«Sharqshunos tahlilchilar» intellektual klubi

Sherikchilik istiqbollari

O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligining ma’lum qilinishicha, hozir texnik-iqtisodiy asoslar ishlab chiqilmoqda. 2025-yil boshlanadigan qurilish ishlari kamida besh yil davom etadi. Transafg‘on temiryo‘li ishga tushgach, Pokistondan O‘zbekistonga yuk tashish muddati 35 kundan 3-5 kungacha qisqaradi. Shuningdek, bitta standart konteynerni tashish narxi qariyb 3 barobar arzonlashishi kutilmoqda.

Xulosa

Sirasini aytganda, O‘zbekiston-Pokiston munosabatlari izchil rivojlanib bormoqda. Binobarin, joriy yilning 25-26-fevral kunlari Pokiston Islom Respublikasi Bosh vaziri Shahboz Sharifning yurtimizga tashrifi ham mamlakatlar o‘rtasidagi hamkorlikni yangi bosqichga ko‘tardi. Buni tashrif mobaynida erishilgan quyidagi qator muhim kelishuvlar va imzolangan shartnoma-bitimlar misolida ko‘rishimiz mumkin:
1. Ko‘p qirrali O‘zbekiston-Pokiston hamkorligini yanada rivojlantirish va mustahkamlashga qaratilgan Qo‘shma deklaratsiya;
2. Ikki tomonlama Oliy darajadagi strategik sheriklik kengashini tuzish to‘g‘risidagi bayonnoma;
3. Fan, texnika va innovatsiyalar; Professional ta’lim; Yoshlarga oid siyosat sohalaridagi hamda Ichki ishlar vazirliklari, Milliy axborot agentliklari o‘rtasidagi hamkorlik to‘g‘risida bitimlar.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz:
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook 📱Instagram 📱Telegram

Transport-logistika loyihalari
Trans-afgʻon temiryoʻli loyihasi Oʻzbekistonning Pokiston dengiz portlari orqali savdosini hamda Pokistonning Markaziy Osiyo va undan tashqaridagi mamlakatlar bilan savdosini osonlashtiradigan koʻp milliard dollarlik temiryoʻl loyihasidir. Loyiha Oʻzbekistondagi Termizni Afgʻoniston orqali Pokiston dengiz portlari bilan bogʻlaydigan 760 km uzunlikdagi temiryoʻl yo‘nalishini koʻzda tutadi. Mazkur loyihaning umumiy qiymati 4,8 milliard dollarga baholanmoqda. Taklif etilayotgan temiryo‘l yo‘nalishi avtomobil transportiga nisbatan sayohat vaqtini taxminan 30%ga qisqartiradi. Termiz-Mozori Sharif-Shashpul-Logar-Torxam va Termiz-Mozori Sharif-Shashpul-Logar-Karlachi yoʻnalishlari koʻrib chiqildi. 2023-yil 17-iyul kuni Afg‘oniston, O‘zbekiston va Pokiston temiryo‘llari rahbarlarining 13-uch tomonlama uchrashuvi chog‘ida Termiz-Mozori Sharif-Shashpul-Logar-Karlachi yo‘nalishi yakunlandi.

O‘zbekiston va Pokiston temiryo‘l tarmoqlarini Afg‘oniston orqali ulashni ko‘zda tutuvchi Trans-afg‘on loyihasi bo‘yicha qo‘shma protokol Islomobodda imzolangan edi. Uni 2027-yil oxirigacha yakunlash rejalashtirilgan va 2030-yilga borib poyezdlar yiliga 15 million tonnagacha yuk tashishi mumkin.
O‘zbekiston va Pokiston o‘rtasidagi yuklarni yetkazib berish muddatlarini taxminan besh kunga qisqartirishi, hisob-kitoblarga ko‘ra, yuk tashish narxini kamida 40 foizga kamaytirishi kutilmoqda.

Mushtarak maqsadlar
Pokiston 1990-yillar boshida Markaziy Osiyo davlatlari mustaqillikka erishganidan buyon Markaziy Osiyo mintaqasiga erkin kirish imkoniyatlariga ega bo‘ladi. Termiz-Mozori Sharif-Kobul-Peshovar temiryo‘li Pokistonning Rossiyaga transport xarajatlarini 15-20 foizga kamaytiradi.

