tugatdim. Dissertatsiya tadqiqotim davomida tarixchining juda ko'plab maqola va kitoblaridan foydalangan edim. Muallif xitoy tilini yaxshi bilgani uchun xitoy manbalari bilan ishlaydi. Yozgan tadqiqotlari Turkiyada bir necha martadan nashr qilingan. O'z sohasini ustalaridan.
Ushbu tadqiqotida miloddan avvalgi III asrdan milodiy X asrgacha bo'lgan davrda yashagan va xitoy manbalarida qayd qilingan turkiy xalqlar, ya'ni bobolarimiz haqida ma'lumot beriladi. Tadqiqot tom ma'noda manba mohiyatida desa ham bo'ladi.
Kitobda turkiy xalqlar, ya'ni ajdodlarimiz haqida juda ham qiziqarli va foydali ma'lumotlar keltiriladi. Eng shimolda yashovchi, kiyik go'shti bilan ovqatlanib, qor ustida daraxt qobiqlarida sirg'angan ko'yi hayot kechiruvchi turkiy qabilalardan tortib, katta davlatlar qurgan qabilalargacha ko'plab turkiy qabilalar haqida ma'lumot topish mumkin.
Ayniqsa, turkiy xalqlar bilan Xitoy o'rtasida olib borilgan munosabatlar haqida ham foydali ma'lumotlar ko'p uchraydi. Asarda turkiy xalqlar haqida keltirilgan ma'lumotlardan umumiy holatda quyidagicha xulosa chiqarish mumkin:
* Turkiy xalqlar Xitoy chegaralaridan boshlab Yevropaning sharqiy hududlarigacha bo'lgan juda katta mintaqada yashashadi
* Eng muhim xususiyatlaridan biri turkiy xalqlar juda ham ko'p qabila va urug'larga bo'lingan holda yashashadi
* Mavsumlarga qarab bir joydan boshqa joyga ko'chib yurishadi va buning natijasi o'laroq ko'proq chorvachilik bilan kun kechirishadi. O'troq hayot tarziga ega bo'lib, dehqonchilik bilan shug'ullanadigan turkiy xalqlar ham uchrab turadi
* Turkiy xalqlar har doim Xitoy bilan yo ijobiy yoki salbiy, manfaatlarga qarab aloqada bo'lishgan. Xitoy turkiy xalqlarning taqdirida muhim o'ringa ega bo'lgan xalq edi va bu ikki xalq hech qachon bir-birlaridan voz kecha olishmagan
* Turkiy xalqlarda ot va kamon muhim ahamiyatga ega bo'lib, hayotlarining katta qismi jangu jadallar bilan o'tadi
* Mintaqa sharoitlaridan kelib chiqqan holda kichik qabilalar shaklida yashashga majbur bo'lgan turkiy xalqlar, ko'plab davlatlar qurgan bo'lsa-da, hech qachon birlasha olishmadi
* Turkiy xalqlarning yashash mintaqalarga ko'ra madaniyatlari ham har xil ko'rinishga ega edi
Xullas bu kabi xususiyatlarni yana uzundan-uzoq davom ettirish mumkin.
O'z tarixiga e'tiborsiz bo'lmaganlar, soha mutaxassislari va qiziquvchilar ushbu tadqiqotni pdf shaklida yuklab olishlari mumkin.
✒️
@phdiqbol_usmonov