"Усул аш-Шоший" китоби ва унинг муаллифи
Ислом илмлари тарихида баъзи асарлар муаллифининг нисбаси билан машҳур бўлиб кетган. Масалан, "Табақот ас-Субкий" деганда "Табақот аш-Шофиъийя ал-Кубро" назарда тутилади, "Табақот Ибн Саъд", "Шарҳ Ибн Яъийш" ва "Шарҳ ар-Разий" каби асарлар ҳам худди шундай машҳур. Шу каби машҳур китоблардан бири "Усул аш-Шоший" бўлиб, у Ислом оламида кенг тарқалган ва кўплаб исломий мадрасаларда дарслик сифатида ўқитилган.
"Усул аш-Шоший" асари ҳақида
Бу асар ислом ҳуқуқшунослиги (фиқҳ)нинг муҳим тармоғи бўлган усулул-фиқҳ соҳасига оид бўлиб, у "хос ва ом", "мутлақ ва муқайяд", "ҳақиқат ва мажоз", "амр ва наҳий" каби мавзуларни қамраб олади. Унинг ёзув услуби қисқа, равон ва тушунарли бўлиб, шу сабабли ҳинд, покистон, Марказий Осиё ва бошқа исломий минтақаларда кенг тарқалган.
Қўлёзма нусхалари:
"Усул аш-Шоший" асарининг учта қадимий қўлёзма нусхаси Тошкентдаги Беруний номли институтда сақланади:
1. Қўлёзма рақами: 8866
2. Қўлёзма рақами: 6638
3. Қўлёзма рақами: 11-4944
Нашрлари:
Бу китоб бир неча бор нашр қилинган:
1388 ҳ.й. - Ҳиндистон, Канпурда (Мажидий нашриёти).
1402 ҳ.й. - Бейрутда Дар ал-Китоб ал-Арабий томонидан нашр қилинган.
2000 м. - Муҳаммад Акрам ан-Надвий таҳқиқи билан Дар ал-Ғарб ал-Исломий (Бейрут) томонидан нашр қилинган.
2007 м. - Дамашқда (Дар Ибн Касир) нашр қилинган.
Китобнинг машҳурлиги туфайли унга бир қанча уламолар томонидан шарҳлар ёзилган:
1. Муҳаммад ибн Ҳасан ал-Хоразмий (781 ҳ.й.)
2. "Ҳусул ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Ҳасан ас-Санбахлий (Ҳиндистон, 1302 ҳ.й.)
3. "Умдат ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Файзул Ҳасан ал-Канкоҳий (Ҳиндистон, Покистон, Бейрутда нашр қилинган)
4. "Зубдат ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Абдуррашид (Ҳиндистон)
5. "Тасҳил Усул аш-Шоший" - Муҳаммад Анвар ал-Бадахшони (Қарочида нашр қилинган, 1412 ҳ.й.)
6. "Фусул ал-Ҳавоший".
7. "Аш-Шафи ала Усул аш-Шоший" - Валиуддин ал-Фарфор
"Усул аш-Шоший" асарининг муаллифи аниқ эмас ва бу борада уламолар турли тахминлар билдиришган. Муҳаммад Акрам ан-Надвий бу ҳақда кенг тадқиқот ўтказиб, муаллиф сифатида уч номзодни кўрсатади:
1. Исҳоқ ибн Иброҳим аш-Шоший (325 ҳ.й. вафот этган)
2. Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Исҳоқ аш-Шоший (344 ҳ.й. вафот этган)
3. Низомуддин аш-Шоший
Бироқ, биринчи икки олимдан кейин яшаган уламолар, масалан, ад-Дабусий (430 ҳ.й.) ва Ибн ас-Саббоғ (477 ҳ.й.) "Усул аш-Шоший"дан иқтибос келтиргани маълум. Агар бу асар 325 ёки 344 йилда вафот этган олимлар томонидан ёзилган бўлганида, ундан кейинги олимлар улардан иқтибос келтира олмасди. Шу сабабли, Низомуддин аш-Шоший энг эҳтимолли муаллиф сифатида қаралади.
Аммо, "Низомуддин" деган ном унинг тўлиқ исми эмас, балки унвон бўлиши мумкин. Шу боис, бу масалада аниқ хулосага келинмаган.
"Усул аш-Шоший" – ислом ҳуқуқшунослигидаги усулул-фиқҳ фанининг муҳим асарларидан бири бўлиб, у асрлар давомида ўрганилиб келинган. Унинг муаллифи аниқ эмас, аммо Низомуддин аш-Шоший энг эҳтимолли номзод сифатида қаралади.
Бу асарнинг Ҳиндистон, Покистон, Марказий Осиё, Туркия, Шарқий Осиё ва Миср каби ҳудудларда кенг тарқалгани ва кўплаб уламолар томонидан шарҳлангани унинг илмий аҳамиятини кўрсатади.
Ҳозирги кунда "Усул аш-Шоший" кўпгина мадрасаларда усулул-фиқҳ фанидан асосий дарслик сифатида қўлланилмоқда.
Аллоҳ бу асарнинг муаллифини раҳмат қилсин ва бизга унинг илмидан баҳраманд бўлишни насиб этсин!
https://t.me/tuhur
Ислом илмлари тарихида баъзи асарлар муаллифининг нисбаси билан машҳур бўлиб кетган. Масалан, "Табақот ас-Субкий" деганда "Табақот аш-Шофиъийя ал-Кубро" назарда тутилади, "Табақот Ибн Саъд", "Шарҳ Ибн Яъийш" ва "Шарҳ ар-Разий" каби асарлар ҳам худди шундай машҳур. Шу каби машҳур китоблардан бири "Усул аш-Шоший" бўлиб, у Ислом оламида кенг тарқалган ва кўплаб исломий мадрасаларда дарслик сифатида ўқитилган.
"Усул аш-Шоший" асари ҳақида
Бу асар ислом ҳуқуқшунослиги (фиқҳ)нинг муҳим тармоғи бўлган усулул-фиқҳ соҳасига оид бўлиб, у "хос ва ом", "мутлақ ва муқайяд", "ҳақиқат ва мажоз", "амр ва наҳий" каби мавзуларни қамраб олади. Унинг ёзув услуби қисқа, равон ва тушунарли бўлиб, шу сабабли ҳинд, покистон, Марказий Осиё ва бошқа исломий минтақаларда кенг тарқалган.
Қўлёзма нусхалари:
"Усул аш-Шоший" асарининг учта қадимий қўлёзма нусхаси Тошкентдаги Беруний номли институтда сақланади:
1. Қўлёзма рақами: 8866
2. Қўлёзма рақами: 6638
3. Қўлёзма рақами: 11-4944
Нашрлари:
Бу китоб бир неча бор нашр қилинган:
1388 ҳ.й. - Ҳиндистон, Канпурда (Мажидий нашриёти).
1402 ҳ.й. - Бейрутда Дар ал-Китоб ал-Арабий томонидан нашр қилинган.
2000 м. - Муҳаммад Акрам ан-Надвий таҳқиқи билан Дар ал-Ғарб ал-Исломий (Бейрут) томонидан нашр қилинган.
2007 м. - Дамашқда (Дар Ибн Касир) нашр қилинган.
Китобнинг машҳурлиги туфайли унга бир қанча уламолар томонидан шарҳлар ёзилган:
1. Муҳаммад ибн Ҳасан ал-Хоразмий (781 ҳ.й.)
2. "Ҳусул ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Ҳасан ас-Санбахлий (Ҳиндистон, 1302 ҳ.й.)
3. "Умдат ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Файзул Ҳасан ал-Канкоҳий (Ҳиндистон, Покистон, Бейрутда нашр қилинган)
4. "Зубдат ал-Ҳавоший" - Муҳаммад Абдуррашид (Ҳиндистон)
5. "Тасҳил Усул аш-Шоший" - Муҳаммад Анвар ал-Бадахшони (Қарочида нашр қилинган, 1412 ҳ.й.)
6. "Фусул ал-Ҳавоший".
7. "Аш-Шафи ала Усул аш-Шоший" - Валиуддин ал-Фарфор
"Усул аш-Шоший" асарининг муаллифи аниқ эмас ва бу борада уламолар турли тахминлар билдиришган. Муҳаммад Акрам ан-Надвий бу ҳақда кенг тадқиқот ўтказиб, муаллиф сифатида уч номзодни кўрсатади:
1. Исҳоқ ибн Иброҳим аш-Шоший (325 ҳ.й. вафот этган)
2. Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Исҳоқ аш-Шоший (344 ҳ.й. вафот этган)
3. Низомуддин аш-Шоший
Бироқ, биринчи икки олимдан кейин яшаган уламолар, масалан, ад-Дабусий (430 ҳ.й.) ва Ибн ас-Саббоғ (477 ҳ.й.) "Усул аш-Шоший"дан иқтибос келтиргани маълум. Агар бу асар 325 ёки 344 йилда вафот этган олимлар томонидан ёзилган бўлганида, ундан кейинги олимлар улардан иқтибос келтира олмасди. Шу сабабли, Низомуддин аш-Шоший энг эҳтимолли муаллиф сифатида қаралади.
Аммо, "Низомуддин" деган ном унинг тўлиқ исми эмас, балки унвон бўлиши мумкин. Шу боис, бу масалада аниқ хулосага келинмаган.
"Усул аш-Шоший" – ислом ҳуқуқшунослигидаги усулул-фиқҳ фанининг муҳим асарларидан бири бўлиб, у асрлар давомида ўрганилиб келинган. Унинг муаллифи аниқ эмас, аммо Низомуддин аш-Шоший энг эҳтимолли номзод сифатида қаралади.
Бу асарнинг Ҳиндистон, Покистон, Марказий Осиё, Туркия, Шарқий Осиё ва Миср каби ҳудудларда кенг тарқалгани ва кўплаб уламолар томонидан шарҳлангани унинг илмий аҳамиятини кўрсатади.
Ҳозирги кунда "Усул аш-Шоший" кўпгина мадрасаларда усулул-фиқҳ фанидан асосий дарслик сифатида қўлланилмоқда.
Аллоҳ бу асарнинг муаллифини раҳмат қилсин ва бизга унинг илмидан баҳраманд бўлишни насиб этсин!
https://t.me/tuhur