O‘zbekiston esa ikkita asosiy sababga ko‘ra Termiz-Mozori Sharif-Kobul-Peshovar temiryo‘lini afzal ko‘radi:
1. Dengizga chiqish uchun eng qisqa yo‘nalish.
2. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston koridorini Yevropa va Janubiy Osiyo bilan bog‘laydi.
Boshqa omillar qatorida AQSh-Eron raqobati sababidan ham O‘zbekiston xavfsiz o‘tish variantni xohlaydi. Toshkent Eron portlarini Oʻzbekiston bilan bogʻlash uchun transport sohasiga katta sarmoya kiritdi, biroq Tehronning Vashington bilan munosabatlarida keskinlik kuchayishi Toshkentga qimmatga tushishi ehtimoli mavjud. Bandar Abbos–Toshkent savdo uchun foydalanadigan asosiy port. Mazkur loyihalar amalga oshirilgach, har ikki davlatning maqsadlariga katta qiymat qo‘shadi.

Pokistonning Markaziy Osiyoga nisbatan strategik siyosati beshta keng qamrovli maqsadni o‘z ichiga oladi: savdo-sotiqni rivojlantirish, mustahkam siyosiy aloqalarni o‘rnatish, sarmoya kiritish va energetika sohasida hamkorlik qilish, mudofaa va xavfsizlikni ta’minlash hamda xalqlar o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlash.

O‘zbekiston va Pokiston xalqaro maydonda, jumladan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Shanxay Hamkorlik Tashkiloti, Islom Hamkorlik Tashkiloti va Iqtisodiy Hamkorlik Tashkiloti doirasida bir-birini qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Chunonchi, Shahboz Sharifning Pokiston Islom Respublikasi Bosh vaziri sifatida mamlakatimizga ilk tashrifi ham 2022-yili ShHTning Samarqand sammitida ishtirok etish uchun bo‘lgan edi. Alohida ta’kidlash kerakki, Shanxay Hamkorlik Tashkilotining Samarqand sammitida ishtirok etish milliy, mintaqaviy va global muammolarga Pokiston nuqtayi nazarini taqdim etish uchun muhim imkoniyat yaratdi. Binobarin, aynan mazkur sammit doirasida Bosh vazir Shahboz Sharif ilk bor O‘zbekiston, Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Eron, Ozarbayjon, Belarus va Turkiya davlat rahbarlari bilan qator uchrashuvlar o‘tkazdi.

Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz:
Twitter YouTube Facebook Instagram Telegram

🇨🇳🇪🇬"Bir kamar, bir yo‘l" loyihasidagi asosiy o‘yinchi

📅Xitoy va Misr uzoq yillik diplomatik aloqalarga ega bo‘lib, Misr 1956-yilda Afrika, Yaqin Sharq davlatlari orasida Xitoy bilan birinchi rasmiy munosabatlar o‘rnatgan arab davlatidir. So‘nggi o‘n yil ichida bu munosabatlar faol iqtisodiy va strategik sheriklikka aylanib, Xitoy-Misr munosabatlarining "oltin o‘n yilligi" deb nom olgan davrga yetib keldi. 2025-yil boshida Misr-Xitoy sheriklik yili yakunlandi, bu esa ikki davlat o‘rtasidagi hamkorlikning tobora kengayib borayotganini ko‘rsatuvchi muhim bosqich bo‘ldi.

🗺️Misr Yaqin Sharq va Shimolda Xitoy sarmoyasi uchun muhim markazga aylandi. Suvaysh kanali iqtisodiy zonasi (SCZone) so‘nggi ikki yil ichida 3 milliard AQSH dollaridan ortiq sarmoya kiritgan va to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning 40 foizini tashkil etgan holda Xitoy iqtisodiy faoliyatining markaziga aylandi. Xitoy-Misr ikki tomonlama savdosi Xitoy manfaatlarini o’zida namoyon etmoqda, Xitoy eksporti Misr eksportidan sezilarli darajada oshib ketmoqda. So‘nggi 25 yil ichida Xitoyning Misrga eksporti yillik 14,4 foizga, Misrning Xitoyga eksporti esa o‘rtacha 17,9 foizga o‘sdi. Xitoy Si-Sisi davrida Misrning eng yaxshi savdo sherigi sifatida mustahkam o‘rnashib oldi, ko‘plab sohalarda, xususan, infratuzilma, sanoat zonalari va texnologiyalar transferi bo‘yicha iqtisodiy hamkorlik chuqurlashdi.

2025-yil va undan keyingi istiqbollar Xitoy va Misrning iqtisodiy hamkorligi yaqin yillarda yanada chuqurlashishi kutilmoqda, bu Misrning "Nigoh 2030" va Xitoyning "Bir makon, bir yo‘l" tashabbusi doirasidagi umumiy ambitsiyalari bilan bog‘liq. Shu o’rinda Misr o‘zini Xitoy sarmoyalari uchun mintaqaviy markaz sifatida ko‘rsatmoqda.

Yana shuni ham ta’kidlash zarur Xitoy Misrning to‘rtinchi yirik kreditoriga aylandi, uning to‘lanmagan qarzlari
deyarli 8 milliard dollarni tashkil etib, Misrning 155,7 milliard dollarlik umumiy tashqi qarzining taxminan 5 foiziga to‘g‘ri keladi. Xitoyning ushbu katta miqdordagi qarzi atrofidagi bahs-munozaralar va Misrning uni to‘lash qobiliyatiga oid xavotirlarga qaramay, Sisi rejimi Xitoydan qarz olishda davom etmoqda.

Xitoyning Misr bilan munosabatlarini mustahkamlashga bo‘lgan intilishini Xitoyning "Bir makon, bir yo‘l" loyihasi orqali ko’rib chiqsak; Afrikaning shimoli-sharqiy chekkasida joylashgan Misr Afrika qit’asining muhim darvozasi bo‘lib, uning Suvaysh kanali O‘rta yer dengizini Qizil dengiz va Hind okeani bilan bog‘laydigan muhim suv yo‘lidir.
Xitoy BRI bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan bir qancha infratuzilma loyihalariga katta miqdorda sarmoya kiritgani ajablanarli emas.

Masalan, 2008-yilda tashkil etilgan Suvaysh iqtisodiy va savdo hamkorlik zonasi (SETC-Zone) o‘zining joylashuvi va logistika imkoniyatlari tufayli BRIga sezilarli darajada xizmat qiladigan asosiy loyiha hisoblanadi. SETC-Zone Xitoy mahsulotlari uchun yirik markaz bo‘lib, u bilan 102 ta Xitoy kompaniyasi, $1,2 mlrd dollarlik AQSH sarmoyasi, 30 mingta yangi ish o‘rni va 2,5 milliard dollardan ortiq sotuv amalga oshirildi, deb xabar bermoqda Xitoy taraqqiyot va islohotlar bo‘yicha milliy komissiyasi. Misrning Suvaysh kanali "Bir makon, bir yo‘l" loyihasining strategik qismi bo‘lib Xitoyning dengiz ipak yo‘lini qayta qurish rejasining muhim tarkibiy qismidir. Kanalning Osiyo, Afrika va Yevropa o‘rtasidagi savdoni osonlashtirishi dengiz savdosi, logistika va infratuzilmani rivojlantirish bo‘yicha ikki tomonlama hamkorlikni rag‘batlantirdi.

AQSH Milliy mudofaa strategiyasida Xitoy AQSH milliy xavfsizligi manfaatlariga eng katta tahdid sifatida ko‘rsatilgan. Shu sababli, Qohiraning ikki tomonlama munosabatlarni kuchaytirishga urinishi Vashington Xitoyni dushman bilan birodarlashayotgan davlat sifatida ko‘rishi mumkin.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram

Joriy yilning 19-fevral kuni Qatar amiri shayx Tamim ibn Hamad al Soniy Tehronga Eron prezidenti Mas’ud Pezeshkiyon va oliy rahnamo Ali Xomanaiy bilan muzokaralar olib borish uchun  tashrif buyurdi.

Mazkur tashrif mintaqadagi Livan va G'azoda bir necha oy davom etgan urushdan so'ng  o't ochishni to'xtatilishi hamda Suriyada hokimiyat almashgan bir paytda amalga oshirilgani eʼtiborga molik.

Muzokarada quyidagi masalalar muhokama qilindi:

🇺🇸  2023-yil sentabr oyida AQSh sanksiyalari ostida Janubiy Koreyada muzlatilgan taxminan 6 milliard dollar miqdoridagi Eron mablag‘lari AQSh-Eron kelishuvi doirasida Qatardagi bank hisob raqamlariga o‘tkazilgan edi.  Xomanaiy AQShni mablag'larni Eronga qaytarish bo'yicha kelishuvga to'sqinlik qilganlikda tanqid qildi.

🇶🇦 Muzokaralar chog‘ida Amir Tamim “mojarolarni hal etishning yagona yo‘li diplomatik muloqot” ekanini ta’kidlab, mintaqada, ayniqsa G‘azodagi vaziyatni yumshatish, tinch aholini xavfsizligini ta’minlash muhimligini ta’kidladi. Qolaversa, Tehronning Falastin-Isroil mojarosida Falastindagi qarshilik guruhlarini qo'llab-quvvatlaganini ta'kidlab o'tdi. Bu esa Qatar amirining Tehronga tashrifi ikki tomon o'rtasida G'azodagi vaziyat va Falastin muammosi bilan bog'liq masalalarni muhokama qilish hamda vaziyatni yumshatish uchun imkoniyat yaratadi.
 
🇮🇷 O'z navbatida, Eron islom respublikasi rahbari Qatarni mintaqaviy masalalarni muhokama qiluvchi "strategik sherik" deb bilishini ta'kidladi. Shuningdek, u energetika, sarmoya va transport sohalarida hamkorlikni har ikki davlat manfaatlariga xizmat qiladilishiga urg'u berdi.

Xulosa

Bizningcha, Qatar amirining tashrifi ikki tomonlama munosabatlarni mustahkamlash bilan bir qatorda  mintaqadagi kuchlar muvozanatini saqlash uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki, so'ngi yillarda Doha ko‘plab mintaqaviy muammolarni hal qilishda moderator sifatida muhim rol o‘ynab kelmoqda. Shu sababli ushbu tashrif Eron yadroviy dasturi kabi boshqa masalalar bo‘yicha muzokaralarning yangi bosqichga olib chiqish mumkin.
Biroq Qatar va Eron o'rtasidagi munosabatlar har doim ham do'stona ruhda kechmagan. Boisi, ikki davlat o'rtasidagi shia va sunniy masalasida hamda mintaqada yetakchilik qilish borasida geosiyosiy raqobat mavjud. Ammo 2017-2021 yillardagi Fors ko'rfazi inqirozi davrida Saudiya Arabistoni va BAA Qatarni yakkalashga uringanda Doha  uchun Tehron muhim hamkoriga aylanadi. Bugungi kunda ham o'zaro munosabatlar o'zgarib turadi.

✅Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram

2025-yil 18-fevral kuni AQSh va Rossiya vakillari Saudiya Arabistoni poytaxti Ar-Riyodda yuqori darajadagi muzokaralar o‘tkazdi. AQSh delegatsiyasiga Davlat kotibi Mark Rubio, Rossiya delegatsiyasiga esa tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov rahbarlik qildi. Muzokaralar to‘rt yarim soat davom etdi. E’tiborga molik jihati shundaki, ushbu muzokaralarga na Yevropa Ittifoqi (YI) va na Ukraina taklif qilindi.

Rossiyaning pozitsiyasi

Rossiya tomoni urushni tugatishga tayyorligini bildirar ekan, buning uchun aniq mexanizmlar ishlab chiqilishi zarurligini ta’kidladi. Shuningdek, Rossiya Ukrainaning kelajakda YIga a’zo bo‘lishini istisno qilmadi, chunki YI harbiy blok emas. Biroq Moskva Ukraina NATOga a’zo bo‘lishini Yevropada yangi mojarolarga sabab bo‘lishi mumkinligi va hech qanday NATO qo‘shinlarini Ukrainada ko‘rishga yo‘l qo‘ymasligini qat’iy ta’kidladi. Bu qo‘shinlar YI yoki boshqa Yevropa davlatlari bayrog‘i ostida bo‘lishidan qat’i nazar, Rossiya buni ochiq tahdid deb biladi.

Rossiya vakillari urushdan keyingi holatlar, ayniqsa, Kremlga nisbatan joriy etilgan sanksiyalar masalasiga ham to‘xtaldi. Rossiyaga faqat AQSh emas, balki YI davlatlari ham sanksiyalar joriy qilgan. Shu sababli Moskva Ukraina mojarosini faqat AQSh bilan hal qilib bo‘lmasligini, bu jarayonda YI davlatlari ham ishtirok etishi lozimligini ta’kidladi. Hozirda YI davlatlari Ar-Riyoddagi muzokaralarda qatnashmayotgani sababli ushbu uchrashuv natijalarini tan olmasligi va hatto Rossiyaga qarshi sanksiyalarning 16-paketini e’lon qilish ehtimoli mavjud. Bizningcha Rossiya tuzilishi mumkin bo‘lgan tinchlik shartnomasi orqali Yevropa bilan aloqalarni yaxshilamas ekan, u sharqiy davlat bo‘lib qolaveradi.

AQShning pozitsiyasi

Ushbu muzokaralarning tashabbuskori Qo'shma Shtatlar bo‘ldi. Donald Tramp prezidentlikka kelishidan oldin Ukrainadagi urushni tugatishga va’da bergan edi va bu va’daning ijrosini ko‘rish mumkin. Aslida bu urush avvalroq tugashi ham mumkin edi, ammo G‘arb davlatlari Rossiyaning talablarini eshitishni istamadi. Endi esa AQSh Rossiyaning pozitsiyasini inobatga olgan holda o‘z manfaatlarini ilgari surishga harakat qilmoqda.

AQSh bu urush orqali Rossiyani harbiy va iqtisodiy jihatdan zaiflashtirishga erishdi. Uch yildan buyon davom etayotgan urush natijasida Rossiyaning “qisqa muddatli harbiy operatsiyasi” uzoq muddatli to‘qnashuvga aylanib ketdi. NATO, ayniqsa, AQSh tomonidan Ukrainaga ko‘rsatilgan harbiy yordam urushning cho‘zilishiga sabab bo‘ldi. Ma’lumotlarga ko‘ra, AQSh 2014-yildan 2022-yil 22-fevralgacha Ukrainaga 66,5 milliard dollar miqdorida harbiy yordam bergan. Rossiyaning keng ko‘lamli hujumi boshlanganidan so‘ng, yana 65,9 milliard dollar miqdorida harbiy yordam ko‘rsatildi. Tramp endi Ukrainadan bu qarzni tabiiy resurslar hisobidan to‘lashni talab qilmoqda. Baholashlarga ko‘ra, bu resurslarning umumiy qiymati 500 millard dollardan oshishi mumkin. Shu orqali Tramp Ukrainani AQShning iqtisodiy nazorati ostiga olishga harakat qilmoqda.

Bizningcha Ukrainadagi urush Rossiyani Xitoy va Eronga yanada yaqinlashtirdi. Tramp esa Vashinton va Moskva munosabatlarini yaxshilash orqali Rossiya-Xitoy-Eron ittifoqining shakllanishining oldini olishga harakat qilmoqda.

Xulosa

Bizning fikrimizcha, Tramp ma'muriyati Rossiya bilan aloqalarni yaxshilash orqali Putinni uzoq muddatli izolyatsiyadan qutqarishi, urushni tugatish orqali Rossiya-Xitoy-Eron ittifoqini shakllanishiga to‘sqinlik qilishi mumkin. Biroq Yevropa va Rossiya o‘rtasidagi sovuq munosabatlarni yaxshilash uchun ancha vaqt talab etiladi.
Shuningdek, AQSh Ukrainani iqtisodiy jihatdan mustamlakaga aylantirish orqali urushga sarflangan harajatdan ortiq foyda ko‘rishi mumkin. Natijada Ukraina mojarosidan eng katta foyda Qo‘shma Shtatlarga qoladi. Yevropaga esa Rossiya bilan yomonlashgan munosabatlar, vayron bo‘lgan va qarzga botgan Ukraina qoladi. Umuman olganda, AQSh Rossiyaning zaiflashishi, Yevropa yoki Xitoy bilan strategik ittifoq tuzmasligi uchun harakat qilmoqda.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram

🇺🇸🇨🇳Trampning Xitoyga nisbatan savdo siyosati

🇺🇸 Robert E. Lighthizer, Trumpning birinchi muddatidagi savdo bo'yicha bosh muzokarachisi va agressiv tarif siyosatining asosiy tarafdorlaridan biri, yaqinda The New York Times gazetasida hayratlanarli fikr bildiruvchi maqola chop etdi. MAGA respublikachilari uchun odatiy bo'lmagan vazmin ohangda u ko'p tomonlama hamkorlikning muhimligini yozdi, AQSh jamiyatidagi dahshatli daromad tengsizliklariga e'tibor qaratdi va hatto Xitoy iste'molchilari uchun xavotir bildirdi.

Trump Oval Ofisga atigi uch hafta oldin qaytdi, shuning uchun uning siyosatining umumiy yo'nalishini baholashga hali erta bo'lishi mumkin. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, o'zining saylovoldi va'dalariga zid ravishda, u o'zining birinchi ish kunida Xitoyga katta tariflar joriy qilmadi - na birinchi haftasida va na undan keyin ham. Buning o'rniga, u o'zining ittifoqchilarini tahqirlash, G’azo haqidagi bahsli bayonotlari yoki Meksika bo’g’ozini Amerika bo’g’ozi deb o'zgartirish kabi harakatlar bilan saylovchilarni chalg'itmoqchi.

