Yuqoridagi parchada "Muqaddima" ning Franz Rozental tomonidan tarjima qilingan inglizcha versiyasida "maymun" so'zi ishlatilgan. Yaqinda Arslan Karayev tomonidan e'lon qilingan ruscha tarjimada ham "maymun" so'zi qo'llanilgan.
Xo'sh, arab tilidagi matnda bu so'z bormi?

Bu biroz bahsli. Quyiroqda arab tilidagi "Muqaddima" ning ikki versiyasiga havola yuboraman. Biri Arxiv org dan, boshqasi Dorul hikma org dan.

Bu ikkala variantdagi matnda faqat bitta so'zda farq bor: birida قدرة (qudrat), ikkinchisida قردة (qiradat) bõlib kelgan. Ya'ni d va r harflarining o'rni almashgan. Birida "qudrat olamidan", boshqasida "maymunlar olamidan" degan ma'no kelib chiqadi.

Ba'zilar "Ibn Xaldun boshida قردة (maymun) degan, faqat keyinroq takfir qilinishdan qo'rqib ر va د ning o'rnini almashtirib qo'ygan" yoki "asl qo'lyozmadan kõchirgan shaxs harflarni almashtirib qo'ygan" der ekan. Boshqalar esa "bu so'z aslida قدرة (qudrat) bo'lgan" der ekan. Haqiqatni esa asl qo'lyozmaga bormasdan bilish qiyin.

Ammo matnning umumiy kontekstiga qarasangiz, so'z tadrijiy o'zgarish ma'nosida kelgani sabab "maymun" versiyasining toshi og'irroq ekanini aytish mumkin.

Mazkur bahsli masala haqida bu yerda yozilgan, ammo u arab tilida, bilmaganlar uchun sahifani tarjima qilish kerak bo'ladi:

http://www.alwasatnews.com/news/639781.html