Сиёсий бошқарувга оид назариялар
Дунё сиёсий тизимлари ва бошқарув жараёнларини тушуниш учун турли назариялар ишлаб чиқилган. Қуйида улардан энг муҳимлари ва уларнинг асосчилари ҳақида қисқача маълумотлар тақдим этилган.
1️⃣ Сиёсий реализм назарияси (Political Realism Theory) — (Никколо Макиавелли)
— Давлат учун асосий мақсад – ҳокимиятни сақлаш ва мустаҳкамлаш.
2️⃣ Ижтимоий шартнома назарияси (Social Contract Theory) — (Томас Ҳоббс, Жон Локк, Жан-Жак Руссо)
— Ҳукумат жамият билан келишув асосида ташкил топиб, халқ манфаатларини ҳимоя қилиши керак.
3️⃣ Ҳокимият бўлиниши назарияси (Separation of Powers Theory) — (Монтескье)
— Ҳокимиятни уч тармоққа ажратиш орқали мустабидликнинг олдини олиш мумкин.
4️⃣ Элита назарияси (Elite Theory) — (Вильфредо Парето, Гаетано Моска)
— Ҳокимият ҳар доим элита қўлида бўлади.
5️⃣ Плюрализм назарияси (Pluralism Theory) — (Роберт Даль)
— Сиёсий ҳокимият жамиятда турли гуруҳлар ўртасида тақсимланади.
6️⃣ Авторитаризм назарияси (Authoritarianism Theory) — (Хуан Линц)
— Авторитар бошқарувда ҳокимият марказлашган бўлиб, лекин тоталитаризм даражасига етмайди.
7️⃣ Тоталитаризм назарияси (Totalitarianism Theory) — (Карл Фридрих, Збигнев Бжезинский)
— Тоталитар режим барча ижтимоий ва сиёсий ҳаёт устидан тўлиқ назорат ўрнатади.
8️⃣ Демократик тинчлик назарияси (Democratic Peace Theory) — (Иммануэль Кант)
— Демократик давлатлар ўзаро урушмайди, чунки улар тинчликни устувор қилади.
9️⃣ Патримониализм назарияси (Patrimonialism Theory) — (Макс Вебер)
— Бошқарувда шахсий муносабатлар ва оилавий алоқалар давлат институтларидан устун бўлади.
🔟 Рационал танлов назарияси (Rational Choice Theory) — (Антони Доунс)
— Сиёсий қарорлар иқтисодий мантиқ ва шахсий манфаатларга асосланади.
1️⃣1️⃣ Ўзгарувчанлик назарияси (Political Order and Change Theory) — (Самуэль Хантингтон)
— Сиёсий барқарорлик модернизация ва ўзгаришларга мослашиш билан боғлиқ.
1️⃣2️⃣ Давлатнинг тарихий институционализм назарияси (Historical Institutionalism Theory) — (Теда Скоучпол)
— Сиёсий институтларнинг ривожланиши тарихий жараёнлар билан белгиланади.
1️⃣3️⃣ Гегемон барқарорлик назарияси (Hegemonic Stability Theory) — (Чарльз Киндлбергер)
— Жаҳон тартибини таъминлаш учун битта кучли давлатнинг етакчи бўлиши зарур.
1️⃣4️⃣ Тизимлар назарияси (Systems Theory) — (Дэвид Истон)
Сиёсий тизимлар талаб ва қўллаб-қувватлаш орқали ишлайди.
1️⃣5️⃣ Сиёсий маданият назарияси (Political Culture Theory) — (Габриэль Алмонд, Сидней Верба)
— Жамиятнинг сиёсий қадриятлари сиёсий тизим барқарорлигига таъсир қилади.
1️⃣6️⃣ Хавфсизлик дилеммаси назарияси (Security Dilemma Theory) — (Жон Херз)
— Давлатлар ўз хавфсизлигини оширганда бошқалар ўзларини таҳдид остида ҳис қилади.
1️⃣7️⃣ Постколониализм назарияси (Postcolonialism Theory) — (Эдвард Саид)
— Мустаъмлакачиликнинг таъсири ҳозирги сиёсий тизимларга ҳам таъсир кўрсатмоқда.
1️⃣8️⃣ Популизм назарияси (Populism Theory) — (Эрнесто Лаклау)
— Популист раҳбарлар халқ номидан элитага қарши чиқиб, ҳокимиятни қонунийлаштиради.
1️⃣9️⃣ Коллектив ҳаракат назарияси (Collective Action Theory) — (Манкур Олсон)
— Гуруҳлар ва давлатлар ўз манфаатлари учун биргаликда ҳаракат қилади.
2️⃣0️⃣ Глобал бошқарув назарияси (Global Governance Theory) — (Жеймс Розенау, Жозеф Най)
— Глобал муаммоларни давлатлар, халқаро ташкилотлар ва нодавлат субъектлар биргаликда ҳал қилади.
Siyosatshunoslik...
Дунё сиёсий тизимлари ва бошқарув жараёнларини тушуниш учун турли назариялар ишлаб чиқилган. Қуйида улардан энг муҳимлари ва уларнинг асосчилари ҳақида қисқача маълумотлар тақдим этилган.
1️⃣ Сиёсий реализм назарияси (Political Realism Theory) — (Никколо Макиавелли)
— Давлат учун асосий мақсад – ҳокимиятни сақлаш ва мустаҳкамлаш.
2️⃣ Ижтимоий шартнома назарияси (Social Contract Theory) — (Томас Ҳоббс, Жон Локк, Жан-Жак Руссо)
— Ҳукумат жамият билан келишув асосида ташкил топиб, халқ манфаатларини ҳимоя қилиши керак.
3️⃣ Ҳокимият бўлиниши назарияси (Separation of Powers Theory) — (Монтескье)
— Ҳокимиятни уч тармоққа ажратиш орқали мустабидликнинг олдини олиш мумкин.
4️⃣ Элита назарияси (Elite Theory) — (Вильфредо Парето, Гаетано Моска)
— Ҳокимият ҳар доим элита қўлида бўлади.
5️⃣ Плюрализм назарияси (Pluralism Theory) — (Роберт Даль)
— Сиёсий ҳокимият жамиятда турли гуруҳлар ўртасида тақсимланади.
6️⃣ Авторитаризм назарияси (Authoritarianism Theory) — (Хуан Линц)
— Авторитар бошқарувда ҳокимият марказлашган бўлиб, лекин тоталитаризм даражасига етмайди.
7️⃣ Тоталитаризм назарияси (Totalitarianism Theory) — (Карл Фридрих, Збигнев Бжезинский)
— Тоталитар режим барча ижтимоий ва сиёсий ҳаёт устидан тўлиқ назорат ўрнатади.
8️⃣ Демократик тинчлик назарияси (Democratic Peace Theory) — (Иммануэль Кант)
— Демократик давлатлар ўзаро урушмайди, чунки улар тинчликни устувор қилади.
9️⃣ Патримониализм назарияси (Patrimonialism Theory) — (Макс Вебер)
— Бошқарувда шахсий муносабатлар ва оилавий алоқалар давлат институтларидан устун бўлади.
🔟 Рационал танлов назарияси (Rational Choice Theory) — (Антони Доунс)
— Сиёсий қарорлар иқтисодий мантиқ ва шахсий манфаатларга асосланади.
1️⃣1️⃣ Ўзгарувчанлик назарияси (Political Order and Change Theory) — (Самуэль Хантингтон)
— Сиёсий барқарорлик модернизация ва ўзгаришларга мослашиш билан боғлиқ.
1️⃣2️⃣ Давлатнинг тарихий институционализм назарияси (Historical Institutionalism Theory) — (Теда Скоучпол)
— Сиёсий институтларнинг ривожланиши тарихий жараёнлар билан белгиланади.
1️⃣3️⃣ Гегемон барқарорлик назарияси (Hegemonic Stability Theory) — (Чарльз Киндлбергер)
— Жаҳон тартибини таъминлаш учун битта кучли давлатнинг етакчи бўлиши зарур.
1️⃣4️⃣ Тизимлар назарияси (Systems Theory) — (Дэвид Истон)
Сиёсий тизимлар талаб ва қўллаб-қувватлаш орқали ишлайди.
1️⃣5️⃣ Сиёсий маданият назарияси (Political Culture Theory) — (Габриэль Алмонд, Сидней Верба)
— Жамиятнинг сиёсий қадриятлари сиёсий тизим барқарорлигига таъсир қилади.
1️⃣6️⃣ Хавфсизлик дилеммаси назарияси (Security Dilemma Theory) — (Жон Херз)
— Давлатлар ўз хавфсизлигини оширганда бошқалар ўзларини таҳдид остида ҳис қилади.
1️⃣7️⃣ Постколониализм назарияси (Postcolonialism Theory) — (Эдвард Саид)
— Мустаъмлакачиликнинг таъсири ҳозирги сиёсий тизимларга ҳам таъсир кўрсатмоқда.
1️⃣8️⃣ Популизм назарияси (Populism Theory) — (Эрнесто Лаклау)
— Популист раҳбарлар халқ номидан элитага қарши чиқиб, ҳокимиятни қонунийлаштиради.
1️⃣9️⃣ Коллектив ҳаракат назарияси (Collective Action Theory) — (Манкур Олсон)
— Гуруҳлар ва давлатлар ўз манфаатлари учун биргаликда ҳаракат қилади.
2️⃣0️⃣ Глобал бошқарув назарияси (Global Governance Theory) — (Жеймс Розенау, Жозеф Най)
— Глобал муаммоларни давлатлар, халқаро ташкилотлар ва нодавлат субъектлар биргаликда ҳал қилади.
Siyosatshunoslik...