_Bunga eng asosiy sabab shundaki, Xitoy 2018-yilga nisbatan yana bir savdo urushiga ancha yaxshi tayyorlangan, AQSh ma'muriyati esa tariflarning keskin oshishi kelajakda AQSh iqtisodiyoti uchun katta inflyatsiyaga olib kelishi mumkinligni biladi_. Shunday qilib, Trump Daniyaga qilganidek Xitoyga ham shiddat bilan hujum qilishga jur'at eta olmad*i.

Muzokaralar allaqachon boshlangan bo’lishi mumkin. Hatto tomonlar bir biriga ogohlantiruvchi harakatlarni amalga oshirishdi. Trump nisbatan kichik darajadagi yangi tariflarni e'lon qildi (faqatgina Xitoyga qarshi emas), bunga Pekin ham ehtiyotkorlik bilan javob berdi va AQShdan kelayotgan mahsulotlarning faqat o'n foiziga yangi tariflar joriy qildi.

Bularning barchasi Markaziy Osiyo nuqtai nazaridan muhimdir. Agar Vashington va Pekin tinch kelishuvga erishsa, Markaziy Osiyodagi siyosiy va iqtisodiy vaziyat o’zgarmay qolishi mumkin. Agar bunday kelishuv Xitoyning AQShga eksportiga cheklovlar qo'yishga olib keladigan bo'lsa, Xitoy o’ziga Markaziy Osiyodagi bozorni kuchaytirish rejalarini ko’rib chiqishi mumkin. Bunga alternativ jihatdan AQSh Markaziy Osiyoning Xitoyga bo’lgan iqtisodiy qaramlikga tushib qolmasligi uchun yangi siyosiy rejalar tuzib chiqish ehtimoli bor. Bu esa Markaziy Osiyoning global siyosatda yana asosiy e’tiborga chiqishini taminlaydi.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram

"Myunxendan Myunxengacha"

Joriy yilning 14-16 fevral kunlari Germaniyada "Ko‘p qutblilik" shiori ostida 61-Myunxen xavfsizlik konferensiyasi bo‘lib o‘tdi.

2007-yilda Rossiya Prezidenti V.Putin Myunxen Xavfsizlik Konferentsiyasida (MSC) Rossiyaning AQSh va Yevropaga nisbatan yangi dushmanlik pozitsiyasini e'lon qilib, hozirda mashhur bo'lgan nutqini so'zlagan edi. 2022-yilda, Rossiya Ukrainaga bostirib kirganida, ko‘pchilik Putinning 2007-yildagi Myunxendagi nutqiga uning niyatlarining oshkor qilgani sifatida qarashdi. Bu safar Atlantika okeanining narigi tomonida ogohlantiruvchi qo'ng'iroqlar chalinadi. AQSh vitse-prezidenti J.D.Vensning konferensiyda soʻzlagan nutqi so'nggi yillarda AQSh rasmiylarining Yevropaga qilgan eng dushmanona nutqlaridan biri boʻldi. Vens Rossiya yoki Xitoy tahdidlariga murojaat qilish o‘rniga, Yevropa “ichkaridan tahdid”ga duch kelayotganini ta’kidlab, Yevropa Ittifoqi va milliy hukumatlarni senzurada ayblab, noqonuniy migratsiya kabi masalalar bo‘yicha xalq talablarini e’tiborsiz qoldirganini taʼkidladi.

Vensning Myunxendagi nutqi AQShning Yevropa bilan munosabatlarida yangi davrni anglatadi. Ukraina prezidenti Zelenskiy Vensning nutqidan soʻng, oʻz nutqida muammoni aniq ta’riflab berdi: “Biz Amerika o‘ziga tahdid soluvchi masalalarda Yevropaga “yo‘q” deyishi mumkinligini inkor eta olmaymiz”. Vens Yevropaning asosiy siyosatchilariga hujumi Germaniya va Yevropa Ittifoqi rasmiylarining keskin javobini oldi. Germaniya mudofaa vaziri Boris Pistorius Vensning nutqini izohsiz qoldira olmasligini taʼkidlab, “Agar men uni toʻgʻri tushungan boʻlsam, u Yevropaning bir qismidagi sharoitni avtoritar rejimlar bilan solishtiryapti”, deya bayonot berdi Pistorius. Yevropa Ittifoqining tashqi siyosat bo‘yicha rahbari Kaya Kallas, ittifoqchilar Rossiyaning Ukrainaga qarshi tajovuzkorligi kabi kattaroq tahdidlarga e’tibor qaratishlari kerakligini taʼkidladi.

Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan yakkama-yakka muzokaralar chog‘ida Tramp Moskvani Ukrainaning beshdan bir qismiga egalik qilishi va qolgan qismini bir necha yildan so‘ng egallashi mumkin bo‘lgan shartlarga rozi bo‘lish yo‘lida borayotganidan qo‘rqishadi. Bu qoʻrquvlar shanba kuni ertalab Myunxen Xavfsizlik konferentsiyasi sahnasida, prezident Vladimir Zelenskiy “Ukraina hech qachon bizning orqamizdan qilingan kelishuvlarni qabul qilmaydi”, deb eʼlon qilganida paydo boʻldi. Ushbu tortishuvlar jarayonida Fransiya prezidenti Emmanuel Makron "asosiy Yevropa davlatlaridan" dushanba kuni Ukrainadagi urush va Yevropa xavfsizligini muhokama qilish uchun Parijga kelishni so'radi. Yelisey saroyi yakshanba kuni qilgan bayonotida uchrashuv norasmiy bo‘lib, Germaniya, Buyuk Britaniya, Italiya, Polsha, Ispaniya, Niderlandiya va Daniya hukumat rahbarlari, Yevropa Kengashi va Yevropa Komissiyasi prezidentlari, shuningdek, NATO rahbari ham ishtirok etishini taʼkidlagandi.

Bundan kelib chiqadiki Kollektiv Gʻarbda boʻlinish yuzaga kelgan va bu jarayonlar qanday davom etishi noaniqligicha qolmoqda.

Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz👇
Telegram | Instagram | Facebook | You Tube | Twitter

​​Janubiy Koreyada siyosiy inqiroz: Prezident Yun Sok Yol impichment qilindi

Janubiy Koreyada prezident Yun Sok Yolga qarshi impichment jarayoni boshlanganidan keyin mamlakatda siyosiy keskinlik kuchaymoqda. Milliy assambleya 14-dekabr kuni unga nisbatan impichment e’lon qilish qarorini qabul qildi. Bu qarordan so‘ng prezident vaqtincha lavozimidan chetlashtirildi va muvaqqat rahbar sifatida bosh vazir Xan Dak Su prezident vazifasini bajaruvchi etib tayinlandi.

Impichment qanday kechdi ?

Impichment jarayoni bir hafta ichida ikkinchi marotaba ovozga qo‘yildi va 204 deputat qo‘llab-quvvatladi, 85 nafari esa qarshi ovoz berdi. Endi impichment masalasi Konstitutsiyaviy sud tomonidan ko‘rib chiqilishi kerak. Sud 6 oy muddatda qarorni tasdiqlash yoki rad etish vakolatiga ega. Agar sudning 9 nafar a'zosidan 6 nafari impichmentni tasdiqlasa, Yun Sok Yol prezidentlikdan butunlay chetlashtiriladi va mamlakatda 60 kun ichida yangi prezident saylovi o‘tkaziladi.

Siyosiy inqirozning sabablari

So‘nggi voqealar ortida bir nechta muhim sabablar yotadi:

1. Harbiy holat joriy etilishi – Prezident Yun Sok Yol dekabr oyining boshida mamlakatda harbiy holat e’lon qildi. Bu qaror barcha siyosiy partiyalar va parlament faoliyatini to‘xtatishni nazarda tutgan. Biroq, 190 deputat parlament binosiga kirib, harbiy holatni bekor qilishga muvaffaq bo‘ldi.


2. Vakolatlarning suiiste’mol qilinishi – Prezident muxolifat va parlament faoliyatini cheklash uchun o‘z vakolatlaridan foydalanishda ayblanmoqda.


3. Hukmron partiyaning yuz o‘girish – Ilgari Yun Sok Yolni qo‘llab-quvvatlagan “Xalq qudrati” partiyasi ham unga nisbatan ishonchsizlik bildirgan va impichment jarayonini yoqlagan.



Prezidentning pozitsiyasi

Janubiy Koreyaning 13–prezidenti Yun Sok Yol o‘zining iste’foga chiqishiga qarshi ekanligini bildirdi va impichmentni siyosiy o‘yin deb atadi. U oxirigacha kurashishini ta’kidlab, muxolifatni impichment jarayonidan siyosiy qurol sifatida foydalanishda aybladi.

Endi nima bo‘ladi?

Janubiy Koreyada Konstitutsiyaviy sudning qarorini kutish jarayoni boshlanmoqda. Bu vaqt ichida bosh vazir muvaqqat prezident vazifasini bajaradi. Agar impichment tasdiqlansa, mamlakat yangi saylovlarga tayyorgarlik ko‘radi.

Bu voqealar Janubiy Koreya siyosati va mintaqaviy barqarorlikka katta ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Endi diqqat markazida – Konstitutsiyaviy sud qarori va uning mamlakat kelajagiga ta’siri hisoblanadi.

