ILM NAJOTDIR.
XIX asrda rus istilochilari O'rta Osiyoni zabt etdi. Ushbu zabt etish birinchi navbatdan dunyodan uzilib qolgan qoloq bir mintaqa uchun jazo edi. O'sha zamonda Turkiston musulmonlari nafaqat ilmda balki eʻtiqodda ham anchayin zaiflashib qolgandilar. Misol uchun Muhammad Aziz Marg'iloniyga tegishli “Tarixi Aziziy” asarida bir parcha bor:
“Baland dorning tepasida bir kecha-kunduz bo'lganda, arqon uzilib yerga tushibdi. Ikkinchi arqon solib, yana dorga tortib yubordilar. Jami uch kun dorning tepasida turdi. Oxiri Marg'ilon qozi va ulamolariga: “Go'r qilib, shariatlaringizda bari nima bo'lsa, unga muvofiq dafn qilsinlar”,—deb tavfiz bo'libdi. Ulamolar Qo'shtepa degan mavzega olib borib, o'shal joyga ko'mib keldilar. So'ngra avom un-nos qaysi biri Po'lodxonning tufrog'idan bir munchasini olib, bir mariz (kasal)ga beribdi. Ittifoqan o'shal mariz yaxshi bo'libdi. Ani eshitib hamma xaloyiq, musulmon borib, tufrog'ini talon-toroj qilib ketibdilar. Shul darajadakim, yana biror hafta o'z holiga qo'yib bersalar jasadini ham tortib ketsalar ajab emas deb. Ulug'lar eshitib, kechasi bo'lak byr maxfiy joyga olib borib dafn qilibdilar, deb eshitib edik”.
Gap Po'ladxon dorga osilgach, uning qabri ila bo'lgan kichik holat haqida. Odamlar shunchalik sodda va eʻtiqodda zaif bo'lganlarki, bir bandaning qabridagi tuproq har qanday kasalga daʻvo deya ishonishgan. Bu bir tomondan qabrni va o'likni muqaddaslashtirishga ham aylanib ketgan. Tafakkur ham qilishmagan. Bu ham eʻtiqod zaifligidir. Ilmsizlik va johillikdir. Johillik odamni tubanlikka boshlaydi.
Ayni shu bugungi zamonimizda ham Naqshbandiy yoki Buxoriy qabriga borib undan nimadir so'raydiganlar topiladi.
Muhammad Hakimxon To'raning guvohlik berishicha Madalixon zamonida bir soxta shayx Hindistondan olib kelgan o'simlik tukini payg'ambar soch tolasi deya eʻlon qilib shovqin ko'targanida aholi uni boshiga ko'tarib, ulkan to'polonlar qilgan. Odamlar dunyoda o'sha shayxdan boshqa iymonliroq kimsa yo'q deya ishonishgan va hatto unga sig'inish darajasiga borishgan. O'sha soxta soch tolasini bir maqbara qilib ham qo'yishgan va buni hozirgacha Mo'yi Muborak deya eʻzozlashadi. Bu ham ilmsizlik va johillikdir.
Olloh o'zi nozil qilgan Qurʻoni Karimda ilmga daʻvat etganining sababi ham johillikdan qutulish uchun bandalariga yo'l ko'rsatish hisoblangan. Ammo hozirgacha ilmni rad etadigan musulmonlar juda ko'p. O'sha zamonlar haqida alloma Fitrat yozgan Buxoro haqida esdaliklarni ham o'qigandirsiz. Unda ham Buxoro 19-20 asrda qanchalik ayanchli ahvolda bo'lgani yozilgan.
Yoki Xudoyorxon zamonida to'g'ondagi suvni to'xtatish uchun To'xtasin degan odamlarni irim qilib tiriklayin ko'mishgani haqida voqealarchi?!! Bu shunchaki daxshat. Yana shu Xudoyor zamonida Mavlaviy Chustiy mexanik soat yasaganida olomon uni toshbo'ron qilgani ham bor gap. Ruslar keltirgan poyezdga suv sepish, ruslar keltirgan mashinaga mingan amirni “kofir bo'ldi” deya haqoratlash ham aqlli odamlarning ishi bo'lmagan.
Dukchi Eshon voqeasichi? Oddiy bir eshon olomonni o'tin va olovsiz ovqat pishiradigan moslamalar bilan tanishtirganida uni sehrgar avliyo deya o'ylashgan edi. Yo'q Dukchi Eshon sehrgar emas edi. Ilmlik kishi edi. U dunyo ko'rgan edi. Kitob o'qigan edi.
Tarixdan hissa mana shu. Tarix johillik oqibatini sizga ko'rsatadi. Siz uni ko'rishingiz uchun shunchaki o'qishingiz – ilm olishingiz lozim. Hammasi oddiy arifmetika.
Manba: historicallife
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi
XIX asrda rus istilochilari O'rta Osiyoni zabt etdi. Ushbu zabt etish birinchi navbatdan dunyodan uzilib qolgan qoloq bir mintaqa uchun jazo edi. O'sha zamonda Turkiston musulmonlari nafaqat ilmda balki eʻtiqodda ham anchayin zaiflashib qolgandilar. Misol uchun Muhammad Aziz Marg'iloniyga tegishli “Tarixi Aziziy” asarida bir parcha bor:
“Baland dorning tepasida bir kecha-kunduz bo'lganda, arqon uzilib yerga tushibdi. Ikkinchi arqon solib, yana dorga tortib yubordilar. Jami uch kun dorning tepasida turdi. Oxiri Marg'ilon qozi va ulamolariga: “Go'r qilib, shariatlaringizda bari nima bo'lsa, unga muvofiq dafn qilsinlar”,—deb tavfiz bo'libdi. Ulamolar Qo'shtepa degan mavzega olib borib, o'shal joyga ko'mib keldilar. So'ngra avom un-nos qaysi biri Po'lodxonning tufrog'idan bir munchasini olib, bir mariz (kasal)ga beribdi. Ittifoqan o'shal mariz yaxshi bo'libdi. Ani eshitib hamma xaloyiq, musulmon borib, tufrog'ini talon-toroj qilib ketibdilar. Shul darajadakim, yana biror hafta o'z holiga qo'yib bersalar jasadini ham tortib ketsalar ajab emas deb. Ulug'lar eshitib, kechasi bo'lak byr maxfiy joyga olib borib dafn qilibdilar, deb eshitib edik”.
Gap Po'ladxon dorga osilgach, uning qabri ila bo'lgan kichik holat haqida. Odamlar shunchalik sodda va eʻtiqodda zaif bo'lganlarki, bir bandaning qabridagi tuproq har qanday kasalga daʻvo deya ishonishgan. Bu bir tomondan qabrni va o'likni muqaddaslashtirishga ham aylanib ketgan. Tafakkur ham qilishmagan. Bu ham eʻtiqod zaifligidir. Ilmsizlik va johillikdir. Johillik odamni tubanlikka boshlaydi.
Ayni shu bugungi zamonimizda ham Naqshbandiy yoki Buxoriy qabriga borib undan nimadir so'raydiganlar topiladi.
Muhammad Hakimxon To'raning guvohlik berishicha Madalixon zamonida bir soxta shayx Hindistondan olib kelgan o'simlik tukini payg'ambar soch tolasi deya eʻlon qilib shovqin ko'targanida aholi uni boshiga ko'tarib, ulkan to'polonlar qilgan. Odamlar dunyoda o'sha shayxdan boshqa iymonliroq kimsa yo'q deya ishonishgan va hatto unga sig'inish darajasiga borishgan. O'sha soxta soch tolasini bir maqbara qilib ham qo'yishgan va buni hozirgacha Mo'yi Muborak deya eʻzozlashadi. Bu ham ilmsizlik va johillikdir.
Olloh o'zi nozil qilgan Qurʻoni Karimda ilmga daʻvat etganining sababi ham johillikdan qutulish uchun bandalariga yo'l ko'rsatish hisoblangan. Ammo hozirgacha ilmni rad etadigan musulmonlar juda ko'p. O'sha zamonlar haqida alloma Fitrat yozgan Buxoro haqida esdaliklarni ham o'qigandirsiz. Unda ham Buxoro 19-20 asrda qanchalik ayanchli ahvolda bo'lgani yozilgan.
Yoki Xudoyorxon zamonida to'g'ondagi suvni to'xtatish uchun To'xtasin degan odamlarni irim qilib tiriklayin ko'mishgani haqida voqealarchi?!! Bu shunchaki daxshat. Yana shu Xudoyor zamonida Mavlaviy Chustiy mexanik soat yasaganida olomon uni toshbo'ron qilgani ham bor gap. Ruslar keltirgan poyezdga suv sepish, ruslar keltirgan mashinaga mingan amirni “kofir bo'ldi” deya haqoratlash ham aqlli odamlarning ishi bo'lmagan.
Dukchi Eshon voqeasichi? Oddiy bir eshon olomonni o'tin va olovsiz ovqat pishiradigan moslamalar bilan tanishtirganida uni sehrgar avliyo deya o'ylashgan edi. Yo'q Dukchi Eshon sehrgar emas edi. Ilmlik kishi edi. U dunyo ko'rgan edi. Kitob o'qigan edi.
Tarixdan hissa mana shu. Tarix johillik oqibatini sizga ko'rsatadi. Siz uni ko'rishingiz uchun shunchaki o'qishingiz – ilm olishingiz lozim. Hammasi oddiy arifmetika.
Manba: historicallife
Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi