" وقوله صلى الله عليه و سلم " من نذر أن يطيع الله فليطعه ومن نذر أن يعصي الله فلا يعصه " رواه البخاري
Қурбат ҳосил қиладиган ибодатлардан бирортасини назр қилган кишига назрига вафо қилиши лозим бўлади. Аллоҳ таолонинг “Назрларига вафо қилсинлар” ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Аллоҳга итоат қилишга назр қилган киши аллоҳга итоат қилсин. Гуноҳ қилишга назр қилган эса гуноҳ қилмасин”, (Бухорий ривояти) деган сўзларига биноан.
قَوْلُهُ مُتَتَابِعًا أَفَادَ لُزُومَ التَّتَابُعِ إنْ صَرَّحَ بِهِ وَكَذَا إذَا نَوَاهُ ، أَمَّا إذَا لَمْ يَذْكُرْهُ وَلَمْ يَنْوِهِ إنْ شَاءَ تَابَعَ وَإِنْ شَاءَ فَرَّقَ ، وَهَذَا فِي الْمُطْلَقِ أَمَّا صَوْمُ شَهْرٍ بِعَيْنِهِ أَوْ أَيَّامِ بِعَيْنِهَا فَيَلْزَمُهُ التَّتَابُعُ وَإِنْ لَمْ يَذْكُرْهُ سِرَاجٌ .
وَفِي الْبَحْرِ : لَوْ أَوْجَبَ عَلَى نَفْسِهِ صَوْمًا مُتَتَابِعًا فَصَامَهُ مُتَفَرِّقًا لَمْ يَجُزْ وَعَلَى عَكْسِهِ جَازَ .
Мусанниф роҳматуллоҳи алайҳнинг "кетма-кет деган" сўзлари агар бир киши кетма-кетликни ошкора айтган бўлса, кетма-кет бажариши лозимлигини ифода қилади. Шунингдек ошкора айтмай дилида ният қилган бўлса ҳам. Аммо зикр ҳам ният ҳам қилмаган бўлса, хоҳласа кетма-кет, хоҳласа бўлиб-бўлиб тутади. Бу кўринишлар мутлоқ назр қилинган суратдадир. Лекин бир неча ойни, бир неча кунларни ният қилган бўлса кетма-кет тутиши лозим бўлади. Гарчи кетма-кетлини зикр қилмаган бўлса ҳам. Роддул Муҳтор.
Агар ўзига кетма-кет рўза тутишни вожиб қилиб олган бўлса ва уни бўлиб-бўлиб тутган бўлса, жоиз бўлмайди. Акси, яъни бўлиб-бўлиб тутишни ният қилиб, кетма-кет тутса жоиздир. Баҳрур Роиқ.
САВОЛ: Бир неча кун эътикоф ўтиришни назр қилган кишининг ҳукми нима?
ЖАВОБ: Неча кун ўтиришни ният қилган бўлса шунча кун эътикоф ўтириши, рўзадор бўлиши, кунлари билан бирга тунлари ҳам ўтириши вожиб саналади.
وَمَنْ أَوْجَبَ عَلَى نَفْسِهِ اعْتِكَافَ أَيَّامٍ بِأَنْ قَالَ بِلِسَانِهِ : عَشَرَةَ أَيَّامٍ مَثَلًا لَزِمَهُ اعْتِكَافُهَا بِلَيَالِيِهَا وَكَانَتْ مُتَتَابِعَةً
Ким ўз зиммасига бир неча кун эътикоф ўтиришни вожиб қилса, масалан: тили билан ўн кун эътикоф ўтиришни ният қилдим, каби, кетма-кет тарзда кунлари билан биргаликда кечалари ҳам эътикоф ўтириши вожиб бўлади. (Фатҳул Қодир)
وَالصَّوْمُ مِنْ شَرْطِهِ عِنْدَنَا
Бизнинг мазҳабда рўзадор бўлиш эътикофнинг шартларидан биридир. (Фатҳул Қодир)
САВОЛ: Нафл эътикофнинг энг оз миқдори қанча?
ЖАВОБ: Нафл эътикофнинг энг ози кечаси бўлсин ёки кундузи, масжидда бироз муддат ўтириш.
وَأَقَلُّهُ نَفْلًا سَاعَةٌ مِنْ لَيْلٍ أَوْ نَهَارٍ عِنْدَ مُحَمَّدٍ وَهُوَ ظَاهِرُ الرِّوَايَةِ عَنْ الْإِمَام
Имом Муҳаммад роҳматуллоҳи алайҳнинг наздида эътикофнинг энг оз миқдори кеча ва кундуздан бироз вақтдир. Бу абу Ҳанифа роҳматуллоҳи алайҳдан ҳам ривоят қилингандир. (Фатавои Ҳиндия)
САВОЛ: Ният қилишнинг охирги вақти қачон?
ЖАВОБ: Бу борада уламолар турли хил фикрлар айтганлар. Ҳанафий уламолар наздида рўза икки қисмга бўлинади. Биринчисига кечасидан ният қилиш шарт эмас. Ният қилиб олса афзал. Рамазон рўзаси, таъйин қилинган назрларни, нафл рўзаларни адо қилиш каби. Иккинчисига кечасидан ният қилиш шарт. Юқоридаги рўзаларнинг қазоси ва бошқа барча рўзалар каби. Шунинг учун Рамазон рўзасини тутаётган киши куннинг ярми бўлишидан аввал (шаръий нисфун-наҳоргача)ният қилиб олса, бу орада еб-ичиб қўймаган бўлса, рўзаси рўза бўлаверади.
“Шаръий нисфун-наҳор”ни билиш учун субҳи содиқдан қуёш боткунга қадар бўлган вақтларни иккига бўлинади. Агар куннинг тенг ярмидан кўпроғида ният топилса, рўза рўза бўлади. Тенг ярмида ёки тенг ярмидан озроғида ният топилса рўза дуруст бўлмайди. Умдатул-Фиқҳ
إنَّمَا تَجُوزُ النِّيَّةُ قَبْلَ الزَّوَالِ إذَا لَمْ يُوجَدْ مِنْهُ بَعْدَ الْفَجْرِ مَا يُضَادُّ الصَّوْمَ
Ниятни шаръий нисфун-наҳордан олдин қилиб олса, модомики бу орада рўзани бузадиган амалларни қилмаса рўза рўза бўлади. Жавҳаротун-Наййироҳ.
САВОЛ: Рамазон ойи фидясини ҳам фитр садақаси каби муҳлатидан аввал адо қилса бўладими?
ЖАВОБ: Рамазон ойи фидясини Рамазон ойи кирмасидан аввал беришлик жоиз эмас. Рамазон ойи киргач эса бўлаверади, яъни Рамазоннинг биринчи кунида қолган кунлар фидясини берса жоиз. Аҳса
Қурбат ҳосил қиладиган ибодатлардан бирортасини назр қилган кишига назрига вафо қилиши лозим бўлади. Аллоҳ таолонинг “Назрларига вафо қилсинлар” ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Аллоҳга итоат қилишга назр қилган киши аллоҳга итоат қилсин. Гуноҳ қилишга назр қилган эса гуноҳ қилмасин”, (Бухорий ривояти) деган сўзларига биноан.
قَوْلُهُ مُتَتَابِعًا أَفَادَ لُزُومَ التَّتَابُعِ إنْ صَرَّحَ بِهِ وَكَذَا إذَا نَوَاهُ ، أَمَّا إذَا لَمْ يَذْكُرْهُ وَلَمْ يَنْوِهِ إنْ شَاءَ تَابَعَ وَإِنْ شَاءَ فَرَّقَ ، وَهَذَا فِي الْمُطْلَقِ أَمَّا صَوْمُ شَهْرٍ بِعَيْنِهِ أَوْ أَيَّامِ بِعَيْنِهَا فَيَلْزَمُهُ التَّتَابُعُ وَإِنْ لَمْ يَذْكُرْهُ سِرَاجٌ .
وَفِي الْبَحْرِ : لَوْ أَوْجَبَ عَلَى نَفْسِهِ صَوْمًا مُتَتَابِعًا فَصَامَهُ مُتَفَرِّقًا لَمْ يَجُزْ وَعَلَى عَكْسِهِ جَازَ .
Мусанниф роҳматуллоҳи алайҳнинг "кетма-кет деган" сўзлари агар бир киши кетма-кетликни ошкора айтган бўлса, кетма-кет бажариши лозимлигини ифода қилади. Шунингдек ошкора айтмай дилида ният қилган бўлса ҳам. Аммо зикр ҳам ният ҳам қилмаган бўлса, хоҳласа кетма-кет, хоҳласа бўлиб-бўлиб тутади. Бу кўринишлар мутлоқ назр қилинган суратдадир. Лекин бир неча ойни, бир неча кунларни ният қилган бўлса кетма-кет тутиши лозим бўлади. Гарчи кетма-кетлини зикр қилмаган бўлса ҳам. Роддул Муҳтор.
Агар ўзига кетма-кет рўза тутишни вожиб қилиб олган бўлса ва уни бўлиб-бўлиб тутган бўлса, жоиз бўлмайди. Акси, яъни бўлиб-бўлиб тутишни ният қилиб, кетма-кет тутса жоиздир. Баҳрур Роиқ.
САВОЛ: Бир неча кун эътикоф ўтиришни назр қилган кишининг ҳукми нима?
ЖАВОБ: Неча кун ўтиришни ният қилган бўлса шунча кун эътикоф ўтириши, рўзадор бўлиши, кунлари билан бирга тунлари ҳам ўтириши вожиб саналади.
وَمَنْ أَوْجَبَ عَلَى نَفْسِهِ اعْتِكَافَ أَيَّامٍ بِأَنْ قَالَ بِلِسَانِهِ : عَشَرَةَ أَيَّامٍ مَثَلًا لَزِمَهُ اعْتِكَافُهَا بِلَيَالِيِهَا وَكَانَتْ مُتَتَابِعَةً
Ким ўз зиммасига бир неча кун эътикоф ўтиришни вожиб қилса, масалан: тили билан ўн кун эътикоф ўтиришни ният қилдим, каби, кетма-кет тарзда кунлари билан биргаликда кечалари ҳам эътикоф ўтириши вожиб бўлади. (Фатҳул Қодир)
وَالصَّوْمُ مِنْ شَرْطِهِ عِنْدَنَا
Бизнинг мазҳабда рўзадор бўлиш эътикофнинг шартларидан биридир. (Фатҳул Қодир)
САВОЛ: Нафл эътикофнинг энг оз миқдори қанча?
ЖАВОБ: Нафл эътикофнинг энг ози кечаси бўлсин ёки кундузи, масжидда бироз муддат ўтириш.
وَأَقَلُّهُ نَفْلًا سَاعَةٌ مِنْ لَيْلٍ أَوْ نَهَارٍ عِنْدَ مُحَمَّدٍ وَهُوَ ظَاهِرُ الرِّوَايَةِ عَنْ الْإِمَام
Имом Муҳаммад роҳматуллоҳи алайҳнинг наздида эътикофнинг энг оз миқдори кеча ва кундуздан бироз вақтдир. Бу абу Ҳанифа роҳматуллоҳи алайҳдан ҳам ривоят қилингандир. (Фатавои Ҳиндия)
САВОЛ: Ният қилишнинг охирги вақти қачон?
ЖАВОБ: Бу борада уламолар турли хил фикрлар айтганлар. Ҳанафий уламолар наздида рўза икки қисмга бўлинади. Биринчисига кечасидан ният қилиш шарт эмас. Ният қилиб олса афзал. Рамазон рўзаси, таъйин қилинган назрларни, нафл рўзаларни адо қилиш каби. Иккинчисига кечасидан ният қилиш шарт. Юқоридаги рўзаларнинг қазоси ва бошқа барча рўзалар каби. Шунинг учун Рамазон рўзасини тутаётган киши куннинг ярми бўлишидан аввал (шаръий нисфун-наҳоргача)ният қилиб олса, бу орада еб-ичиб қўймаган бўлса, рўзаси рўза бўлаверади.
“Шаръий нисфун-наҳор”ни билиш учун субҳи содиқдан қуёш боткунга қадар бўлган вақтларни иккига бўлинади. Агар куннинг тенг ярмидан кўпроғида ният топилса, рўза рўза бўлади. Тенг ярмида ёки тенг ярмидан озроғида ният топилса рўза дуруст бўлмайди. Умдатул-Фиқҳ
إنَّمَا تَجُوزُ النِّيَّةُ قَبْلَ الزَّوَالِ إذَا لَمْ يُوجَدْ مِنْهُ بَعْدَ الْفَجْرِ مَا يُضَادُّ الصَّوْمَ
Ниятни шаръий нисфун-наҳордан олдин қилиб олса, модомики бу орада рўзани бузадиган амалларни қилмаса рўза рўза бўлади. Жавҳаротун-Наййироҳ.
САВОЛ: Рамазон ойи фидясини ҳам фитр садақаси каби муҳлатидан аввал адо қилса бўладими?
ЖАВОБ: Рамазон ойи фидясини Рамазон ойи кирмасидан аввал беришлик жоиз эмас. Рамазон ойи киргач эса бўлаверади, яъни Рамазоннинг биринчи кунида қолган кунлар фидясини берса жоиз. Аҳса