@sharqshunos_tahlilchilar

Turkiya-Suriya: barqarorlikmi yoki yangi mojaro?

2025-yil 4-fevral kuni Suriyaning muvaqqat prezidenti Ahmad ash-Shaara (Al-Jo’laniy) o‘zining ikkinchi xorijiy tashrifini Turkiyaga amalga oshirdi. Suriya prezidenti Erdog'an tomonidan iliq kutib olindi. Muzokarada asosan harbiy kelishuvlar va Suriya Demokratik Kuchlari (SDK) masalasi muhokama qilindi. Bizningcha, Bashar Asad hokimiyati qulaganidan so‘ng, uni qo‘llab-quvvatlagan Eronning o‘rni Turkiya tomonidan to‘ldirilmoqda.

Shu o'rinda savol tug'iladi Turkiya va Suriya munosabatlaridagi o'zgarishlar Suriyada barqarorlikni tiklashga yordam beradimi yoki kuchlar o'rtasidagi muvozanatni o'zgartirib, yangi mojaroga sabab bo'ladimi?

Harbiy havo bazalar

Shuningdek, uchrashuvda ikki davlat rahbarlari yangi harbiy havo bazalari haqida suhbatlashishdi. Shunga ko‘ra, Turkiya Suriyada ikkita harbiy havo bazasini joylashtirishni rejalashtiradi. Bittasi Palmira havo harbiy bazasi, ikkinchisi esa Suriya armiyasining T4 bazasi bo‘lishi mumkin va ikkalasi ham Homs viloyatida joylashgan. Bundan tashqari, tomonlar Turkiyaning Suriya yangi armiyasini tayyorlashga yordam berish haqida ham kelishgan. Bizning fikrimizcha, Suriya yangi hukumati Isroil tomonidan yo‘q qilingan havo mudofaa tizimini (bu haqda yuqorida to'xtalganmiz) qayta tiklash uchun muqobil variantlar qidirmoqda, va mintaqada nisbatan harbiy texnologik ustunlikka ega Turkiya yaxshi tanlovdir. Zero, yangi hukumatning AQSh-Rossiya qarama-qarshiligiga munosabati hali ham mavhum. Albatta, terroristik tashkilot sifatida tanilgan va hokimiyatga kelganiga ko‘p bo‘lmagan hukumatning to‘g‘ridan-to‘g‘ri AQSh yoki Rossiyadan qurol sotib olishi dargumon. Turkiya esa ularni bir necha yildan beri qurol bilan ta'minlamoqda.

Suriya Demokratik Kuchlari taqdiri

Keyingi asosiy masala – kurdlar tashkil etgan SDK bo‘ldi. Ma’lumki, Turkiya SDKni Kurd ishchi partiyasining bir ko‘rinishi sifatida ko‘radi va uni terroristik tashkilot deb hisoblaydi. SDK AQShning IShIDga qarshi kurashidagi asosiy ittifoqdoshi hisoblanadi. Turkiya prezidenti kurdlar hibsda ushlab turgan 11 mingdan ortiq IShID terrorchilari bilan shug‘ullanishga tayyorligini bildirdi. Suriya yetakchisi esa, hech qanday avtonom boshqaruvga ega kurdlar hududi bo‘lmasligi, va Suriyaning shimoliy-sharqiy hududlarisiz Suriyaning hududiy birlashuvi to‘liq yakunlanmasligini ta’kidladi. Bu orqali SDKning kelajakdagi faoliyati so'roq ostida qoladi.

Xulosa qilib aytganda, Suriya yetakchisining Turkiyaga tashrifi asosan qurol, ichki barqarorlikni tiklash va xavfsizlikni kafolatlash, ya’ni harbiy salohiyatni oshirishga qaratilgan. Turkiyaning harbiy bazalari joylanishi esa Suriyaga havo hududini himoya qilishdan tashqari, Isroilni tiyib turish uchun ham zarur. Qolaversa, qurol yetkazib beruvchi hamkor ham zarur. Albatta, hududiy yaxlitlik mamlakatning shimoli-sharqiy hududlarisiz to‘liq tiklanmaydi. Ash-Shaara hukumati SDKni qurolsizlantirishga undash orqali davlat birligini tiklashi mumkin, shuningdek, Turkiya ham xavfsizligini mustahkamlashi, hududiy yaxlitligiga xavfni bartaraf etishi mumkin. Bundan tashqari Turkiyaning mintaqadagi roli oshadi.

✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram