“Shohnoma” ya‘ni Firdavsiyning “Shohlar kitobi” kabi durdona asar bilan kamdan-kam adabiyotlar faxrlana oladi. Taxminan ming yil muqaddam yozilganiga qaramay, u doston adabiyoti ixlosmandlari, ayniqsa, eronliklar tomonidan hamon keng va chuqur qadrlanadi. Eronliklarning shaxsiyati ushbu kitob tomonidan shakllantirildi.
Unda o‘quvchiga Eron podshohlarining eramizning VII asr o‘rtalarida arablar tomonidan Eronni bosib olishigacha bo‘lgan afsonaviy va shonli tarixi hikoya qilinadi. Biroq, uni sevgi va donolik, taqvo va sadoqat, zulm va g'urur, ilohiy jazo va taqdir haqidagi hikoyalar to'plami sifatida ko'rish kerak.
“Shohnoma” shunchaki qadim zamonlarning ulug‘vor shohlari va qahramonlari haqidagi kitob emas. Bu diniy, tarixiy va madaniy gobelen bo'lib, unda qadimgi va o'rta asrlar Eron madaniyatining turli qatlamlari o'zaro bog'langan. Kitobini tuzishda ancha eski yozma va og'zaki manbalardan foydalangan Firdavsiyning "Shohlar kitobi"ga kiritilgan materiallar proto-eron va hatto proto-hind-yevropa davrigacha yetib boradi. Ularda Eronning qadimgi dini: Zardushtiylik va uning mifologiyasiga oid zikrlar ham mavjud.
Demak, “Shohnoma” islomgacha bo‘lgan eronshunoslikning boy ombori, shuningdek, qadimgi Eron ertaklarini biz uchun saqlab qolgan katta hajmdagi noyob epik asardir.
“Shohnoma” hamma uchun o‘qishga arziydigan kitob bo‘lib, undan asl mumtoz fors tilidan bahramand bo‘lgan kishi yana ham tushunarliroq hislarni tuyadi. Shunga qaramay, uni bilmagan holda ham, bir qancha tillarga tarjima qilingan holda topishingiz mumkin.
Shohnoma haqida bilishingiz kerak bo'lgan 7 ta muhim/qiziqarli narsa.
1. "Shohnoma”ning tili
Ma'lumki, "Shohlar kitobi" erta yangi fors tilida yozilgan. Agar siz fors tilining tarixi va uning rivojlanish davrlari bilan tanish bo'lmasangiz, fors tilining tarixiy rivojlanishiga oid ushbu maqolani ko'rib chiqishingiz mumkin .
Demak, Firdavsiy tili hozirgi fors tilidan ko‘ra arxaikroqdir. Unda nafaqat “eskirgan” iboralar va arxaik madaniy atamalar, balki hozirda ishlatilmayotgan juda ko‘p (aytish mumkin) “sof” fors va eroniy so‘zlar ham mavjud.
Firdavsiy davrida fors tiliga ommaviy ravishda kirib kelgan arabcha so‘zlar “Shohnoma”da o‘sha davrning boshqa asarlaridagidek ko‘p uchramaydi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, “Shohnoma”dagi so‘zlarning atigi 2 foizi arabcha bo‘lgan, ammo keyinroq qo‘shilgan barcha parchalarni olib tashlasak, bu raqam yanada kamayishi mumkin (keyingi matnlarda arabcha so‘zlarning foizi shunchalik yuqori bo‘lishi mumkinki, ular 60-70% ni tashkil qiladi).
Mana bu yerda Eron Ensiklopediyasida Eron haqida barcha savollar ga alifbo asosida javob berilgan. Shohnomaning ingliz tilidagi tarjimasi ham mavjud👇
https://iranicaonline.org/articles/sah-nama-translations-iii-English
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi
Unda o‘quvchiga Eron podshohlarining eramizning VII asr o‘rtalarida arablar tomonidan Eronni bosib olishigacha bo‘lgan afsonaviy va shonli tarixi hikoya qilinadi. Biroq, uni sevgi va donolik, taqvo va sadoqat, zulm va g'urur, ilohiy jazo va taqdir haqidagi hikoyalar to'plami sifatida ko'rish kerak.
“Shohnoma” shunchaki qadim zamonlarning ulug‘vor shohlari va qahramonlari haqidagi kitob emas. Bu diniy, tarixiy va madaniy gobelen bo'lib, unda qadimgi va o'rta asrlar Eron madaniyatining turli qatlamlari o'zaro bog'langan. Kitobini tuzishda ancha eski yozma va og'zaki manbalardan foydalangan Firdavsiyning "Shohlar kitobi"ga kiritilgan materiallar proto-eron va hatto proto-hind-yevropa davrigacha yetib boradi. Ularda Eronning qadimgi dini: Zardushtiylik va uning mifologiyasiga oid zikrlar ham mavjud.
Demak, “Shohnoma” islomgacha bo‘lgan eronshunoslikning boy ombori, shuningdek, qadimgi Eron ertaklarini biz uchun saqlab qolgan katta hajmdagi noyob epik asardir.
“Shohnoma” hamma uchun o‘qishga arziydigan kitob bo‘lib, undan asl mumtoz fors tilidan bahramand bo‘lgan kishi yana ham tushunarliroq hislarni tuyadi. Shunga qaramay, uni bilmagan holda ham, bir qancha tillarga tarjima qilingan holda topishingiz mumkin.
Shohnoma haqida bilishingiz kerak bo'lgan 7 ta muhim/qiziqarli narsa.
1. "Shohnoma”ning tili
Ma'lumki, "Shohlar kitobi" erta yangi fors tilida yozilgan. Agar siz fors tilining tarixi va uning rivojlanish davrlari bilan tanish bo'lmasangiz, fors tilining tarixiy rivojlanishiga oid ushbu maqolani ko'rib chiqishingiz mumkin .
Demak, Firdavsiy tili hozirgi fors tilidan ko‘ra arxaikroqdir. Unda nafaqat “eskirgan” iboralar va arxaik madaniy atamalar, balki hozirda ishlatilmayotgan juda ko‘p (aytish mumkin) “sof” fors va eroniy so‘zlar ham mavjud.
Firdavsiy davrida fors tiliga ommaviy ravishda kirib kelgan arabcha so‘zlar “Shohnoma”da o‘sha davrning boshqa asarlaridagidek ko‘p uchramaydi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, “Shohnoma”dagi so‘zlarning atigi 2 foizi arabcha bo‘lgan, ammo keyinroq qo‘shilgan barcha parchalarni olib tashlasak, bu raqam yanada kamayishi mumkin (keyingi matnlarda arabcha so‘zlarning foizi shunchalik yuqori bo‘lishi mumkinki, ular 60-70% ni tashkil qiladi).
Mana bu yerda Eron Ensiklopediyasida Eron haqida barcha savollar ga alifbo asosida javob berilgan. Shohnomaning ingliz tilidagi tarjimasi ham mavjud👇
https://iranicaonline.org/articles/sah-nama-translations-iii-English
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi