Turkiya: NATO va BRIKS o'rtasida
Turkiya 1952 yilda NATOga a'zo bo'lishiga qaramay, 2003 yilda Rajab Toyib Erdo‘g‘onning hokimiyatga kelishi bilan NATO yoki Yevropa Ittifoqqiga a’zo bo‘lmagan davlatlar bilan, birinchi navbatda, Rossiya, Xitoy va Eron bilan yaqinlashish yo‘lini izchil davom ettirmoqda.
🇹🇷Anqara bu chora-tadbirlar unga G‘arb davlatlari bilan ittifoq tuzish bilan cheklanib qolmasdan, mintaqaviy va global siyosatning kuchli va mustaqil subyekti sifatidagi mavqeini mustahkamlash imkonini berishiga ishonch bildiradi.
Anqara tomonidan olib borilgan kursning mantiqiy davomi shu yilning sentyabr oyida BRICSga kirishga tayyorligi haqidagi bayonoti va R.T.Erdo‘g‘anning Qozonda bo‘layotgan sammitga tashrifi bo‘ldi.
Turkiyaning bu harakatlari ortida qanday manfaatlar turibdi?
BRIKS asosan iqtisodiy birlashma hisoblanadi. G'arb bosimi va global siyosatning "kuch markazlari"ning siljishi fonida Anqara NATO blokidan tashqarida savdo-iqtisodiy munosabatlarni yo'lga qo'yish imkoniyatlarini qidirmoqda. Xususan, Turkiya Rossiyadan mahsulot import qilishga jiddiy umid qilmoqda: 2024 yil holatiga ko'ra, Rossiya Federatsiyasi mamlakatning tabiiy gazga bo'lgan ehtiyojining qariyb 42 foizini qoplaydi va 2023 yilda Turkiyaga 6,3 millionga yaqin rossiyalik sayyoh tashrif buyurdi, bu davlat byudjeti daromadlari uchun eng muhim manbalardan biri hisoblanadi.
Bundan tashqari, “Rosatom” davlat korporatsiyasi turkiyalik hamkorlar bilan birgalikda O‘rta yer dengizi sohilida atom elektr stansiyasini qurish loyihasini amalga oshirmoqda.
Turkiya uchun ham muhim jihat Xitoy bilan ikki tomonlama hamkorlikni kengaytirishdir. Shu tariqa Pekin bilan atom elektr stansiyasi qurish loyihasi kelishib olindi va Anqara elektromobillar ishlab chiqarishga Xitoy sarmoyasini jalb qilishdan manfaatdor.
Bularning barchasi yuz berayotga bir davrda Turkiya NATO bilan munosabatlarda "ko'priklarni yoqib yuborishga" intilmaydi. Anqara va Alyans oʻrtasida kurdlarni qoʻllab-quvvatlash, Rossiya, Xitoy va Eron bilan qurol-yarogʻ yetkazib berish va iqtisodiy hamkorlik boʻyicha jiddiy kelishmovchiliklarga qaramay, Turkiya NATOning asosiy oʻyinchilaridan biri boʻlib qolmoqda, bu ittifoqdagi ikkinchi yirik armiyaga ega (AQShdan keyingi) Mamlakat hududida Alyansning bir qator harbiy ob'ektlari mavjud bo'lib, Anqara uning kollektiv xavfsizlik tizimining ajralmas qismi hisoblanadi. Anqara NATO da hal qiluvchi so‘zalrni aytadigan davlatdir. Buni Finlandiya va Shvetsiyaning a‘zoligini ancha muddat ushlab turganidan ham payqash qiyin emas.
Shunday qilib, Turkiya BRIKSga yaqinlashib, G‘arbning harbiy yordami bilan qo‘llab-quvvatlangan mintaqa va dunyoda siyosiy ta’sirini saqlab qolgan holda iqtisodiy hamkorlik ko‘lamini kengaytirishga harakat qilmoqda. Anqara siyosati NATOni keltirib chiqarayotganidan jiddiy xavotirda boʻlishiga qaramay, unga nisbatan bosimning yagona dastagi bu Turkiya oʻzining BRIKS boʻyicha hamkorlari yordamida chetlab oʻta oladigan sanktsiyalarni oldini olish choralarini qoʻllash boʻlib qolmoqda. Qolaversa Turkiya mamlakatda oshib borayotgan ijtimoiy norozilik, itimoiy notenglik, ishsizlikning o‘ta balanad darajasi, stagflatsiyani kamaytirish kabi muammolar uchun BRIKS davlatlari bilan aloqalarga muhtoj. Ammo bu Turkiyaning dunyoviy va liberal qatlami shuningdek G‘arbdagi sheriklarini biroz ko‘nglini xira qilish mumkin.
Kuzatamiz...
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Turkiya 1952 yilda NATOga a'zo bo'lishiga qaramay, 2003 yilda Rajab Toyib Erdo‘g‘onning hokimiyatga kelishi bilan NATO yoki Yevropa Ittifoqqiga a’zo bo‘lmagan davlatlar bilan, birinchi navbatda, Rossiya, Xitoy va Eron bilan yaqinlashish yo‘lini izchil davom ettirmoqda.
🇹🇷Anqara bu chora-tadbirlar unga G‘arb davlatlari bilan ittifoq tuzish bilan cheklanib qolmasdan, mintaqaviy va global siyosatning kuchli va mustaqil subyekti sifatidagi mavqeini mustahkamlash imkonini berishiga ishonch bildiradi.
Anqara tomonidan olib borilgan kursning mantiqiy davomi shu yilning sentyabr oyida BRICSga kirishga tayyorligi haqidagi bayonoti va R.T.Erdo‘g‘anning Qozonda bo‘layotgan sammitga tashrifi bo‘ldi.
Turkiyaning bu harakatlari ortida qanday manfaatlar turibdi?
BRIKS asosan iqtisodiy birlashma hisoblanadi. G'arb bosimi va global siyosatning "kuch markazlari"ning siljishi fonida Anqara NATO blokidan tashqarida savdo-iqtisodiy munosabatlarni yo'lga qo'yish imkoniyatlarini qidirmoqda. Xususan, Turkiya Rossiyadan mahsulot import qilishga jiddiy umid qilmoqda: 2024 yil holatiga ko'ra, Rossiya Federatsiyasi mamlakatning tabiiy gazga bo'lgan ehtiyojining qariyb 42 foizini qoplaydi va 2023 yilda Turkiyaga 6,3 millionga yaqin rossiyalik sayyoh tashrif buyurdi, bu davlat byudjeti daromadlari uchun eng muhim manbalardan biri hisoblanadi.
Bundan tashqari, “Rosatom” davlat korporatsiyasi turkiyalik hamkorlar bilan birgalikda O‘rta yer dengizi sohilida atom elektr stansiyasini qurish loyihasini amalga oshirmoqda.
Turkiya uchun ham muhim jihat Xitoy bilan ikki tomonlama hamkorlikni kengaytirishdir. Shu tariqa Pekin bilan atom elektr stansiyasi qurish loyihasi kelishib olindi va Anqara elektromobillar ishlab chiqarishga Xitoy sarmoyasini jalb qilishdan manfaatdor.
Bularning barchasi yuz berayotga bir davrda Turkiya NATO bilan munosabatlarda "ko'priklarni yoqib yuborishga" intilmaydi. Anqara va Alyans oʻrtasida kurdlarni qoʻllab-quvvatlash, Rossiya, Xitoy va Eron bilan qurol-yarogʻ yetkazib berish va iqtisodiy hamkorlik boʻyicha jiddiy kelishmovchiliklarga qaramay, Turkiya NATOning asosiy oʻyinchilaridan biri boʻlib qolmoqda, bu ittifoqdagi ikkinchi yirik armiyaga ega (AQShdan keyingi) Mamlakat hududida Alyansning bir qator harbiy ob'ektlari mavjud bo'lib, Anqara uning kollektiv xavfsizlik tizimining ajralmas qismi hisoblanadi. Anqara NATO da hal qiluvchi so‘zalrni aytadigan davlatdir. Buni Finlandiya va Shvetsiyaning a‘zoligini ancha muddat ushlab turganidan ham payqash qiyin emas.
Shunday qilib, Turkiya BRIKSga yaqinlashib, G‘arbning harbiy yordami bilan qo‘llab-quvvatlangan mintaqa va dunyoda siyosiy ta’sirini saqlab qolgan holda iqtisodiy hamkorlik ko‘lamini kengaytirishga harakat qilmoqda. Anqara siyosati NATOni keltirib chiqarayotganidan jiddiy xavotirda boʻlishiga qaramay, unga nisbatan bosimning yagona dastagi bu Turkiya oʻzining BRIKS boʻyicha hamkorlari yordamida chetlab oʻta oladigan sanktsiyalarni oldini olish choralarini qoʻllash boʻlib qolmoqda. Qolaversa Turkiya mamlakatda oshib borayotgan ijtimoiy norozilik, itimoiy notenglik, ishsizlikning o‘ta balanad darajasi, stagflatsiyani kamaytirish kabi muammolar uchun BRIKS davlatlari bilan aloqalarga muhtoj. Ammo bu Turkiyaning dunyoviy va liberal qatlami shuningdek G‘arbdagi sheriklarini biroz ko‘nglini xira qilish mumkin.
Kuzatamiz...
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi